بررسی فضای آموزشی؛ بانک جهانی و توصیف بحرانی معارف افغانستان

بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش خود به بررسی وضعیت آموزش و پرورش در افغانستان پرداخته و گفته است که این کشور از یک نظام ناکارآمد آموزشی برخوردار است.

در  تحقیقی بانک جهانی که در 32 مکتب ابتدایی و لیسه‌ی شهر کابل انجام شده، آمده است که نظام آموزشی افغانستان با یک سیستم ناکارآمد آموزشی و کیفیت پایین تعلیمی مواجه است. بانک جهانی نوشته است که به ندرت شواهد و نشانه‌هایی مبنی بر وجود یک سیستم کارآمد و با کیفیت آموزشی و تدریسی در صنف‌های درسی قابل مشاهده است.  هم‌چنین در این تحقیق آمده است که، شیوه‌های تدریسی و توانایی‌های تخصصی معلمین این مکتب‌ها به هیچ وجه مورد ارزیابی حکومت و نهادهای مسوول قرار نگرفته است.

بانک جهانی برای بررسی وضعیت آموزشی در افغانستان چند شاخص را مورد بررسی قرار داده است.

مشکل در ساعات آموزشی

بر اساس یافته‌ها و نتایج این تحقیق، ساعات درسی در مکاتب دولتی افغانستان در هنگام بهار ۴۵ دقیقه و در هنگام پاییز ۳۵ دقیقه می‌باشد. شاگردان صنف‌های چهارم به طور متوسط حدود ۳ ساعت و ۴۰ دقیقه را در هر روز تدریسی در مکاتب سپری می‌کنند.

از آنجا که اوقات آموزشی میان شاگردان ابتدایی، متوسطه و صنوف عالی در لیسه‌ها فقط وقفه‌های ۲۰ دقیقه‌ای دارد، از این جهت شاگردان ناگزیر هستند تا همه روزه ۳ ساعت و ۲۰ دقیقه کامل را مشغول آموختن درس  باشند.

میزان ساعات درسی صنف‌های ابتدایی افغانستان زیادتر از میانگین ساعات درسی در کشور‌های آفریقایی مانند کنیا گزارش شده است. بانک جهانی گفته که در کشور کنیا ساعات درسی مکاتب 2 ساعت و 30 دقیقه برای صنف چهارم است.

 در نتیجه بازدید بانک جهانی که از ۳۲ مکتب در شهر کابل صورت گرفته است، ۱۵ مکتب در سه شیفت تدریسی و ۱۶ مکتب دیگر در دو شیفت برای شاگردان صنوف ابتدایی ، متوسطه و عالی به آموزش می‌پردازند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که برخی از مکاتب در افغانستان به دلیل تعداد زیاد دانش‌آموزان، وقت کمتری را برای آموزش شاگردان در اختیار دارند.

غیر حاضری آموزگاران

گزارش این بانک نشان می‌دهد که آمار غیر حاضری آموزگاران افغانستان نسبت به سایر کشورهایی که پیش از این مورد بررسی قرار گرفته است، کم‌تر می‌باشد.

در جریان بازدید‌های محققان این بانک از چند مکتب در شهر کابل، از میان ۳۲۴ معلم که برای انجام این تحقیق انتخاب شده بودند، ۱۳ تن غیرحاضر بودند.

غیر حاضری آموزگاران در سایر کشورهایی که قبلا توسط این بانک مورد ارزیابی قرار گرفته است، ۲۳ تا ۵۷ درصد گزارش داده شده است. گزارش‌های اولیه نشان می‌دهد که غیر حاضری آموزگاران در مکاتب افغانستان در مقایسه با دیگر کشور های مورد مطالعه بسیار فراگیر و معمول نیست. اما بانک جهانی تاکید کرده است که با این وجود باز هم نیاز است تا موارد دیگری نیز برای تایید این روند مد نظر گرفته شود.

غیرحاضری دانش‌آموزان پسر

در روزهایی که محققان بانک جهانی از مکاتب کابل بازدید کرده‌اند، میزان غیرحاضری شاگردان در مکاتب مختلف میان ۲ درصد و ۳۵ درصد متفاوت بوده که البته با در نظر داشت ترکیب جنستیتی شاگردان صورت گرفته است.

با این وجود غیرحاضری، بیشتر متعلق به دانش‌آموزان پسر بوده که در مقایسه با شاگردان دختر 60 درصد بیشتر است.

 مدیران و آموزگاران در چندین مکتب گفته‌اند که یکی از عوامل غیرحاضری پسران در مکاتب، کارکردن شاگردان برای تامین مخارج خانواده‌شان می‌باشد.

مهارت تدریس

بانک جهانی نوشته است: “بنابر تعداد محدود دانش‌آموزارن و آموزگاران که ما در جریان پروسه‌های نظرسنجی و ارزیابی در شماری از مکاتب شهر کابل ملاقات کردیم، می‌توان گفت که افغانستان مایل به پیوستن به کاروان آموزشی همانند سایر نقاط جهان است. اما آموزگاران در این کشور اکثرا فاقد مهارت‌های تدریسی موثر هستند.”

در این گزارش آمده است ” زمانی‌که ما متن یک قصه کوتاه را به اختیار معلمین و متعلمین قرار دادیم و از آنان خواهان پاسخ به پرسش‌های مندرج پیرامون آن قصه شدیم، هم شاگردان و هم معلمین هم‌زمان به درستی قادر به درک و تحلیل متن آن قصه نبودند. این در ذات خود بیان‌گر آن است که برخی معلم‌ها فاقد مهارت‌های ابتدایی هستند تا قادر باشند که در صنوف تدریس نمایند.”

نداشتن سرویس‌های بهداشتی

یافته‌های بانک جهانی نشان می‌دهد که مکاتب افغانستان حتی در کلان‌شهرها و پایتخت این کشور، بدون امکانات ابتدایی از جمله نداشتن تشناب مواجه است.

این بانک نوشته است: “در قلب شهر کابل در منطقه مکروریان سوم، شاگردان لیسه ذکور عبدالهادی داوی در یک وضعیت ناگوار قرار دارند. باوجودیکه تعداد شاگردان ذکور در این لیسه  بیشتر از ۳۰۰۰ تن می‌باشد، این مکتب فاقد تشناب‌های مناسب بوده و فقط چندین کانتینر سیار در صحن آن جابجا شده تا شاگردان در موقع نیاز از آن استفاده نمایند. همچنان در فاصله خیلی نزدیک با این لیسه، ساختمان ستره محکمه افغانستان قرار دارد که بنابر تهدید های امنیتی که این ارگان دولتی به آن مواجه است، مجاورت آن با صنوف درسی شاگردان خطرات زیادی را به وجود آورده است.”