چند هفته است که فضای شبکه‌های مجازی، به‌ویژه فیسبوک، ماتم‌زده و درگیر با رویدادهای خونین هفته‌های اخیر کابل و رویدادهای دنباله‌رو آن است. بسیاری‌ها ماتم‌زده‌اند، بسیاری‌ها خسته از ناامنی‌ها و بسیاری‌ها معترض. رویدادها در افغانستان سریع و پیهم می‌آیند، موج ایجاد می‌کنند و کاربران شبکه‌های اجتماعی را با خود می‌برند و ترند روز می‌شوند. در این میان اما “روز جاغوری” نیز بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی را درگیر ساخته است. شماری طنز می‌گویند، شماری انتقاد می‌کنند و شماری در دفاع از آن ایستاده‌اند. شمار دیگر می‌گویند “کشور شیخ‌نشین جاغوری در پی کسب خودمختاری است.”
جاغوری
جاغوری یکی از ولسوالی‌های ولایت غزنی است که در شمال آن ولسوالی مالستان، در شرق آن ولسوالی‌های ناور و قره‌باغ، در جنوب آن ولسوالی‌های مقر و گیلان و در غرب آن ولایت زابل قرار دارد. اکثریت باشندگان آن زراعت پیشه‌اند. گندم، جو، جواری، نخود، لوبیا، عدس، زردک، شلغم، کچالو، مشُنگ و کلول از جمله محصولات زراعتی این منطقه است.
زردآلو، توت، بادام، سیب، شفتالو، آلو، گیلاس و انگور از جمله میوه‌هایی است که در این ولسوالی به‌صورت فراوان یافت می‌شود و بسیاری‌ها از دیگر مناطق، به جاغوری برای توت و زردآلو خوردن می‌روند.
روز جاغوری
خانه‌ی استادان، دانشجویان و دانش‌آموختگان جاغوری روز اول سرطان سال جاری را “روز جاغوری” اعلام کرده و گفته امیدوار است در این روز “ضمن همدلی و همبستگی، مردم جاغوری در جشنواره‌ی آب‌بازی و میوه‌چینی یک روز بتوانند به شادی بنشینند.”
این خانه گفته است که رودخانه‌ی پر آب سنگماشه (ارغنداب) از جاغوری می‌گذرد و ضمن سیراب کردن مناطق بسیار، محلی است برای آب‌بازی و ماهی‌گیری.
هدف از نام‌گذاری این روز در واقع تلاشی است برای نیکوداشت آب و تبدیل کردن پرورش ماهی به یک صنعت قابل درآمد و ترویج گردشگری.
در اعلامیه این خانه آمده است که “جاغوری نسبت به بیشتر مناطق هزارستان گرم است. از این رو، میوه‌خیز است اما از میوه آن به درستی استفاده نمی‌شود. نیکو است که این نعمت فراگیر صنعتی شود. روز میوه‌چینی می‌تواند به اهمیت این موضوع اشاره داشته باشد و راهکارهای درآمدزایی برای آن پیدا کند.”
در کنار میوه‌چینی و آب‌بازی، سخنرانی، موسیقی، تئاتر، موسیقی بومی یا دیدو، مسابقات ورزشی و رقص محلی نیز از دیگر برنامه‌های این روز گفته شده است.
گاه واکنش به چنین رویدادهایی، حتا در قالب شوخی، بازتاب واقعیت‌هایی است که در جامعه و در میان اقشار مختلف وجود دارد اما کمتر دیده می‌شود. انتخاب اول سرطان به‌عنوان روز جاغوری واکنش‌های متفاوت را در پی داشته است.
بسیاری‌ها در سوی مقابل ایستاده و می‌گویند این روز نوعی خودخواهی و خودنمایی است و باعث می‌شود اتحاد هزاره‌های افغانستان از هم بپاشد. بسیاری اما آن‌را کار نیکو دانسته و گفته‌اند این کار باعث می‌شود فرهنگ بومی تقویت شود. شماری هم به طنز و شوخی نوشته‌اند: “جاغوری باید حسن هم‌جواری با کشور مالستان را رعایت کند.”
موافقان
بسیاری‌ها انتخاب اول سرطان به‌عنوان روز جاغوری را امر پسندیده می‌دانند و می‌گویند اگر این روز مدیریت و استفاده درست شود، می‌تواند آگاهی بخش باشد و بستر بحث‌های دقیق اجتماعی و فرهنگی را فراهم کند.
اسد بودا گفته است هرچند طرفدار مباحث محلی نیست اما واکنش بیش از حد منفی برخی از کاربران در مورد “روز جاغوری” برایش قابل درک نیست. او گفته است که “… ابداع روزی به نام جاغوری یا هر نام دیگری مشابه آن نه تنها به معنای دشمنی یا نفی مناطق دیگر نیست بلکه اگر درست برنامه‌ریزی و مدیریت شود می‌تواند آگاهی بخش باشد و بستر بحث‌های دقیق اجتماعی و فرهنگی را فراهم و فعالیت‌های هنری و مردمی را توسعه بخشد.”
تنها این نیست که شماری برای جاغوری روز خاصی را انتخاب کرده باشند. در کشورهای مختلف و جوامع مختلف روزهای غیر ملی و خاص وجود دارد و مردم از آن تجلیل می‌کنند. در افغانستان نیز ولایت‌های مختلف از روزهای مختلف تجلیل می‌کنند. مانند میله گل بادام در دایکندی، جشن گل نارنج در ننگرهار و میله گل ارغوان در پروان یا گل انار در قندهار.
نذیر بهیر، یکی از کاربران فیسبوک گفته است که مسما کردن روز جاغوری با اتحاد مردم هزاره منافات ندارد بلکه چنین روزهایی می‌تواند “زمینه گفت‌وگو و اندیشیدن پیرامون سرنوشت جمعی یک جامعه را فراهم کند.”
او گفته است این روز به خوبی می‌تواند آن‌چه را که “جاغوری دارد به معرفی بگیرد و آن‌چه را که ندارد هم شناسایی کند هم به لحاظ مادی (تولیدات زراعتی، مالداری، صنعت محلی…) و هم به لحاظ معنوی.”
اشرف تابش نیز نوشته است که تجلیل از این روز تمرکزی است روی محصولات زراعتی جاغوری و انواع میوه‌جاتی که تا به حال از آن آگاهی کامل وجود ندارد.
او در ادامه نوشته است: “مگر خلق خوشی و شادمانی با هنرنمایی هنرمندان بومی به بهانه‌ی چنین جشواره عیب است یا جرم؟”
تغییر خزنده
شمار دیگر از کاربران شبکه‌های مجازی گفته‌اند انتخاب روزی به نام یک محل خاص نشان می‌دهد که جامعه افغانستان تغییر کرده و برگزاری چنین برنامه‌هایی می‌تواند در مناطق دیگر نیز تغییر بیاورد.
سخیداد هاتف در فیسبوک خودش نوشته است که وارد کردن چنین روزی در تقویم محلی همان منطقه چیز بد، عجیب یا مسخره نیست. او گفته است که “ببینید که تغییر چگونه آرام و خزنده در نظرگاه جمعی یک نسل وارد می‌شود. حالا کم کم به یاد افراد می‌آید که زیست‌بوم محلی شان مهم است. این ارزش دارد. خاطره‌ی جمعی ما مجروح است؛ مجروح از بمباران تبلیغات شهرهای دوری چون مکه و مدینه و نجف و قم و مشهد و بین‌المقدس. روز جاغوری نشانه‌ی خفیفی از تغییر است.”
مریم مهتر نیز در فیسبوک خود در دفاع از این روز نوشته است که “در بین ولایات مرکزی، غزنی بیشتر از همه در وضعیت بد فرهنگی قرار دارد… اگر از مراسمی تحت عنوان «روز جاغوری» توسط فرهنگیان به خوبی استقبال شود، این حرکت ممکن است آغازگر یک آینده روشن در بخش فرهنگ این ولایت باشد. شاید پس از این مراسم‌های بزرگ‌تری در سطح ولایت غزنی برگزار شود.”
مخالفان
بسیاری‌ها در واکنش به انتخاب اول سرطان به‌عنوان روز جاغوری مخالفت کرده‌اند. می‌گویند این کار به محلی‌گرایی و منطقه‌گرایی دامن می‌زند. شماری هم می‌گویند شکاف‌ها را بیشتر می‌سازد.
جعفر عطایی گفته است روز جاغوری تبارز یک حس است که در درون یک عده وجود دارد و به نحوی این طرف و آن طرف سر می‌کشد. او نوشته است که “من با این روز مشکل ندارم اما با آن انرژی و پتانسیلی مشکل دارم که این پدیده را شکل داده است. آن پدیده نه تنها وحدت هزارگی را سست می‌کند که در درون جاغوری هم باعث اختلاف و تشتت است…. محله‌گرایی موجود در هزاره فقط بار تنش درون هزارگی دارد. هرچه فربه‌تر شود، نفاق و شقاق قبیلوی هم بیشتر خواهد شد.”
محمد امین جوادی، استاد در دانشگاه غرجستان در یک کمنت در این مورد نوشته است که “محله‌گرایی متأسفانه همبستگی ما را تهدید می‌کند. ما در کابل آثار آن را به وضوح لمس کرده و از آن رنج می‌بریم.”
تنها این نیست. بسیاری‌ها این اقدام را “برتری طلبی جاغوری‌ها خوانده و می‌گویند این یک اقدام معقول نیست.”
شیخ‌نشین جاغوری
کاربران شبکه‌های اجتماعی مناطق مختلف را بین خود نام‌گذاری کرده‌اند. شماری از روی شوخ‌طبعی به زبان طنز ولسوالی‌های مختلف مناطق هزاره‌نشین را به ایالت‌ها و کشورهایی با عنوان‌های خاص می‌نویسند. مثلاً می‌نویسند “جمهوری خلق ناور”، “جمهوری دموکراتیک مالستان”. برای ولسوالی جاغوری شماری از عبارت “جمهوری اسلامی” استفاده می‌کنند و شماری هم از عبارت “شیخ‌نشین‌های جاغوری”.
این کاربران در یادداشت‌هایی که خنده را بر لبان‌تان جاری می‌سازد، در مورد رویدادهای گوناگون با دوستان‌شان از مناطق مختلف با کاربرد چنین عباراتی به شوخی می‌پردازند.
یاسین صمیم در فیسبوک خود در مورد روز جاغوری از سر شوخی نوشته است که “لطفاً با نشر و پخش گپ‌های حق و ناق، حساسیت ملت شریف و با افتخار ناورستان را به آزمایش نگیرید. ورنه با ایجاد یک اتحاد استراتژیک با کشور دوست و برادر قره‌باغ قهرمان به «قرته‌بازی‌های»تان پاسخ خواهیم دارد، این درحالی است که کشور قهرمان‌پرور بهسود به‌خاطر اشتراکات جیواکونومیک از دیر زمانی با ایالات متحده ناور در یک مجموعه امنیتی قرار داشته و هم پیمان به حساب می‌رود.”
حمید فیدل در فیسبوک خود نوشته است که “پس از مانور نظامی و افتتاح میدان هوایی نظامی مالستان، اینک کشور همسایه یعنی جاغوری سال روز این کشور را در اول سرطان برگزار می‌کند. کشور جاغوری باید منتظر واکنش مالستان باشد.”
ح.ف نوید یک کاربر فیسبوک نوشته است که “راستی قصه‌ی همین روز جاغوری از چه قرار است، مانند مانور نظامی مالستان اعلام خودمختاری کرده چطور؟”
پیش از این در سال گذشته پس از آن‌که سربازان ولسوالی مالستان ولایت غزنی رژه نظامی رفتند، کاربران زیادی ویدیوی آن‌را به اشتراک گذاشته و به شوخی نوشته بودند “تحرکات نظامی مالستان کشور شیخ‌نشین جاغوری را نگران کرده است.”