داستان دنباله‌دار مصالحه؛ شورای عالی صلح، ساختار تازه و بازی‌گران موازی

نخستین مجمع عمومی شورای عالی صلح افغانستان پس از معرفی رییس جدید این شورا روز دوشنبه، 19 سرطان، برگزار شد و مسئولان آن اعلام کردند تلاش می‌کنند ذهنیت منفی را که از این شورا به وجود آمده از بین ببرند.

یکی از تحلیل‌های غالب این است که شورای عالی صلح پس از هفت سال فعالیت، در نیل به اهدافش موفق نبوده و اکنون دور جدیدی از فعالیت خود را با رهبری نو درحالی آغاز می‌کند که وضعیت افغانستان نسبت به گذشته پیچیده‌تر شده است؛ فعالیت گروه‌های تروریستی از جمله طالبان بیشتر شده، نیروهای امنیتی این کشور برای جنگ با داعش باید به سختی تلاش کنند و از پ تنش‌های سیاسی میان رهبران حکومت وحدت ملی نیز بالا گرفته است.

این همه درحالی است که محمد کریم خلیلی، رییس شورای عالی صلح در نشست مجمع عمومی این شورا گفته است که دور جدیدی از فعالیت شورای عالی صلح با توجه به گسترش جنگ در افغانستان آغاز می‌شود و آنان با رفع نقاط ضعف موجود در این شورا و تقویت نقاط قوت به پیش خواهند رفت.

آقای خلیلی گفته که “رویکرد آنان تسلیم شدن به طالبان نه بلکه با دید و نگرش جدید که احترام همه طرف‌ها از جمله مخالفین جدی افغانستان که طالبان است، دیدشان و خواست‌شان را مطالعه کرده و با احترام به دیدگاه‌شان و قبولی یک سری نظریات سالم و ملی شان، باید پروسه صلح را تعقیب کنیم.”

رییس شورای عالی صلح در عین حال تاکید کرده که امتیازدهی بی معنا صلح نیست و نمی‌توان مصالحه را با قربانی دستاوردهای فصل جدید افغانستان انجام داد. از سوی هم او گفته که در بخش مالی شورای عالی صلح نیز شفافیت ایجاد می‌شود.

پیش از این شورای عالی صلح افغانستان مورد انتقاد بسیاری‌ها قرار داشته است. بسیاری‌ها موجودیت این شورا زیر سوال می‌برند و معتقدند که نقش آن سمبولیک است. در آغاز برهان‌الدین ربانی، رییس جمهور پیشین افغانستان ریاست این شورا را بر عهده داشت. او در خانه‌اش از سوی فردی که به نمایندگی از طالبان برای مذاکره آمده بود، ترور شد. پس از او صلاح‌الدین ربانی، به ریاست این شورا رسید و به دنبال او اشرف غنی پیر سید احمد گیلانی را به سمت ریاست این شورا تعیین کرد.

کریم خلیلی که معاون آقای گیلانی در این شورا بود، پس از مرگ رییس شورای عالی صلح به‌حیث رییس این شورا گماشته شده است. او به تازگی کارش را به عنوان رییس شورای عالی صلح افغانستان آغاز کرده است.

استراتژی جدید

همزمان با برگزاری نخستین مجمع عمومی شورای عالی صلح، اکرم خپلواک رییس دبیر خانه این شورا گفته است که شورای عالی صلح استراتژی تازه‌ای را برای پیشبرد گفت‌وگوهای صلح با طالبان ایجاد کرده که در آن برای رفع نواقص موجود تلاش شده است.

آقای خپلواک گفته که در بخش‌های ساختار مدیریتی و اهداف شورای عالی صلح تغییراتی به میان آمده و قرار است روند صلح با حمایت و همکاری تمام افغان‌ها، گروه‌های سیاسی، جهادی، قومی، علما و مطبوعات پیش برده شود.

براساس استراتژی جدید شورای عالی صلح، عوامل جنگ در ولایات مختلف افغانستان و ریشه‌کن ساختن آن به صورت جدی بررسی می‌گردد. مقامات در شورای عالی صحل افغانستان انتظار دارند که این استراتژی جدید بتواند سبب مصاله با طالبان شود.

بزرگ‌ترین چالش

پس از هفت سال صلح‌خواهی شورای عالی صلح و ابتکارات متعدد موازی، مخالفان دولت افغانستان هنوز چراغ سبزی برای مصالحه نداشته اند. طالبان هنوز پیش‌شرط‌های خود را دارند و به نظر می‌رسد قدرتمندتر از گذشته در حال نبرد در افغانستان اند. در کنار این چندین گروه تروریستی دیگر، از جمله داعش، نیز در این کشور فعال شده اند.

شورای عالی صلح از همین ناحیه زیر فشار شدید افکار عمومی قرار داشته است. در کنار این‌که شورای عالی صلح نتوانسته به اهدافش برسد، در مسیر صلح‌خواهی رییس خود، برهان‌الدین ربانی، را نیز از دست داده است. قاصد طالبان که برای مذاکره به کابل آمده بود، رییس وقت شورای عالی صلح را ترور کرد.

اکنون نیز، ادامه مخالفت شورشیان افغان با هر نوع ابتکار صلح از بزرگ‌ترین چالش‌های شورای عالی صلح و رهبری جدید آن به شمار می‌رود.

امین‌الدین مظفری، سخن‌گوی شورای عالی صلح در گفت‌وگو با خبرنامه می‌گوید بزرگ‌ترین چالش فراروی شورای عالی صلح افغانستان عدم تن دادن و یا عدم چراغ سبز شورشیان برای مذاکره و گفت‌وگو است. به گفته او هرگاه مخالفان آماده مذاکره باشند، شورای عالی صلح همه چیز را فراهم می‌سازد.

لغو شورای عالی صلح

بسیاری‌ها از بدو ایجاد شورای عالی صلح تا امروز مخالف تشکیل آن می‌باشند و باور دارند که شورای عالی صلح افغانستان در راستای آوردن صلح ناتوان عمل کرده و هیچ دستاوردی نداشته است.

به تازگی شماری از اعضای مجلس سنای افغانستان نیز از عملکرد این شورا انتقاد کرده و گفته‌اند که شورای عالی صلح از زمان پایه‌گذاری هیچ نوع دستاوردی در قبال صلح با شورشیان نداشته و باید لغو شود.

این نمایندگان گفته اند هزینه‌های شورای عالی صلح باید برای ساختار امنیتی افغانستان مصرف می‌شد. اما امین‌الدین مظفری می‌گوید این نظر همه اعضای مجلس سنا نبوده بل که شمار اندکی در این راستا ابراز نظر کرده‌اند.

او گفت که مرجع مشروعیت شورای عالی صلح ملت افغانستان لوی جرگه عنعنوی است که در آن مرحله پارلمان افغانستان هم عضویت آن جرگه را داشت. به این جهت این سنخنگوی شورای عالی می‌گوید که برای ملغا سازی یا ادامه کار آن، ملت افغانستان تصمیم می‌گیرد.

نیاز به دیپلماسی

در کنار ناتوانی این شورا در راستای تأمین صلح، نوعیت تقسیم وظایف میان نهادهای مسئول و پیش‌برنده‌ی روند گفت‌وگوها برای آشتی و مصالحه به‌شمول شورای عالی صلح، وزارت امور خارجه افغانستان و ریاست امنیت ملی در تأمین شفافیت و موثریت این گفت‌وگو و به نتیجه رسیدن آن مهم خوانده شده است.

نتایج یک پژوهش انجام شده در افغانستان در ماه حوت سال گذشته نشان می‌دهد که “با توجه به ابعاد داخلی و خارجی جنگ در افغانستان، شورای عالی صلح تنها می‌تواند مجرایی برای پیش‌برد مسایل تخنیکی صلح و یا به تعبیری بخش داخلی صلح باشد؛ درحالی که مسئولیت پیش‌برد دیپلماسی صلح را نمی‌تواند عهده‌دار شود. لذا باید دستگاه دیپلماسی کشور فعال شود و سیاست خارجی ما در رابطه به مناسبت منطقه‌ای روشن گرددد.”

شورای عالی صلح افغانستان نیز تایید می‌کند که برای رسیدن به صلح به داشتن دیپلماسی خارجی قوی نیاز است. به گفته‌ی سخن‌گوی این شورا، جنگ در افغانستان تنها بعد داخلی و ملی ندارد بلکه فاکتورهای خارج از این کشور بر این جنگ تاثیر گذار است. به این جهت، او می‌گوید برای مهار جنگ و آغاز مصالحه ایجاد یک دیپلماسی قوی و سیاست خارجی فعال از نیازهای مهم می‌باشد.

بازیگران موازی

در ماه ثور سال جاری گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی افغانستان که خود به تازگی به روند صلح پیوسته، ادعا کرد که شماری از رهبران سیاسی حزب اسلامی با برخی از رهبران سیاسی گروه طالبان در تماس می‌باشند.

هرچند گروه طالبان این ادعا را رد کرده بود اما مسئول کمیته فرهنگی و مطبوعاتی حزب اسلامی ادعا کرد تماس گروه طالبان براساس دعوت حزب اسلامی از این گروه، برای پیوستن به روند صلح بوده است.

تلاش حزب اسلامی برای جذب طالبان به روند صلح، این گمانی زنی‌ها را تقویت می‌کند که بازیگران متعدد در کنار شورای عالی صلح در حوزه صلح‌سازی فعال می‌باشند.

شورای عالی صلح افغانستان اما می‌گوید از هر حرکتی که به رهبری افغان‌ها برای صلح در این کشور کمک کند استقبال می‌نماید. امین‌الدین مظفری، سخن‌گوی این شورا در گفت‌وگو با خبرنامه می‌گوید که “من تاکید می‌کنم که از هر اقدام و حرکتی که مخالفین را برای تن دادن به پروسه صلح وادار بسازد با در نظر داشت اصل مالکیت پروسه صلح مربوط به افغان‌ها و مدیریت و رهبری آن مربوط به شورای عالی صلح، ما از آن حمایت می‌کنیم.”

هرچند نقش شورای عالی صلح در آوردن گلبدین حکمتیار کمرنگ خوانده می‌شود و بسیاری‌ها باور دارند که این شورا تنها نقش سمبولیک در روز امضای توافق‌نامه صلح داشت، اما سخنگوی این شورا می‌گوید که تفکیک میان نقش شورای عالی صلح به عنوان نهادی که دو جانب جنگ را به میز مذاکره می‌کشاند و در عین حال کسانی که تسهیل کننده صلح است، مهم می‌باشد.

او می‌افزاید که “در این جا هر نهادی که موثریت داشته باشد و کاری بکند، اقدامی برای موفقیت پروسه صلح کدام تضاد ندارد.”

اکنون که شورای عالی صلح استراتژی جدیدی را اتخاذ کرده و رهبری جدید آن نیز به کار خود آغاز نموده است، بسیاری‌ها هنوز به دیده‌ی تردید به آن نگاه می‌کنند. شماری هم باور دارند که هنوز رییس جمهور افغانستان اعتماد لازم را بر این شورا ندارد.

شورای عالی صلح اما مدعی است که برنامه صلح از اولویت‌های کاری رییس جمهور غنی است و از صحبت‌ها و پالیسی صلح دولت افغانستان معلوم می‌شود که او بر شورای عالی صلح اعتماد کامل دارد. با وجود آن‌که شورای عالی صلح به تازگی کارش را با رهبری جدید آغاز کرده و به دنبال برقراری صلح با طالبان است، رییس جمهور محمد اشرف غنی به تازگی گفته است که نخست باید دولت افغانستان با دولت پاکستان به صلح برسد و سپس مرحله صلح با طالبان فرا می‌رسد.