تداوی سنتی در افغانستان پیشینه‌ی قدیم دارد. در بسیاری از مناطق دور دست که فاقد سرک و کلینیک‌های صحی می‌باشد، هنوز به عنوان شیوه تداوی، حاکم می‌باشد. افرادی که دارای مهارت در بخش شکسته بندی و طبابت گیاهی می‌باشند، حرفه خود را به شکل میراث خانوادگی از اجداد خود بدون آموزش‌های مسلکی به ارث می‌برند.
ازین‌رو در برخی موارد، این گونه تداوی‌ها، زخم‌های شدید، بیماری‌های خطرناک و یا حتی مرگ را سبب می‌شود. این روش درمان بیماران با استفاده از گیاه‌هان طبیعی و روشهای تجربی نسل‌های گذشته می‌باشد.
1- شکسته بندی
در افغانستان هنوز هم شماری زیادی هستند، زمانی که دست، پاه و یا دیگر مفاصل بدن شان می‌شکند، برای درمان این شکستگی به شکسته بند مراجعه می کنند.
https://www.youtube.com/watch?v=QYj4GguqFoE
معمولن مشکلات اقتصادی و بلند بودن قیمت دوا از جمله دلایلی اند که بسیاری از شهروندان افغانستان، مجبور میشوند نزد شکسته‌بند مراجعه کند.
تنها در شهر کابل تعداد زیادی شکسته بند فعالیت دارند که برخی از آنان روزانه ده‌ها تن مشتری دارد که برای درمان شکستگی و دردهای استخوانی پیش آنان می‌آید.
شاید «حاجی عادل شکسته بند» برای کابلیان نام آشنایی باشد. حاجی عادل بیشتر از 58 سال می‌شود که در کوچه‌ی کاه‌فروشی کابل شکسته‌بندی می‌کند.
2- گیاه درمانی
استفاده کردن از گیاهان مختلف طبیعی برای درمان برخی بیماری‌ها، از روشهای دیگر تداوی سنتی در افغانستان است. این گیاهان را در مناطق دوردست افغانستان از صحراها و کوه‌ها بدست می‌آورند، اما در شهرهای افغانستان این نوع دواها بیشتر توسط مغازه‌داران هندو مذهب به فروش می‌رسد.
این گیاهان دارویی، در مناطق مرکزی افغانستان بیشتر به نام‌های گل گاو زبان، نعناع و پونه، گیاهان تقویت کننده خوش‌خلقی، چوکری (رواش)، موم، مارچوبه، ماش دارو و امسال آن شهرت دارند.
3- شیوه درمان با زهر مار و گژدم
داکتر‌های سنتی در افغانستان هم وجود دارند که از سم مار و کژدم برای درمان بیماری‌های پوستی استفاده می‌کنند.
این داکتران از این شیوه برای مریضی‌های پوستی از جمله پیسی و جذام استفاده می‌کنند. این داکتران سنتی پس از گرفتن سم مار و عقرب، آن را از مواد مضیر تصفیه می‌کنند سپس با گیاهان دارویی خاص مخلوط می‌کند.
به گزارش شبکه ناتو یکی از داکتران سنتی به نام شیرزاد در افغانستان بیش از یک‌هزار و هشت‌صد بیمار در لیست اش دارد.
https://www.youtube.com/watch?v=cHhjiBuZ7n0
روشهای درمان سنتی در نقاط دور دست افغانستان، به دلیل عدم دسترسی به داکتر و دارو‌های طبی نیز بازار گرمی دارد. حفیظ شریعتی، استاد دانشگاه می‌گوید که در قدیم روشهای درمان سنتی در مناطق مرکزی افغانستان در کنار درمان گیاهی، روشهای آزمودنی پزشکی نیز وجود داشت. به گفته‌ی او داغ گذاشتن، ناف‌گیری، زالو درمانی و امسال آن از جمله روشهای درمان سنتی در این مناطق بوده است.
3- فصد (رگ زدن)
يكي از روش‌ها، خون‌گيري در درمان سنتي هزارگی است. برای رگ زدن نخست برخی از اعضای بدن را با نوک تیغ رگ می‌زند. بعد با شاخ کشیدن فصد می‌کند. وسیله درمانی این نوع درمان بیشتر شاخ آهو، بز یا شاخ گاو است. اين عمل باعث دفع سم از بدن و مواد زائیدي كه در خون رسوب و افزايش پيدا مي‌كند، می گردد.
4– داغ گذاشتن
برای درمان اکثر بیماری‌های سخت تجویز می‌شود. برای درمان با داغ، نخست ساقه خشک گیاه بنام محلی(اوله) را می‌تراشد ولوله می‌کند. سپس آن را در سان سپید و یا هرپارچه ای قرار می‌دهد و در تهِ آن مواد چسپ‌ناک مانند شیرینی محلی می چسپاند.
درمان‌گر، نقطه درد را با انگشت پیدا می‌کند و داغ را می‌کارد. سر بالای لوله را آتش می‌زند و تا آخر لوله داغ را می‌سوزاند. وقتی به پوست رسید، مواد ساخته شده، خودش خاموش می شود و پوست را می‌سوزاند. مواد ویژه گیاه اولیه باعث تسکین درد و سوختن رشته‌های ریز عصب می‌شود. اینگونه درمان پایان می‌یابد.
5– بادكش درماني.( بادگیری)
در مناطق مرکزی بادکش درمانی را بادگیری می‌گویند. برای درمان انواع بادها و دردهای بدن، از این روش با برخی از وسیله‌های خاص بادکش استفاده می‌شود. برای درمان، نخست بیمار را با پشت یا رو می خوابانند و با دست یا وسیله بادکش، از منطقه درد تا فرق سر یا نوک پا می‌کشند تا درد گم شود.
درمان بادکشی به طور سنتی در بین برخی خانواده‌ها امکان پزیر است. بسیار حرفه‌ای درمان می‌شود و کار هرکس نیست. انجام بادكش و چرخاندن ليوان روي بدن افراد فلج شده‌ی ناشي از سكته مغزي و قلبي، باعث بهبودي فرد مریض می‌گردد. در بعضي بيماران انجام بادكش با تركيبي از روغن‌هاي مخصوص بايد صورت گيرد.
6- حجامت
حجامت نیز مانند روش درمان رگ‌زدن انجام می‌شود. شاید هم نوع درمان رگ‌زنی است. در زبان فارسي حجامت به معني مداوا تعريف شده و يك روش خون‌گيري می‌باشد كه براي پيش‌گيري از بيماري‌ها و درمان بعضي بيماري‌ها انجام مي‌شود.
حجامت خشك، بدون تيغ زدن و خون‌گيري است و حجامت تر همراه با خون‌گيري. حجامت در پيش‌گيري و درمان بيماري‌هايي چون آسم، اعتياد به مواد مخدر، نارسايي هضم غذا، سردردهاي ميگرني و اعصاب، چربي خون، غلظت خون و بيماري‌هاي پوستي كاربرد دارد.
7– ناف گیری
به باور مردم سنتی افغانستان، در صورت بر داشتن وزن سنگین بخشی از بدن متاثر می‌شود و به آن رفتن ناف می گویند. گرفتگی عضلات، کش شدن بدن و بسته شدن و یا تنگ شدن یکی از رگ های دور ناف است که به آن ناف رفتن می‌گوید. رفتن ناف همواره با درد، سستی، بی حالی زیاد و سردرد شدید همراست.
در چنین مواردی طیف سنتی توصیه می کنند تا فرد هوشیار و متخصص به اصطلاح معمول ناف را بگیرد.
درمان‌گران حرفه‌ای ناف‌گیری روشهای ویژه خود را برای درمان‌گری این نوع بیماری دارند. برخی از زیر شانه، برخی از پشت کمر و میان مفاصل و برخی با لیوان از روی کلبه ناف بیمار را درمان می‌کنند.
8- زالو درماني
زالو درماني يكي از روش‌هاي خون‌گيري طبي محسوب مي‌شود كه به لحاظ نحوه خون‌گيري و ماده هيرودين كه توسط زالو به بدن وارد مي‌كند، در طب سنتي از جايگاه ويژه اي برخوردار است. هر زالويي اثر درماني ندارد. در بزاق زالو ماده ضد انعقادي وجود دارد كه موجب رقيق شدن خون، بازشدن عروق تنگ و در نتيجه موجب افزايش خون رساني و اكسيژن رساني به اعضا می شود.
اكنون زالو درماني در بيماري هايي چون تنگي عروق قلب، پيوند پوست، پيوند اعضاء، واريس، ضايعات پوستي، بيماري هاي مفاصل، آرتروز، همورویيد، زيبايي پوست و تقويت سيستم ايمني كاربرد دارد.
9– ماساژ درماني
مردم افغانستان ماساژ درمانی را بسیار می پسندند. دست و پا لگد کردن و گاهی پشت لگد کردن نوعی از ماساژ درماني است. ماساژ درمانی برای درمان بيماري هاي عضلاني، اسكلتي، گوارشي، سردردها، رفع استرس و افسردگي، بهبودي جريان خون و افزايش اكسيژن رساني به بافت ها و بهبودي ده ها بيماري ديگر از خواص ماساژ درماني است.
10- آب درماني
يكي از روش‌هاي درمان سنتي مردم افغانستان آب‌درمانی است. روش آن مدام و منظم آب خورن و در آب نشستن و زیر آب رفتن است. چشمه ها در روستاهای افغانستان برای آب‌درمانی استفاده زیاد می شود.
در بیشتر روستاهای افغانستان چشمه های آب گرم و سرد وجود دارد. آب درماني(هيدروپاتي) يعني درمان امراض به وسيله آب در مناطق مرکزی افغانستان از زمان‌های خیلی دور رواج داشته است.
به گفته‌ی حفیظ شریعتی، استاد دانشگاه، مردم مناطق مرکزی باور دارند که مصرف صحيح آب نه تنها تندرستي ما را حفظ مي‌کند، بلکه در صورتی از دست رفتن تندرستي يا بروز اختلال در آن از طريق پاکسازي مواد زايد از بدن، آن را باز مي گرداند. آب خنك تر از دماي بدن (37 درجه)، اثر برانگيزنده، خنک کننده و محرک دارد.
عبدالله رحمانی همکار این گزارش بوده است.
افزودن دیدگاه