قلعه تاریخی «چهل برج» به سبک معماری کاشانی در ولایت بامیان روی تپهی پهناوری در میان کوهپایههای بلند بابا و بند پیتاب واقع شده است. بنای این برجها و دیوارها بهصورت حلقههای زنجیر در اطراف این تپه کشیده شده است.
مسوولان محلی بامیان میگویند که قلعهی چهل برج یکی از مناطق مهم تاریخی بامیان و نمادی از معماری دوره کاشانیها است که در شهرستان نمبر دوم یکاولنگ این ولایت قرار دارد.
مقامهای ریاست اطلاعات و فرهنگ این ولایت میگویند که سبک معماری این قلعه در واقع آمیختهای از سبکهای دوران بودایی، غوریها و اسلامی میباشد که نشان میدهد این بنای تاریخی در دروههای مختلف وجود داشته و روی آن کار شده است.
این قلعه در تقاطع سه دره واقع شده است که یکی ازین درهها در سمت غرب قلعه موقعیت دارد و بنام دره چهل برج یاد میشود. در کوه سمت غربی این قلعه آثار جوی آبی که تا کنار قلعه در جریان بوده هنوز باقیست و مردم محل آنرا جوی فرهاد میگویند و به روایت شفاهی مردم بامیان در همین بنای تاریخی شیرین معشوقه فرهاد زندگی مینمود.
برجهای چهلگانه این بنا به شکل مدور با خشت و کاهگِل ساخته شده اما بقایای بسیار کمی از آنها باقیمانده است. از داخل برجهای قلعه به سمت دریا راهی زیر زمینی به طول ۶۰ متر وجود دارد و گفته میشود که در مواقع جنگ و حالات اضطرار از این راه برای تامین آب ساکنان قلعه استفاده میشده.
نظر به مطالعات انجام شده و متون تاريخی که در مورد اين قلعهی نظامی وجود دارد؛ دراطراف قلعه، حدود 300 برج محافظتی اعمار شده که به مرور زمان، اکثريت اين برجها بخاطر عوامل طبيعی از بين رفته است. در حال حاضر تنها بقاياى ٣٤ برج با ارتفاعات مختلف وجود دارد.
در حال نابودی، قلعه تاریخی چهل برج
مقامهای ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان از نابودی این قلعه تاریخی ابراز نگرانی کرده و میگویند که تحولات جاری، بارش باران و برف و از سوی هم، عدم توجه دولت و نهادهای فرهنگی سبب شده که این اثر سال به سال رو به نابودی رود.
در حال حاضر تنها بقایاى 34 برج با ارتفاعات مختلف باقی مانده که آنها نیز در حال سقوط و نابودی میباشد و دیگر کمتر نقش و نگارهای سابق در آن دیده میشود.
در بقایاى برخی از این برجها که توسط دفتر «ایکوتوریسم» تثبیت شده، نقشهای مختلف مثل صورت انسان، مار و امثال آن دیده میشود.
رییس اطلاعات و فرهنگ ولایت بامیان میگوید که “بیشتر این ساحات از نگاه جوی آسیب میبینند. بارندگیهای موسومی و برفباری روی تخریب این اثر تاریخی تاثیر منفی داشته است. ما نگرانیهای خود را به وزارت اطلاعات و فرهنگ و نهادهایی که در بخش حفظ و مراقبت اثرهای باستانی کار میکنند ابراز داشتهایم، اما تاهنوز کار جدی در بخش بازسازی آن صورت نگرفته است.”
این قلعه در اداره اطلاعات و فرهنگ ولایت بامیان و همچنان وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان بهعنوان یک آبده تاریخی بهثبت رسیده و به گفتهی مقامهای محلی ولایت بامیان تلاشهای زیادی صورت گرفته که این آبده را ثبت میراثهای فرهنگی یونسکو نیز کنند.
آقای احمدپور تاکید کرد که “این ابدهی تاریخی در اداره اطلاعات و فرهنگ بامیان و در وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان بهعنوان یکی از اثرهای مهم تاریخی ثبت شده است. اما متخصصین که در مورد اثرهای باستانی بامیان کار میکنند، مانند دافا، یونسکو و نهادهای دیگری نیز از این قلعه تاریخی دیدن کرده و وعده دادهاند که آن را مرمت و بازسازی کنند.”
از سوی هم عبدالحميد جليا، مدير حفظ و مراقبت ميراثهای فرهنگی رياست اطلاعات و فرهنگ این ولایت تاکید دارد که سالانه حدود 2 تا 3 درصد از آبدات تاريخی باميان، از بين مىرود و درحال حاضر تعدادى از آبدههاى تاريخى اين ولايت بهشمول قلعهی چهل برج، در معرض نابودى قرار دارد.
انتظار بازسازی
مسوولان محلی بامیان میگویند که کارهای مانند تحقیقات ابتدایی در بخشهای معلوماتی و سایر بخشهای ساحات تاریخی بامیان از جمله قلعهی چهل برج صورت گرفته است. اما این کارها هیچ تاثیر مثبتی روی این ساحات نداشته است.
احمد حسین احمدپور، رییس اطلاعات و فرهنگ بامیان به خبرنامه گفت که “ما در چندین مورد پشنهادهای خود را در شامل شدن این ساحهی تاریخی در لیست سازمان فرهنگی یونسکو کردهایم و همچنان در مورد مرمت آن بارها برای وزارت اطلاعات و فرهنگ پیشنهاد دادهایم، تاهنوز اقدامی از سوی کدام نهادی صورت نگرفته است.”
در کنار این ناامیدیها در مورد مرمت کاری این اثرهای تاریخی اما رییس اطلاعات و فرهنگ بامیان ابراز خوشبینی میکند که نشستهای متخصصان بامیان که همه ساله در آلمان برگزار میشود، شاید بتواند توجه نهادهایی که در بخش میراثهای فرهنگی کار میکنند را در بخش بازسازی این اثرها جلب کنند.
او گفت که “در سیزدهمین نشست متخصصان بامیان که با حضور متخصصان یونسکو، دافا و متخصصان جاپانیها در آلمان برگزار شده بود، فیصله شد که تمام ساحات تاریخی بامیان که هر کدام نام گرفته شده بود از جمله، هردو بودا، شهر ضحاک، شهر غلغله، قلعه تاریخی اکرم و قلعه غمی، قلعه کافری الف و ب، چهل برج و کلیگان و امثال آن مرمت و بازسازی شود.”
آقای احمد پور گفت که در چهاردهمین نشست این متخصصان نیز که چندی پیش در آلمان برگزار شده بود، روی مرمت و بازسازی این اثرها تاکید شد. او ابراز امیدواری کرد که فیصلههای سیزدهمین نشست جامه عمل بپوشد.
از سویی هم مقامهای محلی بامیان از حکومت افغانستان انتظار دارند که در برنامه تازهی حکومت افغانستان مبنی بر بازسازی و آسیب شناسی شماری از بناهای تاریخی که توسط وزارت شهرسازی صورت میگیرد، بازسازی آبدات تاریخی بامیان نیز شامل شود.
رییس اطلاعات و فرهنگ بامیان به خبرنامه تاکید کرد که “از طریق برنامه وزارت شهرسازی افغانستان در سال جاری هیچ اثری در بامیان بازسازی نشده است. ما امیدوار هستیم که در سالهای بعدی این برنامه یکی از ساحات تاریخی بامیان شامل پروژه آن شود.”
افزودن دیدگاه