نهادهای خیریه و غیرانتفاعی که فعالیت های انسان دوستانه را انجام می دهند یکی از بازیگران بزرگ جهان جدید است. این نهادها اخیرا در افغانستان نیز رشد کرده و شمار زیادی از چنین نهادها فعالیت های مختلف را در عرصه های دفاعی-امنیتی، بهداشتی، آموزشی، علمی و سایر بخش ها انجام می دهند. خبرنامه به 9 نهاد که فعالیت‌های داوطلبانه خیریه در افغانستان دارند، نگاهی داشته است.
1- داکتران بدون مرز
سازمان داکتران بدون مرز ام‌اس‌اف (MSF) یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های پزشکی است که در سراسر جهان فعالیت دارد. در این نهاد پزشکی خیریه بیش از ۳۶۰۰۰ داوطلب از ۶۰ کشور کار می کند. یکی از شاخه‌های این نهاد در افغانستان و ولایت های مختلف این کشور به شمول کابل پایتخت مشغول ارائه خدمات پزشکی است. سال گذشته در جریان سقوط قندوز به دست طالبان، یکی از مراکز پزشکی ام اس اف از سوی جنگنده های آمریکایی بمباران شد که محکومیت های بین المللی را در پی داشت.
این سازمان غیرانتفاعی مراقبت‌های اضطراری طبی را در مناطق جنگی، در هنگام حالت پاندمیک و در مواقع بلایای طبیعی فراهم می‌آورد و گروهی خودگردان متشکل از 24 انجمن در سراسر جهان است که مقر آن در سویس می‌باشد.
موسسه داکتران بدون مرز در افغانستان، فعالیت هایش را در کنار پایتخت این کشور، در شماری زیادی از ولایت‌های این کشور از جمله خوست، هلمند ادامه می دهد. در این بیمارستان ها در بخش های مراقبت های عاجل ولادی، مراقبت نوزادان ، فراهم سازی تجهیزات طبی و ادویه و منابع بشری نیز به عرضه خدمات صحی می‌پردازد.
موسسه داکتران بدون مرز (Medicines Sans Frontiers {MSF} ) دارای خدمات رایگان پزشکی برای نیازمندان افغان می باشد.
2- مرکز آموزشی زنان افغان (AWEC)
مركز تعليمي زنان افغان در سال 1991 در اسلام آباد پاكستان توسط شماری از زنان فعال افغان با هدف ارایه خدمات آموزشی براي زنان و کودکان مهاجر تاسيس شد.
اين نهاد از جمله نخستين نهاد هايی است که در بخش زنان افغان فعالیت‌هایش را آغاز کرده است. این نهاد غیرانتفاعی اولين فعاليت‌هاي خود را ا با تاسيس مكتب ابتدایي شهيد ولي خان براي کودکان مهاجر به صورت داوطلبانه آغاز کرد. سپس فعاليت هاي آن در شهر پشاور وسعت يافت. با توسعه این نهاد، مركز تعليمي زنان افغان فعاليت هاي خويش را نيز در ساحات كاري آگاهي عامه (حقوق زن، صلح، خشونت و امسال آن) خدمات ابتدایي بهداشتی، آموزش و پرورش و صحت توسعه داد.
در سال 2002 با تأسيس دو مركز آموزشي براي کودکان كار و خيابان و ارائه آموزش هاي مدني، اجتماعي و اقتصادي براي آنان فعاليت هاي خود را به صورت رسمی در افغانستان آغاز نمود.
این نهاد اکنون يكي از نهادهای خدماتي براي زنان و کودکان بوده كه در راستاي دادخواهي، مشاركت سياسي زنان، تلاش براي افزایش سهم زنان در ایجاد و اجرای سیاست ها در افغانستان فعاليت ميکند.
این نهاد در طول 11 سال فعالیت در افغانستان علاوه بر کابل در 11 ولایت دیگر از جمله ولایت‌های بلخ، هرات، پكتيا، وردك، ننگرهار، فارياب، لوگر، غور، كاپيسا و پنجشير نمايندگي دارد.
بسيج زنان، خودکفایی آنان، تشکيل انجمن ها و شورا هاي زنان، اگاهي‌هاي حقوقي برای زنان، ظرفيت‌سازي و ترويج تساوي جنسيتي از جمله برنامه‌های دیگر این نهاد می‌باشد.
پلوشه حسن رییس اجرای کنونی مرکز آموزشی زنان افغان است.
3- کمک برای قهرمانان افغان
بنیاد “کمک برای قهرمانان افغان” (Help for Afghan Heroes) یکی از نهادهای داوطلب و خیریه در افغانستان است که بیشتر برای سربازان و نیروهای امنیتی و نظامی افغانستان خدمات خیریه ارائه می کند.
هدف اصلی این نهاد حمایت از نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان گفته شده که در راستای فراهم کردن خدمات حقوقی، مشاوره روانی به خانواده‌های قربانیان نیروهای امنیتی و کمک آموزشی به فرزندان آنان فعالیت می‌کند.
این بنیاد برای قربانيان نيروهاى امنيتى و خانواده هاى آنها دادخواهى مى کند و در راستای عرضه‌ی خدمات حقوقى، طبى، مشوره دهى، کاريابى، آموزش هاى حرفوی و فراهم کردن بورس هاى تحصيلى و امسال آن فعاليت مى‌کند.
بنیاد کمک برای قهرمانان افغان از سوی رحمت الله نبیل رییس پیشین امنیت ملی افغانستان راه اندازی شده است که حدود یک سال از فعالیت های آن می گذرد.
4- شبکه رنگین کمان
شبکه اجتماعی رنگین‌کمان یک سازمان اجتماعی است که به‌طور داوطلبانه در حوزه محیط زیست فعالیت می‌کند. این شبکه در سال 2013 به فعالیت اش را در کابل آغاز کرده و تا حالا برنامه‌های زیادی در حوزه محیط زیست و ترویج فرهنگ محیط زیست سالم انجام داده است.
این شبکه در دوسال گذشته برنامه‌های تاثیر گذار محیط‌زیستی از جمله، برنامه‌های آگاهی‌دهی، کمپاین‌های عمومی و همگانی را راه اندازی کرده است.
«چالش شهر زیبا» یکی از برنامه‌های این شبکه بود که اعضای این شبکه با جمع‌آوری زباله‌ها از سطح شهر کابل، به شهروندان نشان دادند که پاک نگهداشتن شهر تنها مسوولیت شهرداری نیست.
علی پارسا، دبیر این بشکه به خبرنامه گفت که “ما با این برنامه توانستیم، پای مردم، فعالان جامعه مدنی و سیاسیون را به جاده‌ها بکشانیم و همه‌ی شهروندان را متوجه پاک نگهداشتن محیط زندگی شان کنیم.”
«کمپاین نه به پلاستیک»، از برنامه‌های دیگر این شبکه بود. مسوولان این نهاد اجتماعی می‌گویند که که آنان با توزیع خریطه‌های کاغذی به بیش از صدها مغازه‌‌ها و نانوایی‌های شهر کابل، پیام «نه به پلاستیک» را رسانده اند و شهروندان را متوجه اضرار استفاده از پلاستیک کرده اند.
این شبکه ورکشاب‌ها و برنامه‌های آموزشی نیز در عرصه محیط زیست دارند که بتوانند نگاه و دید جامعه را به محیط زیست، تغییر دهند. نهال شانی در فصل بهار، برگزاری نمایشگاه عکاسی محیط‌زیستی و برگزاری جشنواره محیط زیستی که در آن از فعالان محیط‌زیستی تقدیر می‌شود، از برنامه‌های دیگر این شبکه می‌باشد.
5- کمپ مادر
کمپ مادر نهاد مدني غيرانتفاعي است که در سال 2011 در کابل تاسیس شده است. این نهاد که در عرصه صحت و مواد مخدر کار می‌کند، هدف آن عاری ساختن جامعه از معتادین مواد مخدر، آگاهی مردم از اضرار مواد مخدر و تلاش برای تداوی معتادین در افغانستان می باشد.
اين نهاد بخاطر كارهاي بهتر و موثرتر در بخش مبارزه با مواد مخدر موافقت‌نامه همكاري را با وزارت صحت عامه و وزارت مبارزه با مواد مخدر نيز به امضا رسانده است.
این مرکز رضا کار با استفاده از روش‌ها و توصیه‌های جدید روانشناسی برای ترک اعتیاد و ایجاد حس همدردی و همکاری میان معتادان، موفق شده است که صدها جوان افغان را به صورت خيريه كمك كند تا اعتيادشان را كنار بگذارند.
لیلا حیدری موسس و مسوول کمپ مادر به خبرنامه گفت که نهاد مذکور در بخش ترك اعتياد، فعاليت هاي گسترده‌ای ازجمله فراهم‌آوري فرصت هاي شغلي، كمك های اقتصادي به خانواده هاي معتادان، عرضه مشاوره براي بازپروري ذهني-رواني نيز انجام می‌دهد.
خانم حیدری می‌گوید که در طول این شش سال این کمپ بیش از 10 هزار مریض را درمان کرده که آنان توانسته اند در این مدت بیش از 80 تن را به زندگی عادی شان بر گرداند و دارای شغل شوند. در میان کسانی که در این کمپ تداوی شده اند و توانسته اند که استفاده مواد مخدر را متوقف کنند، 11 زن و 18 کودک نیز شامل است.
6- شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر
شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر، به عنوانِ نهادِ هم‌آهنگی و همکار نهادهای جامعه مدنی افغانستان، که در راستای حقوق بشر، کار می کنند، فعالیت دارد. این شبکه در ماه اگست سال ۲۰۰۴ میلادی، در شهرِ کابل، توسطِ ۲۸ مؤسسۀ غیرِحکومتی تاسیس شد.
محمد نعیم نظری، رییس این شبکه به خبرنامه گفت که این شبکه یک شبکه‌ی ارتباط‌دهنده و ارتباط‌سازِ نهادهاست که آنها بتوانند از مجرای این رابطه، حلقه های بیشتری را در این زنجیره بیاویزند و آن را مستحکم تر سازند.
آقای نظری گفت که “جامعۀ مدنی و استحکام آن از طریقِ ترویجِ فرهنگِ حقوق بشر، از مقاصدِ با اهمیتِ شبکه است. بناءً، درهای شبکه بر روی آن عده از نهادهایی که در راستای این ارزش ها فعالیت دارند، باز است. جامعۀ مدنی و حقوق بشر، پیوندِ تنگاتنگی باهم دارند و شبکه، در واقع، این پیوند را مستحکم تر می سازد و برای فرهنگِ هم آهنگی و گفتمان میانِ نهادهایی که این ارزش ها را در خود دارند و نیز برای گسترشِ خودِ این ارزش ها کار می کند.”
شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر، در بخش ظرفیت پروری و هم آهنگی، همکاری های نزدیک با دولت افغانستان داشته است. این شبکه، در دو سالِ گذشته، برنامه های تقویتِ کادری و گفتمان های سازنده، برای نهادهای دولتی، در زمینه های آموزشِ حقوق بشر، راه اندازی کرده است. شبکه حقوق بشر و جامعه مدنی با آن نهادهای دولتی که روزانه با مسایلِ مربوط به حقوق بشر سر و کار دارند، همکاری می کند. این نهادها، عبارتند از دادگاه عالی، سارنوالی عمومی، وزارت های عدلیه، امورِ داخله، امورِ زنان و وزارتِ اطلاعات و فرهنگ.
7- شبکه فعالان جوان برای اصلاح و تغییر
شبکۀ فعالان جوان برای اصلاح وتغییر در سال 1391 خورشیدی در کابل تاسیس شد. این شبکه متشکل از 45 سازمان و نهادهای مدنی است و بیشتر روی مساله جوانان متمرکز می‌باشد.
مسوولان این شبکه‌ی داوطلب می‌گویند که مهم‌ترین هدف این شبکه انتقال مدیریت سیاسی به دست جوان و نسل نو می‌باشد.
سید میثم احسانی، معاون شبکه‌ی فعالان جوان برای اصلاح و تغییر به خبرنامه گفت که فعالیت‌های آنان در سه حوزه اجتماعی، سیاسی و مدنی می‌باشد که آنان کوشیده اند، حضور جوانان و جایگاه آنان را در سطح تصمیم‌گیری‌ها در افغانستان تثبیت کنند.
برگزاری کنفرانس‌های مطبوعاتی، دادخواهی‌‌ها و اعتراض‌های خیابانی از جمله راه های بوده است که این شبکه برای رسیدن به خواست‌هایش انجام داده است.
اقای احسانی گفت که “اولین تاثیر که نهاد ما داشته است، گسترش فرهنگ رضا کاری و فرهنگ ملیت پذیری بوده است. این شبکه از یک ملیت خاص نیست، همه‌ی اقوام در این شبکه حضور دارند و یکجا در کنار هم کار می‌کنند.”
این شبکه از سوی سنگر امیرزداه یکی از جوانان افغان راه اندازی شده و فعالیت گسترده ای دارد.
8- نهاد آموزشی شکوه
این نهاد آموزشی در سال 2007 تاسیس شده و در بخش آموزشی فعالیت می‌کند. این نهاد از دوره کودکستان تا صنف دوازدهم فعالیت های آموزشی خیریه انجام می دهد که اکثرا به صورت داوطلبانه انجام می شود.
این نهاد آموزشی زمینه آموزش و پرورش را برای کودکان بی‌بضاعت اما استعدادهای درخشان فراهم کرده است. نهاد آموزشی شکوه در کنار معارف افغانستان برای کودکانِ پایتخت و ولایات افغانستان که توانایی پرداخت هزینه‌ی آموزشی را ندارند مساعد کرده است.
ودوود پدرام، بنیان‌گذار این نهاد آموزشی به خبرنامه گفت که آنان تلاش دارند که برای این دانش‌آموزان لیلیه و خوابگاه نیز آماده کنند. به گفته‌ی آقای پدرام قرار است این نهاد سفرهایی برای تبادل اطلاعات نیز برای این دانش‌آموزان در نظر گیرد.
بنیان‌گذار این نهاد آموزشی تاکید کرد که “راه نجات و توسعه یک کشور، منوط به نهادهای آموزشی است. ما در کنار وزارت معارف افغانستان زمینه‌ی آموزش معیاری را مهیا می کنیم که اینان بتوانند با معیارهای بین المللی به آموزش دسترسی پیدا کنند.”
9- مرکز هنرهای معاصر افغانستان
مرکز هنرهای معاصر افغانستان درسال 2004 میلادی توسط جمع از هنرمندان معاصر به منظور رشد هنرهای معاصر و تشویق جوانان در کابل ایجاد شده است.
این مرکز درسال 2006 مرکزهنرهای زیبا را در بخشهای نقاشی، عکاسی، فلم‌های ویدیویی کورس‌های دراز مدت و کوتاه مدت را راه اندازی کرده که تا به حال حدود 500 جوان را دربخش های فوق آموزش داده است.
همه خدمات این مرکز از جمله هنرهای عکاسی ونقاشی برای تمام جوانان به طور رایگان عرضه می‌شود.
افزودن دیدگاه