کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان به تازگی گزارشی را در مورد «وضعیت حقوق بشری اشخاص دارای معلولیت در سال 1394-1395» منتشر کرده و در آن از وضعیت حقوق بشری اشخاص دارای معلولیت در بخش‌های تعلیم، صحت، اشتغال، حقوق سیاسی و حق مسکن ابراز نگرانی کرده است.
در گزارش این کمیسیون آمده است که 2.7 درصد جمعیت افغانستان را اشخاص دارای معلولیت شدید تشکیل می‌دهد که این رقم در اثر تداوم جنگ و ناامنی افزایش یافته و نیازمند تدابیری برای حمایت و توان‌بخشی اشخاص دارای معلولیت از سوی دولت و حکومت است.
گزارش تازه حقوق بشر که امروز منتشر شده، در 27 ولایت افغانستان با 944 شخص معلول مصاحبه شده است.
کمیسیون مستقل حقوق بشر گفته است که از میان افراد مصاحبه شده در 27 ولایت، 521 تن بی‌سواد (55 درصد) و 423 تن در حال تعلیم و تحصیل بوده و 32 تن دیگر جواب لازم را نداده‌اند. در میان مصاحبه شوندگان دارای معلولیت، 68 درصد معلولیت فیزیکی داشته، 9.3 درصد نابینا بوده، 8.3 درصد معلولیت‌های چندگانه داشته، 6.1 درصد معلولیت شنوایی و 6 درصد دیگر معلولیت دماغی داشته‌اند.
علت معلولیت
براساس گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان معلولیت افراد مصاحبه شده دلایل مختلفی داشته است. 499 نفر در نتیجه حوادث طبیعی، یعنی پولیو، معلول مادرزادی معلول گردیده و 397 نفر در اثر جنگ‌ها، 24 نفر در اثر حوادث ترافیکی و 24 نفر دیگر در مورد معلولیت شان چیزی نگفته‌اند.
نداشتن تذکره
یافته‌های گزارش کمیسیون حقوق بشر نشان می‌دهد که افراد دارای معلولیت در افغانستان از داشتن تذکره هویت محروم‌اند. بر اساس این گزارش، از مجموع 944 نفر، تنها 208 نفر آنان تذکره داشته و 716 نفر دیگر بدون تذکره‌اند.
در گزارش این کمیسیون آمده است: «این موضوع، قابل نگرانی است زیرا برای دستیابی به حقوق بشری و شهروندی داشتن تذکره یا سند هویت برای همه شهروندان کشور لازم و ضروری است.»
حق کار
قوانین بین‌المللی دولت‌ها را مکلف به رعایت حق اشخاص دارای معلولیت جهت کار کردن بر مبنای برابر با سایر افراد جامعه ساخته است. براساس قوانین داخلی و بین‌المللی و هم‌چنین اهداف توسعه پایدار، دولت‌ها باید تدابیر مشخصی را در مورد اشتغال‌زایی برای اشخاص دارای معلولیت با درنظرداشت معلولیت و توانمندی‌های آنان در نظر بگیرند.
اکنون یافته‌های کمیسیون حقوق بشر در دو سال گذشته نشان می‌دهد که شمار زیادی از اشخاص دارای معلولیت در افغانستان از حق دسترسی به کار محروم هستند.
بر اساس این گزارش، از جمله 944 فرد مصاحبه شونده، 751 نفر بی‌کار هستند (79.5 درصد) و تنها 193 نفر 020.4 درصد) دارای کار و وظیفه‌اند. از میان افراد شاغل، 162 نفر دارای شغل آزاد و مصروف کارهای فیزیکی می‌باشند و 17 نفر دارای شغل‌های دولتی و 14 نفر دیگر در ارگان‌های غیردولتی کار می‌کنند.
این کمیسیون گفته است که تعداد اشخاص شاغل در بین اشخاص دارای معلولیت بسیار کم است و این یک موضوع نگران کننده است، زیرا داشتن شغل مناسب حق همه اتباع کشور و به‌خصوص اشخاص دارای معلولیت است.
براساس یافته‌های کمیسیون حقوق بشر افغانستان داشتن معلولیت، نداشتن سواد کافی، تبعیض در استخدام و عدم علاقمندی اشخاص دارای معلولیت به کار از جمله علت‌های نداشتن شغل است.
حق آموزش و پرورش
گزارش کمیسیون حقوق بشر افغانستان نشان می‌دهد که از مجموع مصاحبه‌شونده‌ها، 717 نفر در پاسخ به سوال محل تحصیل‌شان پاسخ نداده‌اند. 204 نفر دیگر شامل مراحل مختلف تعلیم و تحصیل هستند، 94 نفر به مکاتب دولتی می‌روند و 45 نفر در مکاتب خاص ناشنوایان و نابینایان و 18 نفر دیگر مصروف آموزش حرفه می‌باشند. 22 نفر، مشغول تحصیل در دانشگاه‌های افغانستان بوده و تنها 5 نفر در مکاتب خصوصی درس می‌خوانند.
براساس گزارش کمیسیون حقوق بشر افغانستان از میان 944 فرد مصاحبه‌شونده، 336 نفر جواب نداده‌اند. 7 نفر گفته‌اند که به‌خاطر معلولیت در مراکز تعلیمی و تحصیلی پذیرفته نشده، 17 تن دور بودن فاصله را علت نرفتن به درس ذکر کرده، 106 تن عدم علاقمندی به درس، 149 تن مشکلات اقتصادی، 49 تن دیگر نبود وسایل مخصوص معلولیت و 280 نفر هم عوامل دیگر را دلیل نرفتن به مکتب گفته‌اند.
براساس آمار وزارت معارف افغانستان، 3795 کودک معلول در چهار بخش (نابینایی، ناشنوایی، معلولیت فیزیکی و معلولیت ذهنی) در مناطق مختلفی مانند کابل، ننگرهار، مزارشریف، تخار، غزنی و هرات در حال فراگیری آموزش خاص قرار دارند.
صحت
براساس گزارش کمیسیون حقوق بشر افغانستان، از مجموع افراد مصاحبه‌شونده، 385 نفر بی‌پولی، 24 نفر دور بودن از مراکز صحی، 403 نفر نبود امکانات طبی و 2 تن نداشتن پا را علت عدم دسترسی‌شان به خدمات صحی بیان کرده‌اند.
مشکلات
گزارش تازه کمیسیون حقوق بشر افغانستان گفته است که اشخاص دارای معلولیت در سطح خانواده و جامعه به دلیل عدم آگاهی از حقوق‌شان مورد خشونت قرار می‌گیرند. این خشونت به شکل دور نگهداشتن از جامعه و محافل و مجالس عمومی اعمال می‌شود. همچنان خشونت فیزیکی نیز در برابر افراد معلول در خانه و در بیرون از محیط خانواده اعمال می‌شود.
در این گزارش آمده است: «از تعداد اشخاص مصاحبه شده، 601 تن‌شان به این سوال پاسخ نداده‌اند ولی متباقی از بی‌توجهی و بی‌اعتنایی، تحقیر و توهین و برخورد تبعیض‌آمیز، مواجه‌شدن با خشونت‌های فیزیکی، شرم از مردم، داشتن معلولیت شدید، منع شدن از شرکت در مجامع عمومی و منع شدن از رفتن به خانه دوستان نام می‌برند.»
کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در گزارش خود از نهادهایی که با افراد دارای معلولیت سروکار دارند خواسته است تا برای حل مشکلات آنان اقدام کنند و مشکلات موجود در برابر افراد معلول را برطرف سازند. در این گزارش اجرای برنامه‌های بازتوانی برای کودکان دارای معلولیت ذهنی مهم خوانده شده و بر نقش حمایتی حکومت در مورد چنین افرادی تاکید شده است.