استفاده از رسانههای اجتماعی از جمله فیسبوک و تویتر در میان جوانان افغان در حال افزایش است و کاربران درحال شکل دهی هویت افغانستان در فضای مجازی میباشند.
شبکههای اجتماعی و پیامرسانی مانند فیسبوک، یوتیوب، تویتر، انستاگرام، تلیگرام واسکایپ از پرکاربردترینها در سالهای اخیر در افغانستان میباشد. با وجود این که این اپها، عمر طولانی ندارند اما توانسته اند تاثیرات شگرفی بر روند تحول زندگی مردم در افغانستان داشته باشند.
گذاشتن عکس، یافتن دوستان در گوشه و کنار دنیا، آشنایی با افراد جدید، اطلاع داشتن از دوستان، برقراری ارتباطات دوستانه و قرار گرفتن در جریان هرگونه رویداد، اموری است که خوش بینیها را درباره این شبکهها بیشتر ساخته است.
بر اساس گزارشها از هر ده شهروند افغان دو تا سه نفرشان از شبکههای اجتماعی استفاده میکنند و در مجموع افغانستان بیشتر از شش میلیون کاربر رسانههای اجتماعی دارد. اما تا کنون چارچوبهای حقوقی جدی، برای استفاده درست از این شبکهها و مجازات سوء استفاده کنندگان وجود ندارد. به این جهت، با توجه به حضور روزافزون زنان در شبکههای اجتماعی، سوال اساسی است که آنها با فضای مجازی چه حال و هوایی دارند؟
محبوبیت آکاونتهای کاربری دخترانه
بسیاری از کاربران مرد شبکههای اجتماعی در افغانستان به کاربران زن علاقهی ویژهای دارند. حتا نام کاربری این آکاونتها خوشایند و محترم شمرده میشود. این را میشود از تعداد پیامها، درخواستهای دوستی، کامنتها و تعداد پسندیدنهای مطالب دختران و زنان دانست. البته عرض کنم که این “ستاره داشتن” فقط در زمانی است که وضعیت تاهل شما مخفی باشد. یعنی شما نگفته باشید که مجرد یا متاهل هستید و شریک زندگیتان فرد خیلی آشنا نباشد. آن وقت هر چند آکاونت کاربریات را با امنیت بالا مدیریت نمایید، صبحها باید حداقل 20 تا 50 پیام را بخوانی که از این میان درصدی بالای آنها، بار معنایی خاصی دارد و تعدادی هم پیامهای تهدید آمیز و سخنان رکیک است.
از این رو نگرانی پسران نامزد شده، خیلی طبیعی است که به گذرواژه آکاونت کاربری نامزدش دسترسی داشته باشد و هر زمانی بتواند این آکاونت را بررسی کند و حق متخلف را کف دستش بگذارد.
اذیت و آزار به نام محبت زیاد کاربران مرد، آنقدر کاربران زن را میآزارد که برخی از آنها به صورت جدی نوع نگاهش به مردان تغیر میکند.
آقای زاکربرگ، ظرفیت 5 هزار دوست کم است
وقتی کاربر فیسبوک دختر خانمی باشد، به دلایل متعدد برای کاربران مرد محبوب است. به این جهت، ظرفیت پذیرش درخواست 5 هزار دوست اندک است و در مدت کوتاه این ظرفیت میتواند پر شود.
اما عذر و زاری برای پذیرش همچنان ادامه دارد و شما حسودی نکنید، کاربران برای جلب توجه هر استاتوس حتا استاتوس آخ گفتن صاحب آکاونت دخترانه را میپسندند و در زیر آن همه نوعه به شمول “فدایت شوم” کامنت بگذارند و یا در کامنتها از شما میخواهند که “لطفن مرا در لیست دوستان تان اضافه کنید.”
داستان عکس گذاشتن
گذاشتن عکس برای کاربران مرد یکی از پرکاربردترین استفاده از رسانههای اجتماعی است. بسیاری از این کاربران از هر لحظه زندگی خود عکس گرفته و در رسانههای اجتماعی میگذارند. اما برای دختران گذاشتن عکس که در همین دوسال اخیر عمومیت یافته، با درد سرهای زیادی به همراه است.
“تشکر لازم نیست” و الا اگر گفتید “ممنونم”، “حسن نظر شما است” و “چشمان شما زیبا میبیند” و یا هم “بلی میدانم که زیبا و قابل ستایش هستم” همگی میتواند از سوی پسر مورد نظر که پاسخ کامنت اش را زیر عکستان داده اید، شروع رابطه رومانتیک و عاشقانه دانسته شود.
خلاصه گذاشتن عکس از سوی کاربران دختر شبکههای اجتماعی به باور تعداد زیادی از مردان به معنی کمپاین “شوهریابی”، “ترویج فحشا”، “بی دینی” و شاید هم “روشنفکربازی” تلقی گردد. از این رو کسانی که با عکسهای خودشان در دنیای مجازی ظاهر میشوند، اغلب با مزاحمتهای زیادی مواجه میگردند و با پیامها و کامنتهای نظیر “عزیز”، “عزیزم” تا “فاحشه” و “ماچهخر” و “کافر” استقبال میگردند.
“عکست درم (آتشم) میدهد”
گناه مردان نیست؛ دختران افغان عکسهای زیبایی که شاید در بسیاری موارد مربوط به خودشان نیست را در شبکههای اجتماعی میگذارند. این عکسها شعلههای عشق مردان را چند برابر میسازد و این آتشفشان شاید مخرب و سوزنده باشد.
من نمیدانم این یعنی چه، اما شمار زیادی از کابران مزاحم با جملات زیادی شبیه این میگویند که “عکست درم میدهد، ای کاش مال من بودی.” در سالهای اخیر شماری از دختران افغان، برای غلبه بر تابوهای اجتماعی در رسانههای اجتماعی تصاویر خود را نیز شریک میسازند.
“غرورت هر روز مرا عاشق تر میکند“
برخی از این کاربران مزاحم برای این که خود را آدم محترم و جدی معرفی کنند از جملاتی نظیر این که “میدانی من آدم سر سرک نیستم، ولی عشق و علاقهام به خودت سبب میشود این قدر حقیر شوم و زاری و ناله کنم” استفاده میکنند.
با این نوع نگرش، آنها تلاش میکنند که دختر مورد نظر را سر کار بگذارند. شاید هم در برخی موارد دختران نیز دل شان بخواهد که با طرف به صورت آنلاین وقت گذرانی کنند.
اما به هر صورت، این نوع واژگان و برخوردها آزار دهنده است و میتواند خود به عنوان آزار جنسیتی تلقی گردد.
روایت از حسابهای کاربری جعلی
میدانید حسابهای کاربری جعلی برای بسیاری از افراد مزاحم راحت و مفید تلقی میگردد. از جمله فواید آن این است که کسی شما را نمیشناسد و میتوانید هر طور که دوست دارید و هر چه که دوست دارید را لایک بزنید، به کاربران دیگر بفرستید، دروغ بگویید، دیگران را مسخره کنید و فعالیتهای دیگر شبیه این.
به هر حال وقتی خودت به عنوان یک دختر و یا زن، عکست را در رسانههای اجتماعی گذاشته باشی و به پیامهای مزاحم جواب ندهی، یکی از طبیعیترین چیز را که باید انتظار داشته باشی، ساخته شدن حسابهای کاربری جعلی به نام و با عکس خودت میباشد. حتا گاهی دوستان نزدیک ات هم شک میکنند که کدام حساب کاربری جعلی و کدام آن اصلی است.
بسیاری از این افراد مزاحم با استفاده از این حسابهای کاربری جعلی در صدد آن میباشند که دختر مورد نظر را به هر نوعی اذیت کنند و آزار دهند و راهی برای ایجاد ارتباط با او را پیدا نمایند. از آن جایی که جامعه سنتی بسیاری از این نوع مسائل را بر نمیتابد، به این جهت دختران از هر نوع برخورد این چنینی میهراسند.
رویههای معمول و مورد انتظار هر دختر
آنچنان که گفته شد یکی از مسائل که هر دختری با آن در فضای مجازی و شبکههای اجتماعی اکثرا مواجه میشوند درخواستهای زیادی دوستی به صورت روزمره میباشد.
“پذیرش درخواست دوستی ناآشنا، یعنی چراغ سبز” در صورتی که درخواست دوستی ناآشنایی را بپذیری به این معناست که به او برای ایجاد ارتباطی چراغ سبز داده ای. پس از آن اکثرا باید از این نوع دوستان ناآشنا دریافت پیامهای زیادی را انتظار داشته باشی.
“امیدوارم که این دوستی آغاز آشنایی بعدی و ارتباط خوب ما باشد” این شاید از اولین پیامهاست که دریافت میکنید و البته خیلی مودبانه مطرح میشود.
اگر این پیام و پیامهای این چنینی را بخوانی و جواب ندهی، یعنی به پیام دهنده ناز کرده ای و باید هزار و یک جمله عاشقانه را پس از آن بخوانی!
اما اگر جواب دهی و نسبتا جدی برخورد کنی، چراغ سبز دیگری است که داستان دنباله دار دیگری میشود.
پس از آن در صورتی که دختر باشی و در افغانستان زندگی کنی، شاید با بسیاری از واژگان و جملات زننده دیگر در پیامهایی که برایت فرستاده میشود، روبرو شوی. این پیامها آزار دهنده بوده و خود نوع جدی از آزار و اذیت جنسیتی فضای مجازی افغانستان پنداشته میشود.
“سلام دوست پسرداری من حاضرم دوست پسرت باشم!” این یکی از پیامهایی است که بسیاری از دختران از کاربران ناآشنا که حتی در فهرست دوستانشان نیست در فیسبوک دریافت میکنند. شبیه این پیامهای دیگری حاوی این جملات که “چیزی زیادی نیست تمام مصارفت را میپردازم فقط با من … چت کن” را نیز دریافت مینمایی.
خانم باشی و از شبکههای اجتماعی استفاده کنی و اینگونه پیامها را از تعداد کاربران مرد دریافت نکنی، فکر کن همه چیز اصلاح شده و شما در یک جامعه رویایی انسانی زندگی میکنید.
در صورتی که این پیام را را بخوانی دریچهی گفتوگو باز شده و باید انتظار دریافت پیامهای بعدی دیگر این چنینی را داشته باشی، اما در صورتی که جواب ندهی، بعد در اکثر موارد با واکنشهای بعدی به شدت مشکلتر نظیر دریافت تصویرهای برهنهی از مرد و یا ویدیوهای پرونو مواجه میشوی.
زنندهترینها
بسیاری از دختران با پیامهای رکیکتر دیگری در فضاهای اجتماعی مواجه میشوند. این پیامها میتواند تصویر یک مرد را در ذهن دختر و زن به شدت مخدوش نماید.
“قیمتت چند است؟” وقتی همه چیز به خرید باشد، گناه آن کاربر بیچاره نیست، باید مطابق رسم روز سخن بگوید و بنویسد که قمیتت چنده!
“تحفه و جلب توجه با ارسال کریدت کارت و رایگان کردن تلفن و تلفن اعضای خانوادهات” ، “این کار را میکنم چون تو خیلی برایم خاصی و من به شما ارادت خاص دارم!”
اگر به چنین پیامها جوابی حتی زننده دادی، به هزار مورد متهم میشوی و اگر جواب ندادی باید پیامهای دیگری مثل این که “مثل تو دخترا را من میدانم که چگونه است و من دخترای که از تو بیشتر مینازید را رام کردم” دریافت کنی.
بیکاری مزمن و وقت اضافی کافی
زمان، تنها چیزی است که کاربران بیکار در فضای شبکههای اجتماعی زیاد دارند. به باور آنان نشستن، تولید متن فیسبوکی، چت کردن و کامنت گذاشتن، موضوع خیلی ساده است. تنها چند ساعت پای خواندن و نوشتن مسج بنشین، البته به املا و انشای طرف کاری نداشته باش که افتضاح است، بعد میدانی که چگونه برخوردهای به اصطلاح عاطفی را میتوانی ببینی.
پیام دهنده خیلی صمیمی پیام میدهد و چنان دل سوخته و تشنه جلب محبت است که گاهن شاید به ذهن ات برسد که این فرد دایرالمعارف الفاظ عاشقانه است.
کجا زندگی میکنی چی کار میکنی؟
پس از گفتگوی کوتاه میتوانی با این درخواست مواجه شوی که طرف جویای آدرس شما باشد و بداند که کجا زندگی میکنید. دلیل اش نیز موجه است، این که اگر باور نداری به جدیت او، میتواند حتی خواستگاری بیاید.
راست گفتن و نگفتنش مهم نیست ولی خواستش صحبت صمیمانهتر است. زیرا فیسبوک چلوونکیها آنقدر پر عاطفه و با احساس هستند، که ساعتها برایت حرفهای عاشقانه مینویسد.
جملات دیگری که میتوانی با آن برخورد کنی این است که “از کدام سیمکارت استفاده میکنی، شمارهات را به من بدهید، قسم میخورم مزاحمت نمیکنم، فقط وقتی خوابم نبرد برت یگان وقت زنگ میزنم. اگر فیسبوک آنلاین نبودی خبرت میکنم، آخر جگر دق میشوم!”
این موارد و جملات و گفتارها شاید کمترین پیامهای باشد که از بسیاری از کاربران مزاحم دریافت مینمایید. اما در گفتگو با شماری از مردان میشود دانست که بسیاری از کاربران در زمان واحد به چندین دختر پیامهای عاشقانه میفرستند و همزمان عاشق همهی آنان است. نمیدانم، دل پسران مزاحم این زمانه قلب است یا سرای!!
نوع نگرش به دختران
نوع نگرش بسیاری از پسران به دختران جالب و قابل توجه است.
اگر دختری به استاتوس پسر کمنت بگذارد، او نفرش (دوستش) تلقی میگردد و اگر به کامنتش جواب بدهد به اصطلاح مردان “تار دوانک دیگری” است و مسله جدیتر است.
اگر شب آنلاین باشید یعنی با پسرای مردم چت میکنید و خانم یا دختر خوب نیستید. اگر آنلاین نباشی، یعنی تو از خانوادهات پنهان حساب کاربری ساختی و خانوادهات دیکتاتور است.
خلاصه اگر شب کاربر دختر به انترنت نیاز داشته باشد و کاری را انجام دهد، همچنان برچسپهای بیشتری به خود، خواهد داشت.
راه حل
تنها بلاک کردن و انفریند کردن، شاید آخرین راه باشد؛ اما تعدادی از کاربران دختر شکایت دارند که کاربران با حسابهای کاربری دیگر همچنان به مزاحمت ادامه میدهند.
راستی انتظار دارید وضعیت روانی این زنان چگونه باشد؟
با این همه نقش مثبت و تاثیرگذار رسانههای اجتماعی در افغانستان و رشد روز افزون آنها، مزاحمتهای بیمورد برخی از کاربران به دختران و زنان باعث بی اعتمادی آنها شده و حتی در مواردی باعث افسردگی تعدادی زنان نیز گردیده است.
بر این اساس، فرهنگ استفاده از رسانههای اجتماعی در جامعه افغانستان به شدت مهم میباشد. به نظر میرسد فرهنگسازی در زمینه ارتباطات از طریق شبکههای اجتماعی میتواند به گسترش دسترسی به انترنت در افغانستان نیز کمک جدی کند. در صورتی که این موضوع رسیدگی گردد، شبکههای اجتماعی و انترنت قدرت و ثاثیر جدی در بهبود و توسعه افغانستان خواهد داشت.
همزمان با این، تصویب قوانین و مقررات ویژه شبکههای اجتماعی، انترنت و گسترش تکنولوژی معلوماتی از نیازهای اساسی برای مبارزه با جرایم سایبری و برخورد با قضایای این چنینی، در افغانستان میباشد.
سرور سروش همکار این گزارش بوده است.
افزودن دیدگاه