عکس ها همواره وسیله و رسانهی قدرتمندی علیه ظلم و استبداد در جهان بوده است. عکس میتوانند حقایق و واقعیتهایی که الفاظ نمیتواند، بیان کند را به مردم بگوید. عکس رویدادهای فاجعه باری جهان را ثبت کرده و آنرا ماندگار میسازد. همین گونه امید را برای بقا و تداوم زندگی ایجاد میکند. و در نهایت عکس میتواند جهان را زیر رو کرده و ما را از یک مرحله به مرحله دیگر سوق دهد.
در ادامه سلسله گزارشهای “تصاویری که جهان را تکان داد” این بار خبرنامه به یک مجموعه از عکسهای دیگری پرداخته که جهان را تکان داده است.
جزایر ایزو
جزایر “ایزو” سلسلهای از جزایر آتشفشانی هستند که در دریای فیلیپین، در جنوب توکیو پایتخت جاپان قرار دارند. آتشفشانهای واقع در این جزایر که معمولا آتشفشانهای درجه یک فعال جهان شناخته میشوند که 6 بار در یک قرن گذشته منفجر شده است.
در سال 2000 در اثر گازهای مسموم کنندهی این جزایر که به صورت بی پیشینهای تخلیه شد، تمامی پروازهای این منطقه در اثر موجودیت بیش از حد گاز سلفر برای بیش از 8 سال مسدود گردید. سرانجام در سال 2005 به باشندهگان این مناطق اجازهی برگشتن به زندهگی عادی داده شده و به آنها توصیه شد تا ماسکهای ضد گازی به همراه داشته باشند.
این عکس، موجودیت یک گاز فوق العاده سمی در این منطقه را نشان میدهد و مراسم عروسیی را که در آن همهی بستگان عروس و داماد به شمول خود آنها، ماسکهای ضد گاز پوشیده اند.
آخرین یهودی
در دوران جنگ جهانی دوم، یهودیها به گونهی بی سابقهی قتلعام شد. این گروه مذهبی بارهای در نقاط مختلف زمین کشته شده اند. در سال 1941 یهودیهای وینیتسا در دو دوره در این اوکراین قتل عام شدند، یکی در 16 سپتامبر و دیگری در 22 همین ماه. در این قتلعامها، چیزی حدود 28 هزار یهودی در اوکراین کشته شدند.
در این عکس، یکی از سربازان اوکراینی در حال شلیک کردن گلوله به سر یکی از یهودیان در لبهی قبر دسته جمعی دیده می شود که برای یهودیان حفر شده بود. در این سال تمام یهودیهای این کشور کشته شدند و فردی که در تصویر دیده میشود با نام آخرین یهودی مشهور شد.
زمین لرزه هائیتی
در سال 2010 میلادی زمینلرزهی با شدت 7 درجهی ریشتر در نزدیکی پورت آو پرینس، مرکز هائیتی رخ داد که قربانیان زیادی گرفت. این زمین لرزه 52 پس لرزهی دیگر با شدت بیشتر 4.5 ریشتر داشت که 3 میلیون نفر را آسیب پذیر ساخت. این زمینلرزه، بین 100 تا 160 هزار نفر را کشت و 250 هزار خانه و 30 هزار ساختمان تجاری را ویران کرد.
در این عکس که توسط اولیور لابان ماتی گرفته شده است، جنازههای قربانیان این زمین لرزه به طور وحشتناک از سرد خانهی یکی از شفاخانهها به بیرون انداخته میشوند. این تصویر در سال 2011 جایزه ی ورد پریس را گرفت.
1945 جاپان
جوی او دونیل در سال 1945 از سوی ارتش امریکا برای بررسی و مستند سازی از خرابه های جاپان در اثر بمب اتمی که توسط نیروی هوایی امریکا بر ناگاساکی انداخته شده بود، گماشته شد. او در طول 7 ماه به تمامی نقاط غربی کشور چاپان سفر کرده و عکس و فیلم تهیه کرد.
این عکس، یکی از عکسهای آقای دونیل است که در آن یک پسر بچه ی جاپانی جسد برادر کوچکش را که در نتیجه پرتو شعاعهای بمب اتمی از بین رفته بود به پشت گرفته و در کنار سرک در حال آماده باش ایستاده است.
قصه جوی او دونیل در مورد این عکساش به شدت تکان دهنده و غیر قابل تحمل است. او از نگرانی و خشم این کودک حرف زده است که لب زیر دندان گرفته در حالی که برادر مرده اش را به پشتاش بسته است، برای ده دقیقه، به طرف شعله های آتش نگاه می کرد.
لبخند زدن به مرگ
پس از جنگ جهانی دوم، کشورها برای تأمین بیشتر امنیت کشورهای شان، نهادهای استخباراتی و کشفی ایجاد کردند. این نهادها، نقش پر اهمیتی برای حفظ قدرتهای یک کشور دارد.
در سال 1942 که روسیه امروزی با جغرافیای بیشتر (اتحاد جماهیر شوروی) یکی از متحدان آلمان نازیها بود، یکی از جاسوسان این کشور، در فنلند به دست نیروهای فنلند دستگیر و سپس کشته شد.
این عکس که در نومبر سال 1942 گرفته شده است، مربوط همان جاسوس اتحاد جماهیر شوری است که در آخرین لحظات زندگیاش، به سوی جلاد خود لبخند میزند و لحظه بسیار تکاندهندهی را ثبت کرد.
کمبود غذا
بر اساس یک گزارشی که در سال 2014 نشر شده بود، انسانها در سطح جهان، غذای مورد نیاز 3 میلیارد نفر را تلف میکنند. یعنی حدود 30 درصد از کل غذاهای جهان. غذای تلف شدهی سالانه ی ایتالیا میتواند 44 میلیون نفر را سیر کند، رقمی که تمام جمعیت دچار سوء تغذیهی اتیوپی را تشکیل میدهد. غذای تلف شدهی فرانسه برای تغذیه کردن تمامی جمعیت جمهوری کونگو کفایت میکند و فقط 5 درصد از غذای تلف شدهی امریکا کافی است تا 4 میلیون نفر را برای یک روز سیر بسازد.
با این حال، در جهان باز هم کشورهایی هستند که مردم آن از گرسنگی رنج می برند. این عکس، از یک مردی است که در یکی از راه آهنهای کشور هند، از غذای تلف شده و دور انداخته شده را میخورد. هند دومین پرجمعیتترین کشور جهان است که مردم آن نیز با فقر و گرسنگی زیادی رو به رو هستند.
ویروس ایبولا
هر قدر بشر پیشرفت کرده، به همان اندازه با مشکلات و تهدیدهای جدی رو به رو شده است. مثلن صعنت گاهی به شدت بر محیط زیست و زندگی آدمها تاثیر منفی داشته است. در سال 2014 و 2015 یک بیماری همه گیر از ویروس ایبولا، در کشور لیبریا در غرب آفریقا، همراه با کشورهای همسایه از جمله گینه و سیرالئون پیدا شد. یک ویروس خطرناک و کشنده.
عکس توسط عکاس خبرنگار نیو یارک تائمز دانیال بیریهولک گرفته شده و برنده جایزه پولیتیزر شد. در اوایل ماه سپامبر 2014 که تمامی شفاخانههای شهر مونروویا از بیماران ویروس ایبولا پر شده بود یکی از بیماران مبتلا به این ویروس که جیمز نام داشت، در حالی که از شدت بیماری نفسهای آخرش را میکشید، توسط دو داکتر شفاخانهی مونروویا، با حالت رقت باری به سوی اتاق عاجل انتقال داده میشود. این ویروس جان بیش از 4800 نفر را در این کشور گرفت.
جنگ های داخلی در رواندا
عکسی را که در این بخش مشاهده میبینید، یک زن مهاجر رواندا میباشد که در سال 1994 توسط جسن مارک بوجو، عکاس اسوشیتید پریس، گرفته شده است. این زن رواندایی در اثر جنگهای داخلی بین نیروهای این کشور و شورشیان رواندایی، بیجا شده و در یکی از کمپهای مهاجرین که در آن به قدر کافی امکانات صحی و خوراکی وجود نداشت، زندگی میکرد. داکتران این کمپ گفته بودند که در این کمپ روزانه 20 تا 25 نفر به علت بیماری و گرسنگی می میرند. این عکس برنده جایزهی پولیتزر نیز شد.
نشان ابدی از یک خشونت
در جوامع سنتی و مرد سالار، به ویژه در افغانستان، خشونت با زنان یک امر عادی است. این پدیده، در زمان طالبان به اوج خود رسیده بود. کشورهای مانند ایران، هند، عربستان و چند کشور دیگر نیز در جمع کشورهای اند که با زنان خشن برخورد میکنند.
در دسامبر سال 2012 سمیه مهری و دخترش رعنا افغانی پور که در ایالت جنوبی بم ایران زندگی میکردند، همواره مورد خشونت شوهرش بود. یکی از شبها زمانی که در خواب بودند، چهرهی این مادر و دختر توسط شوهر خانم سمیه با تیزاب سوختانده می شود.
این حادثه بعد از اینکه سمیه در اثر خشونتهای بی پایان شوهرش از او طلاق میخواهد، در خانه شان رخ میدهد. عکس این مادر و دختر که توسط ابراهیم نوروزی گرفته شده است، برندهی جایزهی وردپریس شد.
بتهای بامیان
مجسمهی بتهای ایستاده در بامیان، از قدیمیترین و بزرگترین مجسمههای قرنهای چهارم و پنجم میلادی، واقع در درهی بامیان در مناطق هزارهجات بودند.
بتهای بامیان بین قرنهای 11 و 20 میلادی به بارها مورد حملات قرار گرفته تا تخریب شود. در سال 1221 در دوران چنگیز خان، تلاش برای نابودی این مجسمه ها صورت گرفته که موفق نشدند. در دوران امپراتوری مغول، اورنگزیب برای تخریب این بتها تلاش کردند.
در قرن 18 نادر افشار با استفاده از توپهای آتشین و منجنیق، خواست این مجسمهها را تخریب کند که موفق نشد. سرانجام عبدالرحمن خان پادشاه افغانستان در دوران حاکمیتش، در یک کمپاین نظامی علیه هزارهها، چهرهی بودا را تخریب کرد.
هر چند گزارش ها حاکی از آن است که در سال 1999 ملا محمد عمر فرمانی را برای حفظ این بوداها صادر کرده بود، اما در سال 2001 این مجسمههای غول پیکر بودا، با فرمان ملا عمر، توسط گروه طالبان منفجر شد. تخریب بودا، با واکنشهای تند جهانی رو به رو شد.
عبدالله رحمانی همکار این گزارش بوده است.