سگرت؛ بازار دومیلیاردیِ مرگ خاموش

هوا هنوز سرد است. شب اندک اندک روشن می شود. ساعت 3 صبح در ترمینال زمینی قندهار-کابل منتظر حرکت موتر ما در شاهراهی هستیم که پیش از حرکت همه قبض روح می شوند. شاهراه قندهار-کابل به خاطر ناآرامی ها و حضور شورشیان شهرت دارد. جنب و جوش مردم زیاد است و مسافران موتر ما کم کم تکمیل می شود.

اما در آن سو راننده های شرکت ترانسپورتی با هم جمع اند و قبل از حرکت و تکمیل شدن سرنشین موترهای شان، به قول خودشان دارند خود را “چارج” می کنند. متوجه راننده ای می شوم که از همه بیشتر سیگار می کشد. او را خبر می دهند که مسافران موتر اش تکمیل شده و باید حرکت کند. با سیگار دست داشته پشت فرمان این موتر غول پیکر می نشیند و آماده حرکت حدود 40 سرنشین موتر خود می شود.

در کابل در میان جوشش جمعیت زیادی که در ترمینال مسافربری از موترهای خود پیاده می شوند به راننده موتر ما نزدیک می شوم و می پرسم که چطور شد با وجود کشیدن سگرت زیاد در صبح زود قبل از حرکت، کمتر در داخل موتر و توقف مان در زابل سگرت کشید؟ با تعجب نگاهم می کند و در جواب می گوید که برای رفع نگرانی ها و استرس اش به اندازه کافی سگرت و سگرتی کشیده بود و با خنده ای بلند می گوید که سرش گرم شده بود و دیگر بی خیال همه چیز تا کابل خوب رانندگی کرد.

سگرت و سگرتی دو چیز کاملا متفاوت است. سگرت معمولا تنباکوی است که به صورت مجاز در بازارها و با مارک کمپنی های مشهور شناخته می شود. اما سگرتی چیزی است که در افغانستان رایج است. معمولا افراد معتاد به چرس که ماده نشه آور است، در داخل سگرت، چرس را پر می کنند و می کشند. به همین جهت، بسیاری از کسانی که در مشاغل شاقه و بازاری در افغانستان کار می کنند، اکثرا از اعتیاد به یکی از این دو متثنی نیستند.

بازار داغ

سگرت در افغانستان بازار داغی دارد. مارک های مختلف سگرت در دکان ها در این کشور وجود دارد. با آن که در گذشته، بازارهای سگرت در افغانستان رقابتی نبود و شاید اندک دستانی در تجارت آن دخیل بودند، اما اکنون این بازار به شدت رقابتی شده و چندین تاجر بزرگ افغانستان، در تجارت سگرت مشغول اند.

بر اساس اطلس تنباکو، سالیانه در افغانستان به میزان بیش از دو میلیون استفاده کننده مستمر سگرت در میان بزرگ سالان وجود دارد و بیش از پنجاه هزار استفاده کننده سگرت در میان کودکان افغان. در همین حال، مطالعات این اطلس نشان می دهد که سالیانه حدود 23200 افغان بر اثر امراض ناشی از استفاده تنباکو جان می دهند.

با این حال بازار سگرت و تنباکو در افغانستان داغ است. این کشور روزانه 44 تن سگرت وارد می کند و نام های بزرگی در تجارت آن دیده می شود. گزارش شده است که گروه تجارتی الکوزی و گروه تجارتی حبیب گلزار علاوه بر فعالیت در بخش های تجاری دیگر در این بازار نیز فعالیت گسترده دارند.

قربانیان بی صدا

مطالعات انجام شده نشان می دهد که افغانستان در میان کشورهای کم درآمد، بالاترین میزان قربانیان بیماری های ناشی از تنباکو را دارد. آنچه که تا سال 2010 برآورد شده، افغانستان در مقایسه با کشور های که در رده درآمد های پایین قرار دارد، در حوزه مردان 9.6 درصد و در حوزه زنان 5 درصد بیشتر از میانگین قربانیان این کشورها، قربانی بیماری های ناشی از تنباکو را دارد.

در همین حال بر اساس برآوردها در سال 2013 میلادی، در افغانستان روزانه 22.9 درصد مردان و 2.8 درصد زنان از تنباکو استفاده می کنند و 3.7 درصد کودکان نیز به صورت روزانه از تنباکو استفاده می نمایند.

فشن روز

استفاده بی رویه تنباکو و سیگار در افغانستان از سطح عمومی به مجاری تخصصی و خصوصی نیز راه یافته است. فلم های افغانی همانند فلم های دهه هفتاد، هشتاد و نود میلادی آمریکایی معتادان به سیگار زیادی دارد.  تنها مشابهت فلم های تولیدی افغانستان کنونی و هالیوود قرن بیست، در سیگاری بودن بازی کنان نقش اول آن است.

با آن که در فلم های افغانی به لحاظ کیفیت، می توان تکنیک ها و روش های فلم های بالیوود (هندی) دهه هشتاد و نود میلادی را دید، اما تنها استفاده از تبناکوی آن به فلم های قرن بیست هالیوود (آمریکایی) می ماند.

در فلم های جیمز باند که شهرت جهانی دارد و در افغانستان نیز طرف داران پروپا قرصی داشته است می توان به وضاحت استفاده از مارک های بزرگ و پرفروش آمریکایی نظیر لارکس را دید. در عین حال، لیوز لن کارکتر مرکزی سوپرمن نیز از برند مارلبرو استفاده می کرد. دو شخصیتی مرکزی که جذابیت ویژه برای جوانان دختر و پسر داشته و اکثرا به عنوان یک الگو تبدیل شده است.

بر اساس گزارش ها، مقادیر هنگفت پول برای استفاده این مارک های سیگار از سوی کمپنی های تولیدی به این دو فلم پرداخته شده تا از مارک های آن ها استفاده شود. در یک گزارشی که از سوی سازمان عاری از تنباکو منتشر شده آمده است که تولید کننده فلم ” اجازه کشتن“ برای این که جیمز باند مارک سیگار لارس را در این فلم استفاده کند، حدود 350000 دالر آمریکایی از این کمپی دریافت کرده است. در همین حال، برای استفاده از مارل برو در سوپرمن دو، 40000 دالر آمریکایی پرداخت شده و در آن فلم 40 بار این مارک نشان داده شده است. اما به نظر نمی رسد شخصیت های مرکزی و یا تولید کنندگان فلم های افغان بابت استفاده از سیگار در افغانستان پول دریافت کنند.

باور عمومی بر این است که در این فلم ها استفاده از تنباکو و سیگار بیشتر به یک فشن روز و عمومی تبدیل شده است.

توجه اندک

بر اساس اظهارات اعضای پارلمان افغانستان، این کشور حدودا به ارزش دو میلیارد دالر سالیانه سگرت وارد می کند. مالیات بر واردات سگرت در افغانستان تا سال 2012 در پایین ترین سطح ممکن قرار داشت. اما در این سال، شورای امنیت ملی افغانستان مصوبه ای جدیدی را طرح کرد که بر اساس آن مالیات بر واردات سگرت در این کشور افزایش یافت.

در دولت های حامد کرزی توجهی اندکی به واردات تنباکو صورت می گرفت. به همین جهت، گزارش های وجود داشت که سگرت از افغانستان به کشورهای دیگر قاچاق می شود.

https://twitter.com/khaama/status/610448256741588992

اما در سال 2015 میلادی، پارلمان افغانستان با ایجاد تغییر در قانون کنترول تنباکو در این کشور مالیات بر واردات سگرت را صد در صد افزایش داد. اعضای پارلمان گفته اند که این موضوع می تواند درآمدهای دولت افغانستان را افزایش دهد.

قانون خوب

در آغاز سال 2014 میلادی، مجلس نمایندگان افغانستان قانون منع استفاده از دخانیات (سگرت) در محلات عمومی را تصویب کرد. بر اساس این قانون، هیچ فردی نمی تواند در محلات عمومی از سگرت استفاده نماید. اما دو سال پس از تصویب، این قانون تا کنون عملی نشده است. امری که به آلودگی بیشتر هوا در پایتخت افغانستان و شهرهای دیگر این کشور کمک می کند.

بر اساس گزارش های رسانه های بین المللی در سال 2009 کابل یکی از آلوده ترین شهرهای دنیا برآورد شده است. در گزارش روزنامه هافنگتن پست از قول مقامات وقت وزارت صحت افغانستان آمده است که تا سال 2009، به طور میانگین 3000 تن سالیانه بر اساس امراض ناشی از آلودگی هوا در افغانستان از بین می رفتند. در همین حال، گاردین در سال 2016 گزارش داده است که تازه ترین مطالعات انجام شده نشان می دهد که کابل، تهران و پکن در ردیف دوم آلوده ترین شهرهای جهان قرار دارد.

به نظر آگاهان با توجه به وضعیت بد آب و هوایی کابل، جدی گرفته نشدن قانون منع استفاده از سگرت در محلات عمومی، می تواند به افزایش آلودگی هوا دست کم در پایتخت افغانستان کمک نماید.

تهدید بقا

در سال های اخیر اعتیاد به صورت گسترده در افغانستان افزایش یافته است. در سال 2015 میزان معتادان مواد مخدر در این کشور حدود 3 میلیون نفر برآورد شده که حدود 10 درصد کل جمعیت افغانستان را تشکیل می دهد. این در حالی است که این آمار در سال 2012 میلادی به 1.6 میلیون تن می رسید. با توجه به افزایش سرسام آور اعتیاد در میان افغان ها، این چالش بزرگ، یکی از تهدیدهای بزرگ بقاء و امنیت ملی افغانستان عنوان شده است.

از آن جایی که آمار بالای معتادان مواد مخدر وجود دارد، اعتیاد به سیگار و تبناکو در این افغانستان توجهی اندکی را به خود جلب می کند. با این حال، به نظر می رسد دولت افغانستان در کنار مبارزه با تروریزم که اولویت بزرگ امنیت ملی آن می باشد نیازمند مبارزه ملی با مواد مخدر و اعیتاد کوچک و بزرگ به عنوان تهدید دوم امینت ملی  این کشور است.

عبدالله رحمانی هم‌کار این گزارش بوده است.