اسدالله ضمیر: ما در کنفرانس بروکسل با شعار نخواهیم رفت

اسدالله ضمیر متولد ولایت کابل است. او دوران مکتب را در پیشاور پاکستان گذرانیده و سپس تحصیلات عالی خود را تا پایان دوره کارشناسی ارشد در رشته مدیریت بازرگانی و اقتصاد در دانشگاه کالفرنیای آمریکا به اتمام رسانیده است.

آقای ضمیر یکی از فعالان جامعه مدنی افغانستان است و در سال ۲۰۰۸ موسسه خیریه برای توسعه روستاها را ایجاد کرد. علاوه بر آن به عنوان مشاور مالی وزارت انکشاف دهات افغانستان کار کرده است.

او در سال ۲۰۰۷ کار با وزارت معارف افغانستان را آغاز کرده و درسال ۲۰۰۹ نیز رئیس برنامه‌های وزارت زراعت افغانستان شد.

آقای ضمیر از سال ۲۰۱۲ به بعد با بانک جهانی در بخش توسعه نهادها کار کرده است. علاوه بر آن از مسولان ارشد وزارت معادن و صنایع افغانستان بوده است.

آقای ضمیر اکنون وزیر زراعت، آبیاری و مالداری افغانستان است. خبرنامه گفتگویی اختصاصی را با آقای ضمیر انجام داده است که در ادامه می آید.

خبرنامه: میشه ابتدا در مودر طرح پنج ساله زعفران برای ما کمی بیشتر توضیح بدهید ؟

اسدالله ضمیر: همکاران ما، افراد مسلکی هستند که این طرح را ساخته اند و با مطالعه که آنان داشته، این سنجش را کرده اند که تا پنج سال آینده بتوانیم مقدار تولید زعفران را به 14 تن افزایش دهیم. متاسفانه در چهارده سال گذشته، هیچ کاری در این برنامه نشده بود. ما برای اولین بار، آمدیم طرح پنج ساله را ایجاد کردیم. این طرح ما شامل چند بخش است. هم از نگاه بعد تاکتیکی که ما چطور در کوتاه مدت کارایی داشته باشیم و هم استراتیژیک که در دراز مدت ما چطور ساحه کشت و عاید دهقان را زیاد کنیم. در کوتاه مدت که امسال و سال آینده را در بر می گیرد، به صورت جدی اکنون زیر کار است.

در این برنامه پنج ساله ما چند موضوع را در نظر می گیرم. یکی این که تولید زعفران افغانستان از نگاه کیفیت بازار خوبی دارد و اگر به این مورد توجه نشود، ما این کیفیت را از دست خواهیم داد. در کل محصولات زراعتی از جمله نبات، در معرض امراض گوناگون قرار دارند. یک بخش عمده برنامه های ما این است که باید به نوعی با دواهای مختلف، از این امراض جلوگیری شود. موضوع دوم این که یک دهقان زمانی که برای توسعه محصولات زراعتی از جمله زعفران کار می کند، باید عاید او را بلند ببریم. هرچند عاید فعلی دهقان های زعفران خوب است، اما تلاش ما این است که از این هم بلند برده شود.

خبرنامه: چگونه عاید زعفران را بلند می برید؟

اسدالله ضمیر: چند مساله خیلی برای ما اهمیت دارد. آموزش دهقانان، نوع پروسیس و تولید، جلوگیری از ضایعات، مجهر کردن مراکز مختلف با لابراتوارهای کنترول کیفیت. تلاش ما این است که به دهقان ها آموزش بدهیم که چگونه بهره بیشتر از کشت شان ببرند و حاصلاتی که به دست می آورند به صورت جدی کنترول شود که به لحاظ کیفیتی پایین نباشد. روش های که ما می خواهیم این عاید را بلند ببریم به چند شیوه است. اول این که روش کشت را باید بهتر کنیم. یعنی زعفران طوری کشت شود که عاید بلند برود. بیشتر پیاده کردن این سیستم با آموزش‌های فنی صورت می گیرد. در سایر کشورها حاصل که از زمین های شان می گیرند در مقایسه با افغانستان دو برابر است. دومین راه این است که باید تحقیقات صورت بگیرد. فعلن در افغانستان ما یک نوع پیاز زعفران داریم. تحقیق شود که دیگر چی نوع پیاز ها با خاک ما همخوانی دارد و حاصلات خوب می توان از آن گرفت.

سوم، هم بخش پروسس است که چی کارهای باید صورت بگیرد تا از ضایعات آن جلوگیری شود. تحقیقات ما جریان دارد که بدانیم در کدام نقاط دیگر افغانستان، زغفران خوب رشد می کند تا کشت زعفران را گسترش دهیم. معلوماتی که ما درایم، اکنون در بیشتر از 20 ولایت افغانستان می توانیم زعفران کشت کنیم. روی قسمتی از این ولایت ها تحقیق صورت گرفته و در برخی از ولایات عملن آزمایش شده است و در شماری از ولایت ها عملن تحقیق جریان دارد.

کنترول کیفیت

ما یک برنامه جدی دیگر را نیز روی دست داریم که کنترول کیفیت است. شماری از افراد در بیرون و برخی هم در داخل تلاش دارند که زعفران افغانستان بدنام شود. حتا تلاش ها جریان دارد که زعفران مصنوعی ساخته شود. در حالی که زعفران ما کیفیت خود را در بازارهای جهانی ثابت کرده است و این یک مشکل بسیار جدی است که ما باید کنترول کیفیت کنیم و جلو این استفاده جویی را بگیریم.

اما این که چطور به صورت مشخص می توانیم عاید دهقان را بلند ببریم، عمده ترین راه این است که تمام زعفران تولید شده در افغانستان به نام افغانستان در بازارهای جهانی به فروش برسد. ما نباید مجبور باشیم که به یک کشور دیگر روان کنیم و آنها با استفاده از سر تفکیت دست داشته شان، زعفران افغانستان را به نام خود بفروشند و فایده اصلی را بگیرند. این گونه منفعت نصف می شود و ما تنها نصف مفاد زعفران تولید شده را به دست می آوریم.

کارهای که ما تا اکنون کرده ایم، متخصصین خوب و دکترهای ورزیده را در وزارت زراعت جذب کردیم که این توانایی را دارند، تا با توجه به شناخت جهانی که دارند، به شرکت های داخلی که در بخش زعفران کار می کنند «آی سو سرتفکیشن یا گواهی کیفیت آیزو بدهند». ما در نظر داریم که برخی کمپنی های تولید زعفران که به حد معیاری رسیده اند را، از این نوع سرتفکیشن (گواهی) بدهیم. شماری از کمپنی ها این جواز تاییدی را گرفته اند ؛ اما شمار شان کم است. سرتفکیت های را که وزارت زراعت می دهد، معیارهای بین المللی را دارد. این سرتفکیت ما توسط کشور جرمنی اعتبار داده شده است که آنان با دیدن محصول ما این سرتفکیت را مورد تایید قرار داده اند. این سرتفکیت باعث می شود که زعفران ما با همان معیارهای بین المللی و به نام افغانستان فروخته شود.

خبرنامه: چطور می توانید این کار را بکنید ؟

اسدالله ضمیر: یک راهش این است که ما می خواهیم کیفیت زعفران را کنترول کنیم. متاسفانه در گذشته هیچ نوع کنترول کیفیت در داخل کشور وجود نداشت. محصولات پیش از این که به نام افغانستان صادر شود، باید کنترول شود که این سیستم کنترول توسط لابراتوارهای مجهز انجام خواهد شد. میزان کیفیت معلوم است. در صورت که لابراتوار نشان بدهد، زعفران های تولید شده کیفیت تعیین شده را ندارد، به بیرون از کشور صادر نخواهد شد. ما در نظر داریم که این سیستم کنترول توسط لابراتوار را امسال ایجاد کنیم و از این جمله برنامه های کوتا مدت ما می باشد.

برنامه مهم دیگر ما معیاری سازی بسته بندی محصولات زعفرانی ما است. بیشترین ضایعاتی که ما در افغانستان داریم به دلیل مشکلات در بسته بندی معیاری محصولات برای صادر کردن به خارج است. نبود سردخانه ها وزارت زارعت و دهقان های ما را با مشکل مواجه ساخته و در مواردی به تاوان های زیادی رو به رو می سازد.

همین مشکلات و نبود سهولیت ها سبب شده است که اکثر دهقان های ما تاجر شوند و خیلی از تاجرن ما دهقان. به گونه که همین تاجر به نوعی کارهای دهقان را هم پیش می برد و صادر هم می‌کند. یعنی یک کسی می آید هم کشت و تولید می کند و هم بسته بندی کرده و با کمک و یا بدون کمک دولت به خارج صادر می کنند. این نوع صادرات بسیار ابتدایی و غیر معیاری است. کشورهای دیگر هم با استفاده از همین مشکلات، زعفران افغانستان را به نام خود شان به بازارهای جهانی صادر می کنند.

این کار سبب می شود که دهقان و تاجر افغانی، تنها از نصف قیمت مستفید گردد و نصف مفاد دیگر به جیب کشور می رود که محصول افغانستان را به نام کشور خود اعتبار می دهد و به نام کشورش می فروشد. ما تلاش داریم برنامه ای بریزیم که دهقان ما مجبور نباشد این کار را بکند و زعفران افغانستان هم به نام کشور دیگری به فروش نرسد.

خبرنامه: خب، حالا برای این کار برنامه های وزارت زراعت به گونه مشخص چیست؟

اسدالله ضمیر: اول این که ما پس از این می خواهیم یک “بارکُد” برای افغانستان بسازیم که هر محصول که می خواهد به خارج از افغانستان صادر شود، هر تولید ما باید یک بارکُد داشته باشد. هر کشور جهان از خود در سطح بین المللی یک بارکُد دارد. اما ما هنوز بارکُدی برای صادرات محصولات داخلی خود نداشته ایم. یکی از کارهای من در کوتاه مدت همین است که افغانستان صاحب “بارکُد” در بازار جهانی شود. برای این که وقتی بارکد را گرفتیم دیگر هیچ کشوری نمی تواند محصولات ما را به نام خود بفروشد.

برنامه مهم دیگری که در قسمت بالا بردن عاید داخلی از محصولات زراعتی بخصوص زعفران داریم این است که برای اولین بار انستیتیوت تحقیقاتی و ترویج زعفران را ایجاد کنیم. هدف از این کار این است که ما به شکل بسیار مسلکی باید به سکتور زعفران نگاه داشته باشیم. کادرها و افرادی متخصصی که نیاز است باید در این انستیتوت آموزش ببینند. وزارت زراعت پلان دارد که با دانشگاهای افغانستان در این مورد یکجا کار کند و تربیه و ترویج زعفران را به یک مضمون درسی در دانشکده های زراعت بیاورد. وقتی این دانشجویان فارغ شود به شکل مسلکی باید در این رشته کار کنند. این یک سرمایه گذاری جدی در سکتور زعفران است که پس از چند سال ما می توانیم با کادرهای داخلی، کشت و تولید زعفران معیاری بسازیم و استفاده های بیشتر از آن ببریم.

تا هنوز ما به دو دلیل در کشت زعفران نسبت به سایر کشورها پیش قدم هستیم؛ یکی داشتن خاک مناسب برای کشت این نبات و دوم داشتن مردم زحمت کش. اگر ما یک مجموعه افراد متخصص هم در کنار این دو دلیل خوب داشته باشیم، هیچ کشوری نمی تواند، از ما پیشی بگیرد.

خبرنامه: چقدر باورمند هستید که تا پنج سال آینده تولید زعفران به 14 تُن برسد؟

اسدالله ضمیر: ما سطح را که در نظر گرفته ایم در حد اعظمی تلاش  می‌کنیم که به آن برسیم. آنچه ما را امیدوار می کند که تا پنج سال آینده به این میزان تولید می رسیم داشتن همان سه معیار است؛ داشتن خاک خوب و مردم زحمت کش و بدست آوردن عاید خوب از این محصول.

ما اگر همین حالا تولید زعفران را با ده سال پیش مقایسه کنیم، تفاوت زیادی در تولید این محصول بوجود آمده است. درحال حاضر 1000 هکتار زمین در افغانستان زعفران کشت می‌شود. کار آسان نیست که تا پنج سال آینده تولید زعفران را به 14 تن برسانیم، اما برنامه ریزی های که ما کرده ایم، امیدواریم به این سرحد و یا بیشتر از آن برسیم.

خبرنامه: بیشترین تمرکز تان روی کدام محصول زراعتی است که بتوانید از آن بیشتر عاید بدست آورید؟

اسدالله ضمیر: ما به دوشکل روی محصولات زراعتی مان سرمایه گذاری می‌کنیم. اول تمرکز ما روی مصونیت غذایی است که ما چطور بتوانیم تا پنج سال آینده، خود کفا شویم. این برنامه از دید پروژه نه، بل باید از دید یک برنامه استراتیژیک در نظر باشد که بلند بردن میزان تولید غله جات بخشی از برنامه دراز مدت ما است.

دوم تمرکز روی محصولات با ارزش بلند است که از نگاه صادارتی ما را در رقابت جدی با کشورهای دیگر قرار می دهد. ما قدرت و توانایی رقابت در صادرات را داریم. مثلن در بخش میوه های تازه مانند سیب، انگور، انار و همین طور میوه های خشک، جلغوزه، بادام، پسته، کشمش، چهار مغز و امثال آن. اما همه این‌ها به صورت غیر مسلکی و غیر استندرد صادر می شود. تاجران ما به دلیل نبود یک برنامه کلان و جدی حمایتی در سالهای گذشته، نتوانسته اند تاجران کشورهای دیگر را به رقابت فرا بخوانند. این صادرات غیر معیاری سبب شده است که امتیاز میوه های ما و منفعت میوه های ما را کشورهای دیگر از آن خود کنند.

نه تنها این مشکل وجود دارد بل که یک قسمت زیادی از این محصول در وقت جمع آوری محصول و دسته بندی ضایع می شود. ما سالانه از 40 تا 45 درصد ضایعات از جمع آوری و بسته بندی محصولات خود داریم. در بسته بندی نادرست که از طرف دهقانان  می‌شود، محصولات صدمه می بیند. همین طور به دلیل نبود سرد خانه در نگهداری این میوه ها ضایعات داریم و هیچ چیز معیاری نیست. این ها جدی ترین مشکل برای کشورها ما است که باید رفع شوند.

برای همین است که ما تلاش داریم، میزان ضایعات را به حد اقل برسانیم. اگر مثلا میزان ضایعات به 3 یا 5 درصد برسد، عاید دهقان ما به مراتب بلند می‌رود و این کار می‌تواند دهقان را تشویق کند که بیشتر روی زراعت و باغ های شان کار کنند.

ما برنامه داریم که به دهقان ها آموزش بدهیم که چگونه از ضایعات جلوگیری شود. نوع دسته بندی و نوع نگهداری را آنها باید به صورت مسلکی آموزش ببینند که عاید شان بلند برود. بلند رفتن عاید دهقان، بلند رفتن عاید کشور است.

انقلاب زراعتی

از برنامه های کلان ما این است که یک انقلاب زراعتی را در افغانستان ایجاد کنیم. ما پلان داریم که در آینده نزدیک یعنی سال دیگر، روش باغ‌داری نو را ایجاد می‌کنیم. سال گذشته و امسال مرحله آزمایشی آن بود و سال آینده مرحله عملی آن شروع می‌شود.

خبرنامه: این روش باغ داری نو تان چیست و چگونه عملی می شود؟

اسدالله ضمیر: به عنوان مثال درخت‌های سیب که پیش از این غرس می شد، یک سال یا دوسال بعد ثمر می داد. اما در روش جدید، همین درخت ها در سال اول  10 تا 20 درصد میوه می دهد. در سال دوم ثمر آنان به 100 فیصد می رسد. این کار است که در سیستم باغ داری ما یک انقلاب را می آورد. با این کار باغ دار می تواند، مصارف خود را در سال اول به دست بیاورد، در سال دوم مستقیم وارد عاید گرفتن شود.

این برنامه برای تمام بخش باغ داری از جمله میوه های تازه و میوه های خشک پیاده می شود. همچنان به همین گونه، پیش از این ما در یک هکتار زمین 350 نهال غرس می‌کردیم؛ اما در روش جدید در هر هکتار تا 700 نهال غرس می کنیم. این کار در ترکیه تجربه شده است و نتیجه داده است، ما این کار را می‌خواهیم در افغانستان پیاده کنیم.

ما تاهنوز در 12 ولایت به گونه‌ی نمونه‌ای این روش را کار کرده ایم و در چند ولایت دیگر در نظر داریم امسال این آزمایش را انجام بدهیم. برای کمک به رشد زراعت در افغانستان، در نظر داریم تا سال آینده یک لابراتوار بسازیم که در منطقه بی نظیر خواهد بود.

به خاطر پیش بردن این برنامه جدید، برخی از متخصص‌ها را در این عرصه جذب کرده ایم. از آن جمله می توان یک جوان متخصص سیب را که در بخش کشاورزی ایران تخصص گرفته و تجربه کاری داشته است، در قسمت سیب شناسی و گسترش محصولات سیب جذب کرده ایم و اکنون در ولایت دایکندی است.

خبرنامه: عاید سالانه از تمام محصولات زراعتی مشخص است؟

اسدالله ضمیر: پارسال آماری که اتاق‌های تجارت از محصولات بخش باغ داری برای ما ارائه کرد، 7 فیصد افزایش را نشان می داد. یعنی چیزی در حدود 670  میلیون دالر بود. ما امید وار هستیم که این رقم تا آینده نزدیک افزایش یابد.

خبرنامه: میوه های را که در اولویت قرار می دهید تا بیشتر رویش کار شود، کدام ها اند؟

اسدالله ضمیر: ما در حال آماده کردن یک استراتیژی پنج ساله برای کنفرانس بروکسل هستیم. برای همین بالای 15 محصول که دارای عاید بیشتر در افغانستان است و توان رقابت در سطح منطقه را دارد، جدی تر سرمایه گذاری می کنیم. اگر چند در تمام بخش ها کار می شود. اما تمرکز بیشتر روی بخش باغ داری است، که از آن جمله میوه های تازه از قبیل انگور، زردالو، سیب و انار و همچنان از میوه های خشک پسته، بادام و چهار مغز را شامل می شود.

در کنار این برخی از نبات های صنعتی است. مثلا ما در قسمت پخته شانس خوبی داریم که متاسفانه در طول چند سال اخیر این صنعت به فراموشی سپرده شده است. شما در آینده نزدیک خبر می شوید که طرح پنچ ساله کشت پخته هم تصویب خواهد شد.

خبرنامه: برنامه های شما برای ساختن سرد خانه ها چیست ؟

اسدالله ضمیر: سرد خانه ها به دو قسم است، یکی سردخانه های طبیعی که مثلن در بامیان است. ما امسال 670 سرد خانه در بامیان تاسیس کرده ایم. طبق گزارشی که از بامیان داده اند، 50 درصد کار این سردخانه ها تکمیل شده است. بعد از ماه رمضان این ذخایر را ما در بامیان افتتاح خواهیم کرد.

در کل ما  1200 سرد خانه طبیعی در سراسر افغانستان ساخته ایم و از آن جمله بیش از 500 آن در بامیان است. برای همین اگر شما عاید امسال و یک سال قبل مردم بامیان را بپرسید، افزایش چشمگیری داشته است.

ما با باور کامل گفته می‌توانیم که تا چند سال دیگر، دهقان بامیان از ثروت مند ترین مردم آن ولایت خواهند بود. همه پرسی یا سروی که ما در سال 2009 داشتیم، بیش از 90 درصد محصول دهقان های بامیان بخاطر عدم بازاریابی درست و نداشتن سرد خانه ها ضایع می‌شد. حالا این ضایعات با ایجاد سردخانه ها به 2 تا 3 درصد رسیده است و همین مساله سبب شده است که عاید دهقان بامیان بلند برود.

 

هر ذخیرگاه و سردخانه ما از 18 تا  20 تُن ظرفیت نگهداری محصول را دارد. اگر دهقان همه‌ای 18 تن را ذخیره کند و بعد بفروشد عاید شان، تا 3 و نیم هزار دالر می رسد. عاید خالص و مفاد شان منظورم است. یا اگر مثلا مقدار تولیدات شان را بخاطر خریدن تخم وامثال آن می‌فروشد به طور اوسط 1200 تا 1400 دالر عاید دارند. برای این است که من می گویم دهقان بامیان سرمایه دار ترین مردم خواهند بود.

خبرنامه: و در نهایت، دیدگاه کلان تان برای بخش کشاورزی افغانستان چیست؟

اسدالله ضمیر: مهم این اس که ما در حال بیرون شدن از حالت پروژه‌یی هستیم. ما داخل برنامه‌ها و پلان های دراز مدت می شویم. چون سکتور زراعت بدون یک چشم انداز دراز مدت نمی تواند پیشرفت کند و موفق شود. در عین وقت مردم ما انتظار دارند که امسال برای شان چی برنامه داریم. ما با همکاران خود برای مردم برنامه های کوتاه مدت طرح ریزی کرده ایم که یک یا دو سال شان را بدون برنامه جدی نباشند.

امسال به صورت بسیار جدی روی برنامه زعفران کار می کنیم که از آن جمله سیستم لابراتور پیشرفته را به وجود می آوریم. مرکز پروسس ساخته می شود. اعتبار بارکد برای محصولات خود گرفته ایم و بارکد نصب می کنیم. به کمپنی ها جواز و اعتبار از جمله « آیسو» می دهیم. 49 شرکت در بخش زعفران تا کنون کار می کند. و همچنان ایجاد یک انستیتیوت در وزارت زراعت در پلان است که باید عملی شود.

ما پس از این به دونر ها اجازه نمی دهیم که بدون برنامه ما، در بخش زراعت در افغانستان کار کنند. از این به بعد ما برای دونرها برنامه خواهیم داشت و این برنامه ها پروژه‌یی نیست.

بخش مهم دیگر، آبیاری در افغانستان است که برای پنج سال آینده یک برنامه دقیق آبیاری ساخته شده است و هنوز هم کار روی آن جریان دارد. امسال کار تدارکاتی و تطبیقی روی 200 پروژه آبیاری ما آغاز می‌شود.

ما می‌خواهیم توسط ایجاد انستیتیوت ها و برنامه‌های دیگر، ظرفیت لازم را در داخل افغانستان ایجاد کنیم که دیگر مجبور نباشیم وقتی که پروژه تمام شد، کار ما هم تمام شود. ما این ظرفیت را باید نهادینه کنیم. این تنها راه حل و راه موفقیت است.

ما از این پس برای دونرها برنامه خواهیم داشت. قسمی که طرح پنج ساله زعفران را برای یکی از دونر های ما ( USAID) پیشنهاد کردیم آنها علاقه مند شدند که در این بخش 20 میلیون دالر در قدم اول و 80 میلیون دالر دیگر در قدم دوم کمک کنند.

ما می خواهیم با این کمک ها ظرفیت لازم را ایجاد کنیم و بیشترین تمرکز ما روی ولسوالی ها است تا شهرها و مراکز ولایت ها. این برنامه در 5 ولایت تا ماه اکتوبر کار خواهد شد، در ده ولایت دیگر تا وسط سال آینده و تا آخر سال آینده در همه ولایت ها این برنامه تطبیق خواهد شد. ما در نظر داریم که ظرفیت ها تا پنچ سال آینده باید در ولسوالی‌ها ایجاد شود و کادرهای در این زمینه داشته باشیم.

ما امسال در کنفرانس بروکسل با شعار نخواهیم رفت. می خواهیم از برنامه های که تاهنوز انجام داده ایم با سند برویم که چقدر برنامه های که ریخته ایم موثر بوده است.

علی شیر شهیر و نصیر فیضی همکاران این مصاحبه بوده اند.