تحصیل و ازدواج دو دغدغه کلان دختران در افغانستان است. بسیاری از دختران دوست دارند در مقاطع دانشگاهی ادامه دهند، اما با موانعی فرهنگی و اجتماعی روبرو اند. به این جهت، همواره سوال مطرح برای دختران اکثرا این است که آیا ازدواج و یا آموزش های عالی را فراگیرند.
آموزش عالی
در وضعیت فعلی افغانستان، اکثر دختران افغان خواهان ادامه تحصیلات دانشگاهی اند. اما بسیاری از آن ها به این خواست خود نمی رسند. در بسیاری موارد، خانواده ها نخستین مانع تحصیل دختران اند. این موضوع دلایل فراوان فرهنگی و اجتماعی دارد اما یکی از این دلایل ترس خانواده ها نسبت به ازدواج این دختران است.
جو فرهنگی حاکم در افغانستان این است که دختران پس از آموزش عالی سن ازدواج را از دست می دهند و خواستار نخواهند داشت. این رویه و نوع نگرش به دختران باعث شده تا بسیاری از خانواده ها ازدواج را ترحیج و به خواستار اول و یا دوم جواب مثبت داده باشند.
ازدواج
یکی از مسائل مهم برای خانواده های افغان در حوزه دختران شان، ازدواج است. اکثر دختران و خانواده ها ترس از این دارند که پس از اتمام آموزش های عالی دیگر نتوانند با فرد ایده ال خود ازدواج کنند. به این جهت، در جریان سال های اول دانشگاه متاهل می شوند.
برخی از آگاهان امور خانواده این موضوع را آفت بزرگی برای یک دختر می دانند. زینب واحدی، استاد دانشگاه کابل و مشاور خانواده می گوید نامزدی یک دختر در جریان دانشگاه مقطع کارشناسی اشتباه است.این مشاور امور خانواده باور دارد که “نامزد شدن در جریان تحصیلات، راه حل منطقی نیست. دوران نامزدی گرفتاری های خود را دارد که دختران بسیار به راحتی از درس خواندن دور می کند. ختم یک دوره تحصیلات عالی سن دختران بالا نمی برد. آنها می توانند پس از ختم درس های شان، ازدواج کنند.”
خانم واحدی باور دارد که بهترین سن ازدواج دختران پس از ختم دوره لیسانس شان است. زیرا به باور او در این دوره دختران در رشتهای تخصص می گیرند و تجربه از زندگی را می آموزند. او می گوید که در این سن دختران جوان می توانند با زندگی خود را مدیریت کنند و از پس مشکلات زندگی مشترک موفق بیرون آیند.
مانع خانواده
در بسیاری از مناطق افغانستان به ویژه در مناطق روستایی خانواده ها مانع بزرگ آموزش های عالی دختران اند. این خانواده ها به خاطر باورهای خود در موارد زیادی با آموزش عالی دختران خود مخالفت می کنند. در شهرها این مشکل کمتر است.
انعام الحق هاشمی، یکی از مردانی است که ازدواج کرده و اکنون همسرش درس می خواند به خبرنامه می گوید “ما تا به حال به خشونت و دعوا مواجه نشدیم و همیشه مشکلی اگر پیش آمده است، به جای پرخاش نشستیم و با هم صحبت کردیم.”
آقای هاشی می گوید، سواد و تحصیلات عالی در کم شدن خشونت و پرخاش در خانواده نقش حیاتی دارد و نباید خانواده ها از درس خواندن دختران شان و عروس خانواده های شان جلوگیری کنند.
زینب واحدی نیز در این رابطه می گوید، در جامعه افغانستان ظرفیت و نوع دیدگاه ها فرق می کند. او تاکید می کند که ممانعت و سخت گیری ها مانع تحصیل دختران می شود و این برای آینده کشور زیان بار است. او باور دارد که بی سواد بودن خانم ها در خانواده اکثرن سبب بروز خشونت های خانوادگی می شود و بیشتر خشونت ها و در اکثر موارد قتل ها به دلیل همین نا آگاهی ها خانم و یا آقا در خانواده اتفاق می افتد.
آموزش عالی در اولویت جوانان
جوانانی که با خبرنامه گفتگو کرده اند بیشتر به این باور اند که آموزش های دانشگاهی دختران باید در اولویت خانواده ها قرار گیرد. اکثر جوانان در گفتگو با خبرنامه بهترین سن ازدواج را پس از پایان دوره لیسانس برای پسران و دختران می دانند.
آن ها مخالفت با دختران برای تحصیل را عمده ترین چالش در جامعه افغانی می دانند که به باور شان، زیان بار و وحشت ناک است.
زینب عزیزی دانشجوی دانشگاه کابل می گوید “اگر محیط جامعه فعلی را در نظر بگریم برای یک بانو تحصیل در اولویت است تا ازدواج. از سوی دیگر بعضی آقایان میل دارند با دختران کم سن ازدواج کنند و آن قوانین شخصی شان را که می خواهند بالایش تطبیق می کنند، زیاد ترجیح نمی دهند تا با دختری با سطح تحصیل بالا ازدواج کنند.”
زینب به خبرنامه گفت که “این مفکوره بسیار غلط است که باید دختران خورد سال را برای ازدواج انتخاب کنیم. دختران تحصیل کرده و با سن بالا تر بهتر می تواند از عهده مشکلات زندگی بیرون بیاید. این طرز فکر میان آقایان باید تغییر کند.”
شاید نوع نگاه مردان به ازدواج و داشتن زن خرد سال عمده ترین مشکل کنون جامعه افغانی باشد. جوانان باور دارندکه وزارت فرهنگ و ملاامام های مساجد در این موارد می توانند نقش ارزنده داشته باشند.
ولید ساویز جوان دیگر، تفاهم و پیش شرط ها را برای دختران ترجیح می دهد. او می گوید “اگر یک دختر بیشتر خواهان ادامه تحصیل است و همزمان نمیخواهد که بعد از تکمیل دوره تحصیلات عالی، چانس ازدواج و پیدا شدن نامزد برایش محدود شود، پس در این صورت می تواند شرایط را برای ازدواج شان مطرح کند که بعد از عروسی بتواند به تحصیلات عالی ادامه بدهد و یا ازدوج را به بعد از ختم دوره لسانس اش بگذارد.”
تغییر باورها
در حوزه آموزش عالی و تغییر دیدگاه جوانان و خانواده نسبت به ازدواج نیاز است تا در نگرش خانواده ها و جامعه تغییر ایجاد شود.
به نظر می رسد در کلاش شهرهای افغانستان این تغییرات به صورت بتی ایجاد می شود. اما در روستاها تا کنون زمان زیادی برای ایجاد تغییر در باورهای مردم وجود دارد.