افغانستان کشوری است که به علت ناآرامی‌های چندین دهه، تعداد کمی از شهروندانش باسواد اند. بر اساس آمارهای موجود بیش از 60 درصد جمعیت این کشور، بی سواد هستند.
به گفته‌ی سرور دانش معاون دوم رییس جمهور افغانستان، در زمان طالبان کمتر از یک میلیون دانش‌آموز در ۳۴۰۰ مکتب افغانستان حضور داشتند که در این میان، هیچ دانش آموز دختر و معلم زن وجود نداشت.
پس از سقوط طالبان میزان توجه حکومت و شهروندان افغانستان به سواد و رفتن به مکتب و دانشگاه افزایش چشم‌گیری داشته است. در سال گذشته‌ی خورشیدی این آمار به بیشتر از ۹ میلیون افزایش یافته که از این میان در حدود ۳۹ درصد دانش آموزان را دختران تشکیل می‌دهند.
با آن که جنگ، ناامنی و فقر طی سال‌های طولانی انگیزه تعلیم و تحصیل را از تعداد زیادی از شهروندان افغان گرفته اما در این کشور جنگ زده هنوز هم انسان هایی هستند که با تمام این دشواری‌ها مصداق عینی ” زگهواره تا گور دانش بجوی” می‌باشند.
در تازه ترین مورد، مرد کهن‌سالی در ولایت هلمند، یکی از ناامن ترین مناطق افغانستان موفق شده است تا از دانشگاه فارغ شود و مدرک کارشناسی خود را به دست آورد.
محمد ظاهر زهیر پیرمردی 63 ساله در هلمند است که به تازگی توانسته، تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته ادبیات به پایان برساند و مدرک تحصیلی خود را به دست آورد. او 32 سال از عمر خود را با تدریس در مکاتب ولایت هلمند گذرانده و برای سه دهه معلم بوده است.
آرزوی دیرینه
این دانشجوی 63 ساله میگوید که از کودکی آرزو داشته تا بتواند درس بخواند و فردی شود که می‌تواند به همه آگاهی دهد و برای دیگران مفید باشد، اما به گفته او جنگ و مهاجرت سبب شد که بسیار دیرتر از آنچه که انتظارش را داشت به آرزویش برسد.
محمد ظاهر زهیر به خبرنامه میگوید که “جنگ نتیجه نادانی است و من آرزو داشتم و دارم که با تعلیم دادن به مردمم، مانع جنگ شوم.”
آقای زهیر در یک خانواده کشاورز در هلمند بزرگ شده و دو خواهر و هفت برادر دارد. او که در محل زندگی خود به ظاهرخان شهرت دارد در ولسوالی ناوه هلمند متولد شده است.
ظاهرخان میگوید “ما یک قطعه زمین در هلمند داریم. پدرم دهقان و مادرم خانم خانه بود. آنها همواره تلاش می‌کردند که ما هفت برادر و خواهرانم درس بخوانیم؛ اما وضع طوری بود که در کنار تنگدستی، جنگ آمد و تا حدودی مانعی برای تحصیل ما ایجاد کرد. ما نتوانستیم آرزوی پدر و مادرمان را در آن زمان برآورده سازیم و به سختی توانستیم که تعلیمات دوران مکتب را به پایان برسانیم.”
37 سال بعد
ظاهر خان نیز همانند بسیاری از شهروندان افغانستان به دلیل جنگ و ناامنی نتوانست در آن زمان به تحصیلاتش ادامه دهد. جنگ و ناامنی سبب شد تا او نتواند آرزوی والدینش را که رفتن او به دانشگاه و داشتن تحصیلات عالی بود، محقق سازد.
محمد ظاهر زهیر بعد از فراغت از مکتب خودش سال‌ها در مکاتب مختلف ولایت هلمند زبان و ادبیات تدریس کرده است. او زمانی که تنها ۲۶ سال داشته توانسته بوده که مدرک چهارده پاس خود را در سال ۱۳۵۸ بدست آورد. اما آغاز جنگی طولانی در افغانستان سبب شد تا او برای بدست آورد مدرک کارشناسی از دانشگاه، 37 سال صبر کند.
او در این مدت شاگردان زیادی را درس داده که حالا تعدادی از آنها در نهادهای دولتی و خصوصی کار می‌کنند. این شاگردان توانسته‌اند قبل از استادشان، وارد دانشگاه شوند و از دانشگاه فارغ شوند.
آقای زهیر میگوید که جوانی‌اش با جنگ و ناآرامی گذشت و بعد‌ها گرفتار خانه و زندگی شد. جنگ و ناامنی از یک سو و مشکلات اقتصادی از سوی دیگر، فرصتی برای او نداد تا زودتر وارد دانشگاه شود و درس بخواند.
“من معلمی می‌کردم. سال‌های طولانی تجربه معلمی سبب شده بود با وجود این‌که چهارده‌پاس بودم، بتوانم موفقانه به دانش‌آموزان درس بدهم. اما با این‌حال، دانستن مانند شورآب/ آبِ‌شور است. همیشه عطش بیشتر آموختن در وجودم بود و مرا بیشتر انگیزه می‌داد که درس بخوانم.”
افتخار شاگردی
محمد اکبر آخوندی، یکی از دانش آموزان محمد ظاهر زهیر است. او حالا مسوول نظارت و بررسی ریاست معارف ولایت هلمند است.
آخوندی از سال ۱۳۸۰ تا سال ۱۳۸۶ دانش آموز آقای زهیر بوده و حالا مدرک کارشناسی از رشته حقوق دارد. او به خبرنامه میگوید که “محمدظاهر زهیر که من افتخاری شاگردی‌اش را دارم، سال‌ها با مشکلات زندگی مبارزه کرده و هرگز از آموزش دادن و دانش‌آموختن دست برنداشته است. با وجود مشکلات مالی ومعاش اندک دولتی، دلسوزانه برای خیلی از آنانی که امروز برای خود، شخصیتی شده‌‌اند، درس داده و آنان را به جایی رسانده‌است.”
محمد اکبر میگوید از این که استادش توانسته در این سن به یکی از آرزوهایش برسد خوشحال است و این نشان‌دهنده انگیزه بالا و شوق فراوان او برای آموختن است.
او می‌افزاید “استاد زهیر، نه تنها استاد من، بلکه استاد خیلی‌ها‌ست و مردم ولایت هلمند به داشتن استاد دلسوزی مانند او به خود می‌بالند.”
رنج بیماری فرزند
آقای زهیر با خانواده هفت نفری خود فعلا در شهر لشکرگاه مرکز ولایت هلمند زندگی می‌کند.
او 2 پسر و 3 دختر دارد. 2پسرش از مکتب فارغ شده اند، 2 دخترش دانش آموز مکتب هستند اما دختر سومش به بیماری تب کلان یا تشنج مبتلاست.
با وجود این‌که او برای همه فرزندانش تلاش کرده تا با سواد شوند اما از بیماری این دخترش به شدت رنج می‌برد. تابحال برای درمان او تلاش‌های زیادی کرده اما میگوید که این تلاش‌ها برای درمان او نتیجه بخش نبوده است.
آقای زهیر میگوید که بیماری دخترش به شدت برای او آزار دهنده است، از همین رو او را به عنوان فرزندش به حساب نمی‌آورد.
هیچ وقت دیر نیست
این روزها بسیاری آقای زهیر را الگوی مناسبی برای دیگر شهروندان این سرزمین می‌دانند که میزان بی سوادی در آن بسیار تکان دهنده و بالاست.
خود او معتقد است که هیچ وقت برای یاد گرفتن دیر نیست؛ حتی در سنین پیری. با وجود تمام نظرهای منفی که دیگران در رابطه با درس خواندنش داشتند، او به راهش ادامه داده است.
https://twitter.com/gregmortenson/status/904350481719238656
آقا زهیر در مورد تجربه خود از رفتن به دانشگاه میگوید “مردم همیشه حرف‌هایی برایم داشتند و گاهی کنایه‌آمیز می‌گفتند که تو پیر و لب گور شده‌ای، تحصیل و صرف کردن سرمایه برای تحصیلت سود ندارد. تو باید برای تحصیل فرزندانت سرمایه‌گذاری می‌کردی که آنان جوان هستند و هزار حرف و حدیت دیگر؛ اما از فرزندانم حمایت می‌کنم که درس بخوانند و خودم هم اگر بتوانم در پاسخ تمام این حرف و حدیث‌های مردم، تحصیلاتم را ادامه بدهم.”
برای فرزندان
محمد ظاهر زهیر حالا در انستیتوت زراعت و وترنری در هلمند تدریس می‌کند. در کنار آن، هم در مکتب به کودکان درس می‌دهد و هم معلم سواد آموزی برای بزرگ‌سالان است.
آرزو دارد تا فرزندانش بتوانند تحصیلات عالی خود را در سنین جوانی ادامه دهند. آرزویی که خودش نیز داشت اما جنگ و ناامنی مانع از آن شد.
او به خبرنامه میگوید “من برای تعلیم فرزندانم تا حد توان تلاش کرده‌ام و می‌کنم تا آنان تحصیل کنند و برای خود و برای کشور‌شان مفید باشند. در کنار این تلاش‌ها برای آنان؛ رویای خودم نیز بود که با بسیار سختی، موفق شدم لیسانسم را بگیرم و اگر خداوند توفیق داد می‌خواهم ادامه نیز بدهم.”
آینده بدون جنگ
هلمند ولایتی در جنوب افغانستان، از ناامن ترین مناطق این کشور است که طالبان در بسیاری از شهرستان‌های آن حضوری پررنگ و گسترده دارند و شهر لشکرگاه مرکز این ولایت نیز از حملات انتحاری آنها در امان نبوده است. علاوه بر این، ولایت هلمند از مراکز اصلی تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان است.
حیات الله حیات والی هلمند به خبرنامه می گوید ” ناامنیِ هلمند را همه می‌دانند ولی با این حال، مردم هلمند سخت به علم‌اندوزی علاقه دارند و تلاش می‌کنند.”
والی هلمند که در سال گذشته توانست با همکاری نهادهای امنیتی و دفاعی، حملات سنگین گروه طالبان به مناطق مختلف و از جمله مرکز این ولایت را دفع کند و مانع از سقوط مناطق بیشتر به دست طالبان شود، علاقه شهروندان هلمند به تحصیل با وجود مشکلات امنیتی را نشانه امیدوارکننده‌ای برای آینده بهتر می‌داند.
آقای حیات در این مورد می افزاید که “مردم از تمام اقشار جامعه با استقبال از فعالیت‌های حکومت محلی، به تعلیم و تحصیل رو آورده‌اند و نمونه بارز این علاقه‌مندی، محمد ظاهر زهیر است که در سن پیری در کنار آموزش‌دهی، توانسته خودش نیز مدرک دانشگاهی بگیرد.”
به باور والی هلمند و بسیاری دیگر از صاحب‌نظران و شهروندان افغانستان، خبر فراغت این دانشجوی 63 ساله از دانشگاه در ولایتی ناامن مانند هلمند که همواره جنگ، انتحار، انفجار و کشت مواد مخدر سر‌خط خبرهای آن است، می‌تواند نوید دهنده بروز دیدگاه ارزشمندی باشد که سال‌های سال، زیر خاکستر جنگ مانده‌اند اما همچنان برای عبور از این بحران و برای تربیت نسلی تازه به امید رسیدن به آینده‌ای بدون جنگ تلاش می‌کنند.
افزودن دیدگاه