کار انتقال پایپ‌لاین گاز ترکمنستان از طریق افغانستان به پاکستان و هند (پروژه تاپی) دیروز جمعه در ترکمنستان به اتمام رسید و این لوله‌ی گاز به‌طور رسمی وارد خاک افغانستان شد.
محمد اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان در برنامه افتتاح کار عملی این پروژه در افغانستان گفت که پروژه تاپی به منطقه امید و اطمینان می‌دهد و تاپی یک برنامه توسعه منطقه‌ای است که کشورهای منطقه را از فقر نجات می‌دهد.
آقای غنی گفت: «با افتتاح پروژه تاپی، افغانستان دوباره به چهارراه اقتصادی مبدل خواهد شد و تاپی تنها پروژه انتقال گاز نیست بل‌که هم‌زمان با آن خط انتقال برق از ترکمنستان به پاکستان از طریق افغانستان، خط آهن تورغندی به هرات نیز در این برنامه شامل است و هدف ما این است که محور همکاری منطقه‌ای باشیم و تاپی قدم اول و تهداب همکاری‌های منطقه‌ای وسیع‌تر می‌باشد.»
با شروع کار عملی این پروژه در داخل افغانستان شماری از آگاهان بخش اقتصادی نگرانی‌شان را از تامین امینت این پروژه اعلام کرده و تاکید می‌کنند حکومتی که امنیت شاهراه‌هایش را تامین نمی‌تواند، در گرفتن امنیت این پروژه نیز ناکام خواهد بود.
آذرخش حافظی، آگاه بخش اقتصادی و رییس بخش بین‌المللی اتاق تجارت و صنایع افغانستان به خبرنامه گفت که این پایپ‌لاین گاز از شهرستان‌های ناامن افغانستان می‌گذرد و امکان این وجود دارد که مخالفان مسلح حکومت و زورمندان محلی از این پروژه به‌عنوان منبع درآمد استفاده کرده و از آن باج‌گیری کنند.
این آگاهان بخش اقتصادی تاکید می‌کنند درصورتی که حکومت امنیت شاهراه‌ها و حتا پایتخت را گرفته نمی‌تواند و مخالفان حکومت عملاً به ساخت و سازهای ملکی در مرکز افغانستان ضرر وارد می‌کند، برای چنین حکومتی گرفتن امنیت یک پروژه بزرگ مانند تاپی کار دشوار است.
چالش امنیتی پروژه‌های بزرگ
ساخت و اجرای برنامه‌های کلان اقتصادی در افغانستان همواره با چالش‌های عمده‌ی روبرو بوده است. در کشورهای به دور از تهدیدهای امنیتی، مردم از پروژه‌های توسعه‌ای استقبال و حمایت می‌کنند، اما حکومت افغانستان در بیش از 15سال گذشته در بسیاری موارد برای اجرای پروژه‌های کوچک و بزرگ به مردم محل پول پرداخته است.
افغان‌ها به یاد دارند که در ماه عقرب ۱۳۸۹ زمانی که ناتو تصمیم گرفت یک توربین را به بند کجکی در ولایت هلمند انتقال دهد، 5هزار نیروی نظامی کاروانی را تشکیل دادند تا امنیت انتقال این توربین را بگیرند. چندین هواپیمای جنگی نیز امنیت این کاروان را تامین می‌کرد.
طالبان تلاش کردند تا با ماین‌گذاری و حمله بر این کاروان، مانع رساندن توربین به بند کجکی شوند. در نتیجه جنگ بین نیروهای ناتو و طالبان ۲۰۰ تن از جنگجویان طالبان کشته شدند و این توربین پس از پنج روز به کجکی رسید.
نمونه‌ی دیگر هزینه امنیتی پروژه‌های بزرگ اقتصادی، تلفات نیروهای امنیتی افغانستان در جریان ساخت شاهراه دلارام – نیمروز است. مقام‌های حکومتی می‌گویند در هر یک کیلومتر جاده، یک نظامی کشته شده است.
چند ماه پیش نیز طالبان بر بند سلما در ولایت هرات حمله کردند که در نتیجه 14 تن در این حمله کشته شدند. طالبان تاکنون چندین بار تلاش کرده‌اند که بر تاسیسات این بند حمله کنند و آن را تخریب نمایند؛ به همین دلیل این بند به شدت از سوی نیروهای امنیتی محافظت می‌شود.
عبور از شهرستان‌های ناامن
با وجود تهدیدهای امنیتی موجود در افغانستان برای پروژه‌های بزرگ، پایپ‌لاین گاز ترکمنستان نیز از ناامن‌ترین مناطق افغانستان می‌گذرد. این لین انتقال گاز با گذشتن از شهرستان‌های کشک، انجیل، گذره، ادرسکن و شیندند ولایت هرات به شهرستان‌های بالابلوک و بکوای ولایت فراه می‌رسد و بعد از آن به شهرستان دلارام نیمروز و با گذشتن از شهرستان‌های واشیر و نهر سراج هلمند، به شهرستان‌های میوند، ژیری، ارغنداب، دامان و سپین بولدک قندهار می‌رسد.
با این وجود ولایت‌های هلمند، فراه و هرات در جنوب غرب و غرب افغانستان همواره از ولایت‌های با اهمیت برای حکومت و گروه‌های تروریستی بوده و از این سه ولایت به‌عنوان مثلث جنوب غربی برای حضور سنگین تروریزم و مواد مخدر یاد شده است.
طالبان توانسته‌اند در ولایت‌های هلمند و فراه، نفوذ و حضور گسترده‌ای داشته باشند و امنیت در این مناطق را به شدت تهدید کنند. در هرات نیز نگرانی‌ها نسبت به افزایش حضور طالبان و برهم‌زدن امنیت این ولایت هنوز پا برجاست.
هلمند در جنوب افغانستان یکی از ولایت‌هایی است که با توجه به نفوذ طالبان و هم‌چنین حضور گسترده مافیای مواد مخدر و کشت روز افزون آن، یکی از ناامن‌ترین ولایات افغانستان است. طالبان علاوه بر حضور در ولسوالی‌های این ولایت، اکنون در اطراف شهر لشکرگاه مرکز هلمند نیز حضور چشم‌گیری دارند.
در سال گذشته‌ی خورشیدی طالبان حملات گسترده‌ای را برای تسلط بر شهر لشکرگاه مرکز این ولایت انجام دادند و خود را به دروازه‌های این شهر رساندند. اما در اوج نگرانی‌ها از سقوط این ولایت به دست طالبان، نیروهای امنیتی افغانستان با کمک نیروهای ناتو توانستند از سقوط این شهر جلوگیری کنند.
ولایت فراه نیز در جنوب غرب افغانستان یکی دیگر از ولایت‌هایی است که در سال جاری خورشیدی در معرض حملات سنگین گروه طالبان قرار داشت. در روزهای اول سال جاری خورشیدی ریاست جمهوری افغانستان آصف ننگ والی این ولایت را برکنار کرد و به جای او محمد عارف شاه جهان، معین تامیناتی ریاست عمومی امنیت ملی را به‌عنوان والی جدید فراه معرفی کرد. اما چند هفته پیش آقای شاجهان نیز به‌دلیل تهدیدهای شدید امنیتی در این ولایت از وظیفه‌اش استعفا کرد.
ولسوالی‌های بالا بلوک، خاک سفید و بکواه در این ولایت، که لوله گاز تاپی نیز از آنها عبور می‌کند، از سطح تهدیدات امنیتی بالایی برخوردار است. شدت یافتن حملات طالبان در ولایت فراه در سال گذشته، ساکنان ولایت‌های همجوار فراه را نیز نگران ساخت. شهروندان شهر هرات که در همسایگی فراه قرار دارند، از شدت جنگ و قدرت یافتن طالبان در این ولایت نگران شده و خواهان توجه بیشتر به تامین امنیت هرات شده بودند.
در جنوب هرات نیز ولسوالی شیندند که با ولایت ناامن فراه مرز مشترک دارد، از مناطقی است که طالبان در آن حضور دارند و در زمان‌های مختلف دست به حملات تروریستی می‌زنند. رییس جمهور اشرف غنی پیش از این دستور داده بود که شیندند به ۵ ولسوالی تقسیم گردد.
مقام‌های محلی ولایت هرات می‌گویند که یکی از دلایلی که موجب شده تا طرح تقسیم این ولسوالی روی دست گرفته شود، مشکلات امنیتی و تلاش برای بهبود امنیت در این منطقه است. به گفته‌ی آنان قرار است پس از تقسیم این ولسوالی، تشکیلات نیروهای امنیتی نیز در این بخش آسیب پذیر ولایت هرات افزایش یابد.
نیمروز از ولایت‌های دیگر افغانستان که پایپ لاین تاپی از آن می‌گذرد. ولایت نیمروز در غرب افغانستان نیز از ولایت‌های نسبتا ناآرام این کشور بوده که گروه‌های شورشی در بخشی‌های از این ولایت به ویژه در شهرستان دلارام حضور دارند.
در سال جاری خورشیدی حضور طالبان در این ولایت شهرستان گسترده بوده و در ماه سنبله‌ی امسال فرمانده پولیس این شهرستان به دست طالبان کشته شد.
7 هزار نیرو برای تامین امنیت
از طرح پروژه تاپی ۲۳ سال می‌گذرد، اما به‌دلیل مسایل امنیتی کار آن در داخل خاک افغانستان بارها به تعویق افتاده است. با این حال مقام‌های حکومت کنونی این کشور می‌گویند که آنان بر اساس پالیسی که همواره پروژه‌های اقتصادی را در اولویت قرار داده، برنامه جامع امنیتی برای تامین امنیت این پروژه طرح کرده‌اند.
مقام‌های افغانستان گفتهاند که برای تامین امنیت این پایپ‌لاین گاز نیروی 7 هزار نفری را موظف می‌کنند. پیش از این وزارت معادن و پترولیم افغانستان اعلام کرده بود که این وزارت به‌همکاری نهادهای امنیتی افغانستان بیش از 7 هزار نیروی امنیتی تازه نفس برای تامین امنیت این پروژه استخدام می‌کند. آنان تاکید کرده بودند که برای امنیت این پروژه 50 تا 60 میلیون دالر در نظر گرفته شده است.
با این همه، رییس جمهور غنی نیز به این باور است که پروژه‌ی تاپی، می‌تواند ثبات و امنیت در منطقه را ضمانت کند و رشد اقتصادی را در افغانستان به میان بیاورد.
آقای غنی که دیروز در برنامه اختتام کار این پروژه در ترکمنستان صحبت می‌کرد، گفت: «تهداب سنک دیدگاه را گذاشتیم که در نتیجه‌ی آن ما با فقر، بی‌کاری، تندروی و ناامنی، موقف مشترک می‌گیریم»
مقام‌های حکومت افغانستان به این باور اند که تاپی نقطه‌ی مشترک منافع منطقه است که سبب می‌شود منافع منطقه با منافع افغانستان گره بخورد. آنان تاکید می‌کنندکه این کشور با اتخاذ چنین سیاست منطقه‌ای، می‌خواهد منافع اقتصادی کشورهای منطقه، طوری به‌هم گره بخورد که ناامنی و بی‌ثباتی در افغانستان به‌نوعی به ضرر منطقه تمام شود.
افزودن دیدگاه