هراس‌افگنان خارجی؛ بازگرداندن داعشیان به کشورهای مبدا و تلاش ها برای ابهام زدایی در محافل سیاسی افغانستان

حکومت وحدت ملی افغانستان همزمان با برگزاری دومین نشست «روند کابل» در هفته گذشته از پیچیدگی جنگ در این کشور خبر داده و می‌گوید که حضور جنگجویان خارجی در افغانستان نشان می‌دهد که جنگ در این کشور ریشه در بیرون از مرزهای افغانستان دارد.

محمد اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان در افتتاحیه این نشست گفت که کشورش درگیر تروریزم فراملی است و به نیابت از جامعه جهانی در برابر تروریزم می‌جنگد. او تاکید کرد که اکنون زمان آن رسیده تا جامعه جهانی و کشورهای منطقه در امر مبارزه با هراس‌افگنی به‌صورت مشترک عمل کنند.

آقای غنی همچنان هراس‌افگنان فعال در کشورش را به دو دسته تقسیم کرده و گفت که با دسته اول که طالبان افغانی اند مذاکره می‌کند اما هراس‌افگنان خارجی که در افغانستان حضور دارند، باید از بین برده شوند زیرا آنان مذاکره‌پذیر نیستند.

حضور 21 گروه تروریستی در افغانستان همواره یکی از موارد جدی مورد بحث در امر مبارزه با هراس‌افگنی در این کشور بوده است. در نشست دوم روند کابل نیز مقام‌های ارشد امنیتی افغانستان اعلام کردند که بازداشت هراس‌افگنان خارجی نشان می‌دهد که جنگ در این کشور داخلی نیست و به این «افسانه‌پردازی» باید خاتمه داده شود. بحث داعش در نشست دوم روند کابل نیز مطرح شد. مقام‌های ارشد امنیتی افغانستان از حضور اعضای این گروه و بازداشت آنان صحبت کردند.

محمد حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی افغانستان به این باور است که دولت افغانستان نه تنها به‌خاطر خود بلکه به‌خاطر دفاع از منطقه در برابر تروریزم می‌جنگند. او در گفت‌وگوی ویژه با تلویزیون یک گفته است که بهترین راه مبارزه با داعش، القاعده و تروریستان خارجی این است که طالبان از آنان جدا شوند.

از ظهور تا زوال

در بهار سال 1394 خورشیدی نخستین گزارش‌ها از حضور داعش در شهرستان شینوار ولایت ننگرهار در شرق افغانستان منتشر شد. سپس داعش شهرستان‌های اچین، سپین غر، نازینان و بتی‌کوت ننگرهار را از نزد طالبان گرفت و پرچم سیاه خود را در این مناطق برافراشت.

داعش رفته رفته از ننگرهار به ولایت‌های جنوبی افغانستان نیز رخنه کرد. همزمان با گسترش فعالیت‌های داعش در هلمند، این گروه، شهرستان خاک سفید ولایت فراه را به‌‌عنوان مرکز فعالیت‌های خود انتخاب کرد. در سال جاری این گروه در شمال افغانستان نیز دست به عملیات زد. درحال حاضر این گروه در یکی از شهرستان‌های ولایت جوزجان پایگاه دارد.

در دو سال گذشته ارتش افغانستان و نیروهای خارجی مستقر در این کشور عملیات وسیعی را برای نابودی داعش انجام داده‌اند. در دلو سال گذشته خورشیدی ارتش افغانستان اعلام کرد که در یک سال نزدیک به 2 هزار عضو داعشی را از بین برده است.

افزون بر این، در ماه اسد سال ۱۳۹۵ حافظ سعید، رهبر شاخه خراسان گروه داعش  همراه با سه تن از همکارانش در نتیجه‌ی یک عملیات ارتش در شهرستان اچین ولایت ننگرهار کشته شد. ابو عثمان ازبک، قاری عمران پنجاپی، ذبیح‌الله چیچینی، قاری امان باجوری، ملا عبیدالله اورکزی و قاری عزیزالله کنری در نتیجه عملیات نیروهای افغان در ماه حوت سال گذشته کشته شدند.

عملیات نابودی داعش در سال جاری نیز دنبال شد. در بهار امسال امریکا بزرگ‌ترین بمب غیرهسته‌ای خود به نام «مادر همه بمب‌ها» را بر مخفی‌گاه‌های داعش در اچین ننگرهار پرتاب کرد. پس از آن وزارت دفاع افغانستان اعلام کرد ۴ تونل بزرگ که داعش از آن به‌عنوان پناه‌گاه استفاده می‌کرد، تخریب شده و ۹۶ عضو داعش کشته شده‌اند.

در خزان و زمستان امسال نیز داعش هدف قرار داده شده است. نیروهای امریکایی مستقر در افغانستان با هواپیماهای  B52 مواضع این گروه را در ولایت شمالی جوزجان بمباران کردند.

پیشتر از آن در ماه قوس امسال رییس جمهور غنی در هفتمین کنفرانس قلب آسیا-پروسه استانبول اعلام کرد که در سال گذشته یک‌هزار و پنج‌صد عملیات زمینی مشترک و ۳۰۰ حمله هوایی علیه داعش انجام شده و سه رهبر و۲۵۰۰ عضو این گروه کشته شده‌اند.

حملات

داعش پس از ظهور در افغانستان چندین عملیات خون‌بار انجام داده است. بیشتر این حملات بمب‌گذاری در مکان‌های عامه بوده است و قربانیان آن غیرنظامیان یا اقلیت‌های مذهبی. این گروه در نخست چندین باشنده ننگرهار را پس از آنکه آنان را روی ماین شاندند، منفجر کرد. در ماه اسد 1395 معترضان جنبش روشنایی را هدف قرار داد و بیش از 80 تن در این رویداد کشته و بیش از 400 تن زخمی شدند.

در ماه عقرب 1395 باردیگر داعش فاجعه خلق کرد. این گروه 30 غیرنظامی را ولایت غور در غرب افغانستان تیر باران کرد. در سال جاری نیز چندین مسجد شیعیان را در کابل و هرات هدف قرار داد.  براساس گزارش ویژه سازمان ملل که در ماه عقرب سال جاری منتشر شد، از اول جنوری ۲۰۱۶ تا خزان امسال، ۱۲ حمله هدفمند علیه نمازگزاران شیعه در اماکن مذهبی ثبت شده که در آن ۲۳۰ نفر کشته و ۴۵۹ نفر دیگر زخمی شده‌اند. از این میان مسئولیت چندین حمله را داعش بر عهده گرفته است.

حضور جنگجویان خارجی

حضور جنگجویان خارجی در صف داعش یکی از مشکلات دیگر برای افغانستان است. این مسأله باعث شده است که کشورهای آسیای میانه و روسیه نیز نگرانی شان را بیان کنند. این کشورها به این باور اند که داعش پس از شکست در عراق و سوریه در پی بی‌ثباتی آسیای میانه است و از افغانستان به‌عنوان یک پرش‌گاه و پایگاه استفاده می‌کند.

روسیه ادعا می‌کند که در حدود 10 هزار داعشی در افغانستان حضور دارند. مقام‌های افغان اما هنوز این رقم را تایید نکرده اما از حضور داعشیان خارجی گزارش داده‌اند. بیشتر اعضای داعش شهروندان کشورهای آسیای میانه‌اند که در مناطق شمال افغانستان فعالیت و حضور دارند.

از سوی دیگر محمد معصوم استانکزی، رییس عمومی امنیت ملی افغانستان می‌گوید حضور جنگجویان خارجی در کشورش به پیچیدگی جنگ در افغانستان افزوده است. او در دومین نشست روند کابل گفت که شش تا هفت هزار هراس‌افگن خارجی در افغانستان حضور دارند که میان افغانستان و بخش‌هایی از جنوب آسیا و خاورمیانه در رفت و آمد اند.

آقای استانکزی گفت که در دو و نیم سال اخیر نیروهای امنیت ملی شمار زیادی از هراس‌افگنان خارجی را بازداشت کرده‌اند که این افراد تابعیت کشورهای مختلف را دارند. رییس عمومی امنیت ملی افغانستان گفت که هراس‌افگنان از شبکه‌های اجتماعی برای تسهیل فعالیت‌ها و سربازگیری شان استفاده می‌کنند.

به نقل از رییس عمومی امنیت ملی افغانستان، بیش از 650 هراس‌افگن خارجی در افغانستان بازداشت شده‌اند که نشان‌دهنده مشارکت بالای حضور جنگجویان خارجی در این کشور است. بیش از 250 جنگجوی داعش شاخه خراسان نیز بازداشت شده‌اند و نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان موفقیت‌های خوبی را در امر مبارزه با داعش داشته‌اند.

افزون بر این ارتش افغانستان 51 عملیات تصفیوی، 14 عملیات خاص و 182 عملیات مشترک هوایی را در سال جاری انجام داده که هدف آن بیشتر داعش و هراس‌افگنان خارجی بوده است. بیش از 1500 عضو داعش در این عملیات‌ها کشته و بیش از 200 تن دیگر زخم برداشته‌اند.

سپردن به کشورهای مبدا

محمد حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی افغانستان در گفت‌وگوی ویژه خود با تلویزیون یک گفته است که افغانستان در نشست با اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد اسناد مشخصی در مورد داعش و القاعده را ارایه کرده است.

او گفت که افزون بر این افغانستان بیش از 80 داعشی را پس از بازداشت براساس قوانین افغانستان و تعهدات بین‌المللی این کشور به کشورهای مبدا این داعشی‌ها تحویل داده است.

آقای اتمر گفت: «هریک از این داعشی ها توضیح داده که در کجا به تروریزم جلب و جذب شد، در کجا آموزش دید، کی تمویل کرد و از کجا به افغانستان آمد. چند وقت پیش یکی از تروریستان مشهور قزاق را به کشورش براساس رابطه دو جانبه و تعهدات بین المللی سپردیم. او واضح توضیح داد که در پاکستان آموزش دیده بود، تمویل شده بود و به افغانستان فرستاده شده بود.»

این‌که این داعشی‌ها از کدام کشورها بوده و به کدام کشورها سپرده شده است، روشن نیست اما پیشتر مقام‌های افغان تایید کرده بودند که شهروندان ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، چچن، الجزایر، فرانسه، چین، پاکستان و عرب در درزاب ولایت جوزجان فعال اند.

مقام‌های محلی جوزجان به خبرنامه گفته بودند که شمار این داعشی‌ها در درزاب جوزجان بین 500 تا 1000 نفر اند که بیشتر به آموزش داعشی‌ها مصروف اند و استفاده از انواع مختلف ماین و سلاح و تربیت انتحاری‌ها را برعهده دارند.

حضور داعش در افغانستان درحالی تبدیل به یک مسأله جدی برای این کشور و منطقه شده است که به تازگی حکومت وحدت ملی افغانستان طرح صلح با طالبان را ارایه کرده است. هفته گذشته اشرف غنی در دومین نشست روند کابل گفت اگر طالبان برای پیوستن به روند صلح حاضر شوند حکومت او این گروه را به‌عنوان یک حزب سیاسی می‌شناسد. استدلال مقام‌های ارشد حکومت وحدت ملی این است که اکنون باید طالبان از فرصت پیش آمده استفاده کرده و صف خود را از جنگجویان خارجی که صلح‌پذیر نیستند، جدا کنند.