مقامهای وزارت معادن و پترولیم افغانستان بعد از یک دهه تعلیق در کار معدن مس عینک، اعلام کردهاند که تا 3سال دیگر نیز کار این معدن شروع نخواهد شد.
مقامهای وزارت معادن و پترولیم میگویند که سه سال دیگر زمان نیاز است تا آثار تاریخی از منطقه مس عینک خارج شود. براساس معلومات وزارت معادن و پترولیم، دلیل اصلی تاخیر در استخراج مس عینک، وجود آثار تاریخی در این معدن است و تا زمانی که این آثار انتقال داده نشوند، کار عملی این معدن آغاز نمیشود.
روز گذشته مقامهای وزارتخانههای معادن و پترولیم، داخله و اطلاعات و فرهنگ افغانستان از سوی نمایندگان مجلس این کشور در مورد وضعیت معدن مس عینک استجواب شدند.
جاوید سادات، معین وزارت معادن و پترولیم دیروز شنبه در مجلس افغانستان گفت: “دلیل این که کار عملی پروژه آغاز نشد، موجودیت آثار باستانی بود که ما نتوانستیم کار عملی را انجام دهیم. حداقل تا سه سال دیگر هم آثار باستانی نمیتواند برداشته شوند.”
قرارداد استخراج مس عینک در سال ۲۰۰۸ میان شرکت چینی (ام سی سی) و وزارت معادن و پترولیم افغانستان امضا شد. اما در یک دههی گذشته این شرکت هیچ نوع فعالیتی در این معدن نداشته، در حالی که به باور مقامهای چینی این قرارداد، بزرگترین سرمایهگذاری خارجی در یک کشور جنگ زده میباشد.
قرارداد انحصاری
مقامهای وزارت معادن افغانستان تاکید میکنند که در کنار چالشهایی چون ناامنی و وجود آثار باستانی در این منطقه، شرکت «ام سی سی» چین پس از هر پنج سال در این قرارداد تجدید نظر میکند.
معین وزارت معادن و پترولیم افغانستان در جلسهی استجوابیهی مجلس نمایندگان افغانستان گفت : “چالشی که وزارت معدن با آن مواجه است این است که چیناییها ۵۷ مورد را پیشنهاد کرده که اعمار زیربناها نیز شامل آن است. چیناییها ادعا دارند که ایجاد، اعمار و احداث این تعهدات غیراقتصادی است و سلسله تغییرات دیگر نیز باید در متن قرارداد بیاید.”
از سویی هم دیدبان شفافیت افغانستان قرارداد استخراج مس عینک را از بدترین قراردادها در بخش معادن افغانستان دانسته و تاکید دارند که حکومت نباید این قرارداد را تنها برای چین انحصار کند.
سید اکرام افضلی، رییس این نهاد تاکید کرده که کابل برای رفع انحصار این معدن باید با بیجینگ گفتوگو کند و راه را برای فسخ این قرارداد باز نماید تا از طریق روند رقابتی، این پروژه دوباره به داوطلبی گذاشته شود.
آقای افضلی تاکید کرده است : “تنها چیزی که چیناییها در این قرارداد در تلاش آن بودند، به انحصار گرفتن قرارداد مس عینک بود که در آینده اگر به آن نیاز پیدا کنند آن را استخراج کنند؛ اما در شرایط فعلی امیدی برای تطبیق این قرارداد وجود ندارد که عملی شود و از آن به نفع افغانستان استفاده گردد.”
گفته میشود حکومت افغانستان برای تامین امنیت این پروژه، سالانه ۳۰ میلیون دالر پول هزینه میکند و تا جنوری سال ۲۰۱۵ در حدود ۲۱۰ میلیون دالر تنها در بخش امنیت آن مصرف شده است.
با این حال مرادعلی مراد، معین ارشد امنیتی وزارت داخلهی افغانستان دیروز در مجلس نمایندگان این کشور در مورد تأمین امنیت معدن مس عینک گفت که وزارت داخلهی این کشور بیش از 1700 نیروی امنیتی را برای تامین امنیت معدن مس عینک موظف کرده است.
منطقهی باستانی
توافقنامه مس عینک با چالشهای مختلف از جمله نگرانی چین در مورد مشکلات امنیتی در این کشور جنگ زده، بیمیلی حکومت افغانستان به مذاکره مجدد در مورد شرایط قرارداد و همچنان کمبود مواد فنی لازم برای استخراج در داخل افغانستان، به بنبست خورده است.
علاوه بر این، ساکنان محلی، باستان شناسان و فعالان محیط زیست در سطح جهانی به شدت در برابر این پروژه مخالفت کرده و میگویند، جایی را که آنان برای استخراج مس عینک حفر میکنند، یک مکان باستانی بودایی است که به ۲ هزار سال قبل برمیگردد. همچنین مجسمهها، نقاشیها و دیگر آثار باستانی این منطقه از تمدنهای بسیار دور است که قدمت برخی از آنها به ۵ هزار سال میرسد.
با این وجود برید هافمن، مستندی را زیر نام «از معدن مس عینک محافظت کنید» (Saving Mes Aynak) در مورد استخراج این معدن ساخت. این مستند در مورد داستان تخریب یکی از گنجینههای باستانی افغانستان توسط شرکت چینی میباشد که مورد استقبال زیاد فعالان بخش باستانی و محیط زیست قرار گرفته، تا جایی که شماری زیاد از فعالان این بخش، «هشتکی» را در تویتر به نام #SaveMesAynak به راه انداختند.
براساس معلومات وزارت معادن و پترولیم افغانستان، در حدود 8 بخش بزرگ باستانی، در اطراف معدن مس عینک شناسایی شده؛ اما دیگر آثار باستانی در این منطقه به بیشتر از صدها مورد میرسد.
به گفته «برید هافمن» اساسا مناطق کوهستانی این بخش و دیوارهای اطراف مناطق مس عینک تخریب شده اما تمام بقایای باستان شناسی از جمله مواد عصر برنز در این منطقه باقی مانده است. او در تلاش راهاندازی یک حرکت برای متوقف ساختن تخریب این بخش میباشد.
با این وجود عبدالرسول باور، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان دیروز در مجلس نمایندگان این کشور گفت که در 6 ماه گذشته شماری از آثار باستانی را از منطقهی مس عینک به موزیم ملی انتقال دادهاند و شمار دیگر آن نیز در آینده منتقل خواهد شد.
دومین معدن مس جهان
معدن مس عینک، در ولسوالی محمد آغه ولایت لوگر در جنوب این شهر قرار دارد. این معدن از بزرگترین معدنهای مس افغانستان و دومین معدن مس در سطح جهان میباشد.
آثار باستانی بدست آمده از این منطقه نشان میدهد که بهره برداری از این معدن تاریخ دیرینه دارد و به دوران قبل از اسلام بر میگردد. در قسمتهای مرکزی و غربی این معدن، سیستم حفاری بسیار قدیمی کشف شده است.
این معدن در سال ۱۹۷۳ توسط گروهی از زمین شناسان افغان با همکاری مهندسان روسی کشف شد و در سال ۱۹۷۴ کارهای مطالعاتی آن آغاز گردید.
مساحت کل این معدن به ۸۰۰ کیلومتر مربع میرسد. در حال حاضر سه معدن به شمول مس عینک، دربند و جوهر در این منطقه تثبیت شده و در عین حال ۹۴ نشانه معدنی دیگر نیز شناسایی گردیده است. طبقات مسدار معدن عینک در مساحت ۴۰ کیلومتر مربع در سطح زمین گزارش شده است.
طبقات مسدار در بخش های مرکزی این منطقه نیز به طول ۲۰۰ و به ضخامت ۶۰ تا ۲۰۰متر تثبیت شده است. ضخامت سنگهای معدنی، که در حفاریها تثبیت گردیده نیز به ۶۰۰ متر میرسد.
در نتیجه کاوش و مطالعات انجام شده ذخایر این معدن ۱۳ میلیون تن برآورد شده است. اما با در نظرداشت خصوصیات زمین شناسی منطقه، گسترش مس در منطقه وسیع و مثالهای معادن مس در جهان، ذخایر این معدن را می توان حد اقل ۲۵ – ۳۰ میلیون تن پیشبینی کرد.
با این وجود سرمایهگذاری در بخش استخراج معادن طبیعی افغانستان با ارزش بیش از یک تریلیون دالر (یک هزار میلیارد) اولویت حکومت محمد اشرف غنی به شمار میرود. رییس جمهوری افغانستان میخواهد تا بودجه این کشور را که وابسته به کمکهای جهانی است با استخراج این معادن تامین کند.
با این وجود محمد اشرف غنی، رییس جمهوری افغانستان در ماه سپتامبر سال جاری میلادی در دیدار با همتای امریکاییاش توافق کردند که شرکتهای امریکایی نیز روی معادن افغانستان سرمایهگذاری کنند.
با این حال علاوه بر مشکلاتی که ذکر شد، ناامنی همچنان اصلیترین و مهمترین مانع بر سر راه سرمایهگذاری در افغانستان و به ویژه در بخش سرمایهگذاری و بهره برداری از معادن این کشور است.
از سوی دیگر گسترش ناامنی و افزایش جغرافیای نفوذ گروههای تروریستی در این کشور، موجب شده است تا این گروهها بر تعدادی از معادن این کشور در مناطق مختلف تسلط یابند. بخشی از منابع تمویل این گروهها استفاده و استخراج از معادن است که می تواند به عنوان تهدیدی علیه امنیت افغانستان باشد.