عبدالغنی کاظمی رهبر حزب حرکت اسلامی افغانستان است. او از فرماندهان ارشد جهادی بوده که در سمت های مختلف در این حزب فعالیت کرده است. آقای کاظمی در عین حال از سیاست مداران تاثیرگذار در سال های اخیر پنداشته می شود. او در زمان حکومت حامد کرزی به عنوان دبیرکل هلال احمر افغانستان خدمت کرده است. خبرنامه این گفتگو را در دفتر آقای کاظمی انجام داده است.
خبرنامه: آقای کاظمی تشکر از این‌که به ما وقت دادید. همانطور که در جریان هستید، مردم افغانستان تا چند ماه دیگر به‌سوی انتخابات مجلس نمایندگان و شورای شهرستان‌ها می‌رود، شما به‌عنوان یک حزب چقدر به این انتخابات باورمند هستید؟
کاظمی: سلام و درود خدمت شما. همانطور که شما گفتید، افغانستان در سال جاری انتخابات شورای ملی و شورای ولسوالی‌ها را در پیش دارد. با این حال بر اساس جدول زمان‌بندی که کمیسیون انتخابات اعلام کرده است، به مردم افغانستان وعده داده که یک انتخابات شفاف، آزاد و عادلانه را در یک فضای سالم و امن برگزار کند.
اما مردم افغانستان متاسفانه از انتخابات قبلی خاطره خوشی ندارند، ما امیدوار هستیم انتخابات پیشرو، متفاوت‌تر از انتخابات قبل باشد و معیار، رأی مردم قرار داده شود. متأسفانه شرایط امنیتی در حال حاضر در افغانستان خوب نیست و کشور از نگاه امنیتی با چالش‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کند. با این حال، باور ما این است که اگرچه کمیسیون انتخابات اعلام کرده انتخابات خوبی را برگزار می‌کنیم، اما از شواهد و قراین دیده می‌شود که نه ما و نه مردم، با درنظرداشت شرایط امنیتی کنونی، از شرایط برگزاری انتخابات مطمین نیستیم. مردم با جرات نمی‌توانند پای صندوق‌های رأی بروند و دشمن نیز از این فرصت استفاده کرده و با حمله بر مراکز ثبت‌نام، روحیه مردم را تضعیف کرده است. با این حال ما از مردم می‌خواهیم به خاطر تأمین سرنوشت‌شان، کمی با جرأت عمل کنند.
خبرنامه: شما به‌عنوان یک حزب و یک نهاد ناظر بر انتخابات، دلیل بی‌میلی مردم در روند ثبت‌نام رأی‌دهی و بی‌اعتمادی آنان نسبت به کمیسیون انتخابات را در چه می‌بینید؟
کاظمی: البته چون انتخابات پارلمانی گذشته پرچالش بود و بعد از آن انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۹۳ به همین‌سان به بحران رفت که بعد از جنجال‌های زیاد، نتیجه آن حکومت وحدت ملی بود؛ برآیندی که در آن به رأی مردم ارزش داده نشد و خلاف رأی واقعی مردم تصمیم گرفته شد.
یکی از کارهای اساسی و عمده‌یی که حکومت افغانستان باید انجام می‌داد، آوردن اصلاحات اساسی در کمیسیون مستقل انتخابات بود؛ وعده‌یی که حکومت برای مردم افغانستان داده بود. متأسفانه تغییرات و اصلاحاتی که باید در کمیسیون انتخابات به میان می‌آمد، نیامد؛ تنها افراد تغییر کرد، نه سیستم. نظام کمیسیون انتخابات به همان منوال سابق خود مانده و تغییر بنیادی در آن نیامده است. به‌این دلیل مردم نمی‌توانند بالای این کمیسیون نیز باور کنند، چون آنان فکر می‌کنند که اگر رأی هم بدهند، رأی آنان مثل گذشته نادیده گرفته خواهد شد.
مسأله دیگر در مورد بی‌میلی مردم نسبت به سهم گرفتن در روند انتخابات، این است که شمار زیادی از آنان از کارکردهای اکثر نمایندگان‌شان ناراضی‌اند. حزب حرکت اسلامی افغانستان در ۲۱ ولایت افغانستان که دفاتر دارد، شکایت‌های زیادی را بابت کارکردهای وکیل‌ها دریافت کرده که میزان بلند نارضایتی را از این نمایندگان نشان می‌دهد.
خبرنامه: کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان در انتخابات پیشرو از شناس‌نامه‌های ورقی با نصب برچسپ بر آن استفاده می‌کند، فکر می‌کنید این طرح چقدر موفق است؟
کاظمی: حزب حرکت اسلامی افغانستان همان طرح ابتدایی کمیسیون انتخابات که برچسپ بر تذکره اصلی زده می‌شود را تأیید می‌کند. درست است که شماری از شهروندان افغانستان به‌دلایل ناامنی از این ناحیه آسیب‌پذیر باشند، اما این قضیه آن‌قدر جدی نیست که حکومت بخواهد مشروعیت یک روند ملی را با آن زیر سوال ببرد.
یکی از اصول کاری کمیسیون انتخابات این است که در وسط کار نباید لایحه تغییر کند و در مورد هر طرحی که در ابتدا توافق صورت می‌گیرد، باید در مطابقت با قانون پیش بروند. ما با چهار عضو کمیسیون مستقل انتخابات موافق هستیم که مخالفت خود را با طرح استفاده از کاپی‌های تذکره‌ها اعلام کردند. مهم هم همین کمیشنران است که نباید زیر فشار هیچ منبعی بروند که فردا در برابر مردم پاسخ‌گو هستند.
کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان بر این باور است که استفاده از تذکره‌های ورقی، نسبت به سیستم کارت‌های رأی‌دهی سابق شفاف‌تر است. ما از طرح‌هایی که سبب آوردن شفافیت در سیستم انتخاباتی شود، حمایت می‌کنیم، اما اکثریت احزاب به شمول حزب حرکت اسلامی استفاده از کاپی تذکره را رد می‌کند و آن‌را راه بازکردن برای تقلب می‌داند.
خبرنامه: شما به‌عنوان یک حزب چقدر از نظام انتخاباتی کنونی راضی هستید؟
کاظمی: همه احزاب سیاسی ثبت‌شده و رسمی که در ابتدا ۲۰ حزب بود و بعد تعداد آن به شمول احزاب جهادی و ملی به ۲۸ حزب رسید، در مورد نظام انتخاباتی به یک نظر واحد هستند. همانطور که شما در جریان هستید، نماینده‌های این احزاب در این مورد به یک نتیجه رسیدند که یک نشست خبری برگزار شد. بعد از آن با دفاتر سازمان ملل متحد صحبت کردیم و هم‌چنان با سفارت‌خانه‌های تأثیرگذار بالای قضایای افغانستان نشست‌هایی داشتیم، در نهایت با رییس‌جمهور حرف زدیم که یک نامه را نیز دسته‌جمعی به رییس‌جمهور در این مورد تقدیم کردیم.
موافقت همه احزاب بر این بود که انتخابات باید حزبی شود. اگر یاد شما باشد، حدود ۱۰، ۱۲ سال پیش نیز چنین صداهایی از سوی احزاب بلند شد که سیستم فعلی انتخابات باید حزبی شود. چون در کشورهایی که مبتنی بر نظام دموکراسی است، دموکراسی بدون احزاب هیچ معنی ندارد و این یک واقعیت است. در آن وقت بهانه حکومت این بود که این احزاب فراگیر و ملی نیستند و بیشتر مذهبی، سمتی و قومی می‌باشند. حالا نیز این احزاب دوباره صدای‌شان را بلند کرده‌اند که باید سیستم حزبی شود و برای احزابی که مطرح و فراگیر اند، فرصت و میدان داده شده و به نظر آنان احترام گذاشته شود.
در حال حاضر همانطور که حکومت سابق این نظر را از سوی احزاب نپذیرفت، این حکومت نیز نمی‌پذیرد، اما تاکید ما بر این است که بالاخره باید از یک‌جایی این روند شروع شود. اگر ده سال پیش اقدام می‌شد، در حال حاضر بیشتر احزابی که حکومت از آن به‌عنوان حزب فراگیر و ملی یاد می‌کند، خود را با این شرایط عیار می‌کردند. با این وجود حزب حرکت اسلامی افغانستان نیز همگام با احزاب دیگر، طرح حزبی شدن سیستم انتخاباتی را حمایت کرده و موضع رسمی خود می‌داند.
خبرنامه: فیفا چندی پیش اعلام کرد که به‌دلیل نبود بانک اطلاعات، باید روند ثبت‌نام به‌صورت موقتی متوقف شود. حزب شما به‌عنوان عضو ناظر انتخابات چقدر از فقدان بانک اطلاعات در مراکز ثبت‌نام نگران است؟
کاظمی: ما با تأیید حرف‌های فیفا و سایر نهادهای ناظر انتخاباتی، از فقدان بانک اطلاعات ثبت‌نام رأی‌دهندگان شدیدا نگران هستیم. در حال حاضر اکثر تذکره‌ها بدون رساندن آن در بانک اطلاعاتی ثبت احوال نفوس، تنها برای مشارکت در انتخابات توزیع می‌شود و هم‌چنان تذکره‌های مثنی نیز به‌صورت گسترده و بدون یک تأییدی معتبر از سوی مأموران ثبت احوال نفوس توزیع می‌گردد. با این وجود یک شخص می‌تواند چندین تذکره بگیرد.
مورد دیگر انتخابات شورای ولسوالی‌ها است. با وجود تصمیم این انتخابات آنی و حالا صورت نگرفته، اما من به این تعجب می‌کنم که آمارها را در ولسوالی‌ها چگونه به‌دست آورده‌اند. نمی‌دانم ارگان‌های محل، اداره احصاییه افغانستان، وزارت داخله و اداره‌هایی که در بخش آمار دخیل هستند، چگونه ولسوالی‌ها را تثبیت کرده‌ا و جمعیت آن‌را شمرده‌اند. من فکر می‌کنم مشکل آمار یکی از چالش‌های بزرگ دیگر فرا راه انتخابات آینده است، اما چون مردم از این شرایط خسته شده‌اند و از سویی هم حکومت می‌خواهد به‌نوعی پیش جامعه جهانی دست‌آورد داشته باشد، می‌خواهد چیزی را به‌نام انتخابات برگزار کند که به باور من این انتخابات نه شفاف خواهد بود، نه سالم و نه عادلانه.
خبرنامه: چشم‌انداز شما از انتخابات آینده چگونه است و در صورتی که نتیجه انتخابات مورد قبول احزاب نباشد، آن‌وقت اقدام این تشکیلات سیاسی چه خواهد بود؟
کاظمی: باور ما این است که انتخابات افغانستان با درنظرداشت چالش‌هایی که فرا راه آن وجود دارد، یک انتخابات قابل قبول نخواهد بود. بالاخره یک چیزی را به‌نام انتخابات برگزار خواهند کرد، مردم هم در یک حالت سردرگمی به‌سر می‌برند و دولت هم در یک حالت سردرگمی قرار دارد و هیچ تصمیمی نمی‌تواند بگیرد. کمیسیون هم همین‌طوری، منتظر است که باز از سوی حکومت چه امری بالای آنان صادر می‌شود. مداخله حکومت در کارهای کمیسیون از چشم هیچ‌کسی پوشیده نیست، با این حال کمیسیون استقلالیتی که باید داشته باشد، نداشته متاسفانه و مردم هم به این روند بی‌باور است.
رایزنی‌های احزاب برای برجسته‌کردن نقش احزاب ادامه دارد. با وجودی که حکومت می‌گوید وقت کم دارد و در این وقت کم نمی‌توانند نظام را حزبی کنند، اما ما می‌گوییم که این بدان معنی نیست که نظام به‌صورت کلی و ۱۸۰ درجه تغییر کند.
حکومت طرح‌ها و کارهایی که به‌میل خودشان باشد، پیاده کردنش برای آن‌ها آسان است؛ طرح‌هایی مانند تغییر روند ثبت‌نام رأی‌دهی از کارت‌های رأی‌دهی به تذکره و هم‌چنان طرح استفاده از کاپی تذکره؛ این‌ها بدون هیچ مشکلی به‌کم‌ترین وقت پیاده شد، اما وقتی پای نظام حزبی پیش می‌شود، بهانه حکومت این است که این سیستم وقت‌گیر است و زمینه مساعد نیست و وقت محدود است، در حالی‌که این‌طور نیست و سیستم ۱۸۰ درجه تغییر نمی‌کند. اما احزاب رایزنی‌های خود را دارد و با ملل متحد صحبت کرده، با سفارت‌خانه‌های تأثیرگذار در قضایای افغانستان در حال صحبت است و با رییس‌جمهور و رییس اجرایی نیز در حال گفت‌وگو می‌باشد.
باور ما این است که دولت نیز به این نتیجه خواهد رسید که تا سیستم احزاب عملی نشود، این انتخابات یک انتخابات قابل قبول نخواهد بود. شما اگر بیبیند در کشورهای همسایه، منطقه و فراتر از آن، در جایی که نظام دموکراسی است، احزاب عملا نقش بازی می‌کنند.
در این شکی نیست که حکومت از احزاب می‌ترسد، چون خود آنان از آدرس کدام حزبی به حکومت نرفته‌اند، اما ما نمی‌دانیم دلیل موجه رهبران حکومت و کسانی که در خارج و در کشورهای دموکراتیک درس خوانده‌اند، برای کم‌رنگ نشان دادن نقش احزاب، در چیست؟!.
در مورد پذیریش نتیجه انتخابات از سوی احزاب سیاسی باید بگویم که متأسفانه از وضعیت طوری معلوم است که انتخابات پارلمانی و شواری ولسوالی‌ها یک انتخابات پر از تقلب و چالش خواهد بود و این تقلب‌ها زمینه تقلب‌های گسترده‌تری را برای انتخابات ریاست جمهوری سال آینده هموار می‌کند.
انتخابات گذشته تجربه خوبی برای مردم افغانستان نبود، اما چون مردم خسته شده بودند و نمی‌خواستند بحران دیگری در کشور رخ دهد، سرانجام حکومت وحدت ملی را پذیرفتند. در ابتدای حکومت وحدت ملی توافق بر این شد که قدرت و صلاحیت به‌صورت مساویانه تقسیم شود، اما شما شاهد بودید که این تقسیمات ۸۰ و ۲۰ هم نبود.
با این وجود ما یک حرف را با صراحت می‌گوییم که اگر این‌بار حکومت بخواهد مثل انتخابات گذشته کدام ترفندی را انجام دهد، این‌بار مردم افغانستان حوصله نخواهند توانست.
خبرنامه: به نظر شما مداخلات حکومت در امور کمیسیون انتخابات چقدر جدی است؟
کاظمی: شما شاهد هستید که اخیرا شکایت کمیشنران کمیسیون انتخابات از مداخلات مستقیم ریاست جمهوری در کارهای این نهاد برآمده است. با این وجود، همین‌که طرحی از سوی ریاست جمهوری بر کمیسیون تحمیل می‌شود، خودش مصداق بزرگ مداخله و اعمال نفوذ در کار کمیسیون است.
اما در جناح دیگر ریاست اجراییه قرار دارد که در صورتی که کدام تخطی از سوی کمیسیون و اعمال فشار بر کمیسیون را می‌بیند، باید صدایش را بلند کند. عبدالله عبدالله نیز در کنفرانس مطبوعاتی که برگزار کرد، تاکید کرد که ما به هیچ‌کسی اجازه نمی‌دهیم در امور انتخاباتی دخالت کند. این بدان معنی است که حتما مداخلاتی قطعی از سوی ریاست جمهوری وجود دارد.
با این وجود، اعمال نفوذ و مداخله در کمیسیون انتخابات وجود دارد و در این هیچ شکی نیست که رییس‌جمهور می‌خواهد با تقلب در انتخابات پارلمانی، زمینه گسترده‌تری را برای تقلب در انتخابات ریاست جمهوری فراهم کند. اما یک حرف را باید مداخله‌گران بدانند که دیگر زورگویی نتیجه نمی‌دهد. این را باید بدانند که مردم به خاطر برخی مصلحت‌ها از حوصله کار می‌گیرند، ورنه اگر حرف به کدام باریکی برسد، باز مردم حوصله نخواهد توانست.
خواست ما این است که هم رییس‌جمهور این مسأله را در نظر بگیرد و هم رییس اجراییه این باریکی‌ها را در نظر بگیرد، با مردم شریک کند و گوش‌زد کند تا تصمیم‌ها به‌تنهایی گرفته نشود.
با این حال اعمال نفوذ بر کمیسیون می‌تواند خطرناک باشد و عواقب ناگواری در پی داشته باشد. همانطور که رییس جمهوری سابق بالای کمیسیون اعمال نفوذ کرد که افغانستان تا نزدیک یک جنگ سراسری قومی پیش رفت، این‌بار هم اعمال نفوذ رییس‌جمهور می‌تواند برای آینده افغانستان خطرناک باشد.
خبرنامه: نقش احزاب چقدر می‌تواند برای برگزاری یک انتخابات شفاف تاثیرگذار باشد؟
کاظمی: در رابطه به برگزاری انتخابات و نقش احزاب در نظارت آن، باور اکثر احزاب بر این است که اگر نظام حزبی شود، در آن‌صورت نقش آن‌ها برای نظارت در انتخابات بیشتر شده و می‌توانند از نزدیک روند انتخابات را نظارت کنند. به‌همان اندازه که یک مجموعه‌یی از یک روند نظارت کند، به‌همان میزان نظم و مدیریت آن بهتر خواهد بود. اما در حال حاضر که برای احزاب نقشی داده نشده و تاثیرگذاری زیادی در نظارت انتخابات نخواهند داشت.
اما احزاب نیز در مدت چند ماهی که تا انتخابات وقت مانده، بی‌کار نخواهند نشست؛ ایتلاف‌هایی را تشکیل خواهند داد و تجمعاتی به‌میان خواهد آمد که این‌ها در وقت و زمان خود بی‌تأثیر نخواهد بود. تجربه تلخ انتخابات گذشته به مردم و احزاب این درس را داده که دست زیر الاشه نشینند و تنها نظاره‌گر نباشند.
خبرنامه: به نظر شما ناامنی چقدر می‌تواند برای انتخابات آینده یک چالش باشد؟
کاظمی: همانطور که شما شاهد هستید، متأسفانه مراکز ثبت‌نام رأی‌دهی مورد حمله قرار گرفت و این نگرانی بزرگ مردم را برانگیخته است. گرچند هیچ‌قومی در افغانستان از حمله تروریستان در امان نبوده‌اند، اما حملات اخیر به‌ویژه هدف قراردادن مساجد و تکیه‌خانه‌ها نشان می‌دهد که مردم هزاره بیشتر در تیررس حملات گروه‌های تروریستی به ویژه گروه داعش قرار دارد.
با این حال این گروه‌ها که میان مردم وحشت انداخته، واقعا سر روحیه مردم تأثیر گذاشته و ما از این بابت شدیدا نگران هستیم. با وجودی که نیروهای امنیتی تلاش خود را برای تأمین امنیت حوزه‌های انتخاباتی می‌کنند، اما نمی‌توانند امنیتی که باید بگیرند، تامین کنند. شما شاهد حمله غرب کابل در مرکز توزیع تذکره بودید که چقدر خون مردم بی‌گناه به‌ناحق ریخت.
صحبت‌هایی از سوی برخی احزاب به‌خصوص حزب حرکت اسلامی افغانستان با حکومت در مورد تأمین امنیت حوزه‌های انتخاباتی به ویژه مراکز انتخابات در مناطق هزاره‌نشین صورت گرفته، آنان اطمینان داده‌اند که امنیت مراکز ثبت‌نام و سایت‌های رأی‌دهی را می‌گیرند.
در نشست‌هایی که با شورای علمای شیعه و شماری از نهادهایی که برای سرنوشت مردم احساس مسئولیت می‌کنند، صورت گرفته، توصیه بر این شده، همانطور که مردم در محرم و عاشورا خودشان امنیت‌شان را تأمین کردند، در انتخابات نیز خودشان دست به‌کار شوند و در کنار نیروهای امنیتی، امنیت حوزه‌های انتخاباتی را تأمین کنند.