یک روز پس از سخنان رییس جمهور غنی در باره بازخیزش القاعده و گروهای تروریستی دیگر در افغانستان، معاون فرمانده ماموریت حمایت قاطع نیز در کابل اعلام کرد که طالبان تهدید جدی برای افغانستان است و تلاش دارد تا بخشی از این کشور را تصرف نماید. او در عین حال نگرانی خود را از حضور داعش، القاعده و شبکه حقانی در بخش‌های از افغانستان ابراز داشت.
چالز کلولند، معاون فرمانده ناتو گفته است که حدود یک صد تا سیصد تن از اعضای القاعده و بین یک تا سه هزار عضو داعش در افغانستان حضور دارند.
این در حالی است که محمد اشرف غنی رئیس جمهور، روز دوشنبه در نشست بورد مشترک نظارت و هماهنگی که در آن نمایندگان کشورهای کمک کننده افغانستان حضور داشتند گفت، افغانستان اکنون هدف القاعده، داعش و طالبان پاکستانی قرار دارد. رییس جمهور در این نشست تاکید کرد که پس از خروج نیروهای خارجی، فقر در افغانستان افزایش یافته است، زیرا خروج این نیروهای، قدرت بزرگ اقتصادی یعنی 40 درصد اقتصاد را با خود بیرون کشیدند.
آقای اشرف غنی افزود، سال گذشته گروه‌های مخالف مسلح دولت، هفت بار تلاش کردند تا حکومت افغانستان را سقوط دهند اما موفق نشدند. او گفت: “گروه‌های مخالف مسلح از تمام تلاش‌های خود استفاده کردند تا ما سقوط کنیم. ما در یک سال گذشته درگیر جنگ شدید با تروریسم بودیم و بهای سنگینی را پرداخته ایم.”
رییس جمهور تاکید کرد در حالی که جهان به داعش به عنوان یک خطر جدی نگاه می‌کند، تهدید دوباره القاعده نباید نادیده گرفته شود؛ زیرا ممکن است این گروه بار دیگر جهان را غافل‌گیر کند.
بازگشت القاعده
هشتم ماه حوت سال گذشته، رییس شورای ملی استخبارات آمریکا در مجلس نمایندگان آن کشور اعلام کرد که القاعده دوباره در افغانستان و پاکستان جان می‌گیرد. جیمز کلپر از تلاش‌های این گروه برای حمله‌ای دوباره به آمریکا هشدار داد و تصریح کرد که اعضای القاعده در جنوب آسیا دوباره به مرحله‌ای رسیده اند که دست آورد کلانی داشته باشند.
اکنون القاعده در افغانستان یک بار دیگر به یک تهدید جدی مبدل می‌شود و احتمالن رییس جمهور غنی این مساله را به خوبی می‌داند. سال گذشته، محمد حنیف اتمر مشاور امنیت ملی رییس جمهور، هشدار داد که القاعده دوباره در افغانستان حضور یافته و گروه داعش نیز تهدید بالقوه‌ای دیگر برای این کشور است.
افغانستان در دهه نود میلادی جغرافیای امن برای القاعده بوده است. این گروه بزرگترین برنامه‌های تروریستی جهانی و مرحله جهانی‌سازی خود را از افغانستان در نیمه دوم دهه‌ای نود میلادی، زمانی که مهمان طالبان، حاکمان وقت افغانستان بودند، اجرا نمودند. با این حال حدود دو دهه بعد از اولین ورود القاعده به افغانستان در سال ۱۹۹۶ میلادی، باور کابل این است که القاعده اکنون نیز در این کشور حضور دارد.
همین است که رییس جمهور غنی تاکید می‌کند فعالیت‌های گروه القاعده در افغانستان خطرناک است و نباید تمرکز بیش از حد به داعش، سبب فراموشی القاعده شود.
پایگاه منطقه‌یی داعش
هر چند حکومت افغانستان چندی پیش اعلام کرد که داعش را در شرق افغانستان به شدت سرکوب کرده، اما به نظر می‌رسد این گروه تنها عقب نشینی تاکتیکی داشته است. اکنون مقام‌های محلی در ولایت کنر می‌گویند، حافظ سعید رهبر شاخه خراسان این گروه، با شماری از جنگجویان هوادارش در ولایت کنر دیده شده اند. عبدالحبیب سیدخیل فرمانده پولیس ولایت کنر گفته است که 85 خانواده جنگجویان داعش پس از شکست در ولایت ننگرهار، به ساحات کوهستانی ولسوالی سرکانوی ولایت کنر آمده و در آن جا فعالیت دارند. پیش از این گفته شده بود که حافظ سعید کشته شده است اما این خبر بعدها تکذیب شد.
در پانزدهم دسامبر سال 2015 جنرال جان کمپل فرمانده پیشین نیروهای ناتو در افغانستان، از خطر حضور داعش در این کشور هشدار داد. او در یک گفتگو با اسوشیتیدپریس گفته بود که داعش تلاش دارد، ولایت ننگرهار در شرق افغانستان را، به پایگاه منطقه‌یی خود تبدیل کند.
گروه داعش تنها حکومت افغانستان و نیروهای خارجی را در مقابل خود ندارد. طالبان نیز در مقابل این گروه با بی‌رحمی تمام عمل می‌کنند، همان گونه که داعش افراد این گروه را سر می‌برد. ملا منصور دادالله فرمانده سابق طالبان و متحد جدید داعش، حدود چهار ماه قبل از سوی جنگجویان طالبان در ولایت زابل، به شکل بی‌رحمانه کشته شد. در عین حال، این گروه در ولسوالی خاک سفید فراه و دیگر نقاط افغانستان با داعش نبردهای شدیدی را انجام داده است.
حضور داعش در افغانستان برای خیلی از کشورهای منطقه خطر جدی است. شاید از همین جهت، روسیه تلاش دارد برای جلوگیری از این حضور، در مناطق شمال افغانستان که کمربند امنیتی روسیه است، با طالبان در تماس باشد. چندی پیش، وزارت خارجه روسیه اعلام کرده بود که برای مبارزه با داعش در افغانستان با رهبران طالبان در تماس اند، اما برای افغانستان همه‌ای این گروه‌ها دشمنانی هستند که یکی از دیگر خطرناک تر و ویران کننده تر اند.
آن‌چه روز گذشته رییس جمهور غنی در جمع نمایندگان کشورهای کمک کننده به افغانستان مطرح کرد، آغاز یک زنگ خطر جدی دیگر است که نیروهای امنیتی افغانستان باید با آن رویارویی کنند.
ماموریت لشکر طیبه در افغانستان
رییس جمهور غنی روز گذشته در کنار القاعده و داعش از برنامه‌های لشکر طیبه و طالبان پاکستانی برای ناامن ساختن افغانستان حرف زد. لشکر طیبه پیشینه حملات سنگین و خطرناک در افغانستان دارد به ویژه به نهادهای دیپلماتیک هندوستان. این گروه دو سال پیش بر قونسلگری هند در ولایت هرات حمله سنگینی را انجام داد. در آن زمان امنیت ملی افغانستان گفت، سازمان استخباراتی پاکستان این گروه را ایجاد کرده تا بر ضد منافع افغانستان و هند فعالیت کند و در اکثر حملات انتحاری و گروهی در افغانستان دست دارد.
یک هفته بعد از حمله به قونسلگری هند، حامد کرزی رییس جمهور پیشین افغانستان در سفرش به هندوستان گفت، این حمله کار گروه تروریستی پاکستانی یا همان لشکر طیبه است. این گروه مسوول حملات تروریستی سال 2008 در شهر ممبی هند نیز می‌باشد که در آن 166 نفر کشته شدند. پس از این اما این گروه بیشتر در افغانستان تمرکز خواهد کرد.
دور جدید جنگ در افغانستان
طالبان اعلام کرده اند که برادر و پسر ملا محمد عمر رهبر پیشین این گروه، زیر رهبری ملا اختر منصور آغاز به فعالیت کردند. این گروه گفته است که پس از این، ملا عبدالمنان برادر ملاعمر عضو شورای رهبری و رییس کمیسیون دعوت این گروه و مولوی محمد یعقوب پسر ارشد ملا عمر، به عنوان مسوول نظامی پانزده ولایت درکمیسیون نظامی طالبان فعالیت خواهند کرد.
پیش از این نزدیکان ملا عمر به شمول ملا یعقوب پسر ارشد او، با رهبری ملا اختر محمد منصور مخالفت کرده بودند اما اکنون به نظر می‌رسد که ملا منصور برای انسجام این گروه موفقیت‌های داشته است. ملا منصور اکنون تنها یک مخالف جدی دارد که ملا محمد رسول است. چند روز پیش برخی از رسانه های پاکستانی گزارش دادند که ملا محمد رسول در پاکستان بازداشت شد. ملا رسول سال پیش رهبر جدید طالبان را متهم به قتل ملا محمد عمر کرده بود.
پاکستان متهم اصلی نا امنی در افغانستان
هشت روز پیش، مسعود اندرابی سرپرست امنیت ملی به نمایندگان مجلس افغانستان گفت: “طالبان می‌خواهند جنگ را در ابعاد نظامی و سیاسی در سال روان ادامه دهند و سازمان استخبارات پاکستان یعنی آی اس آی، از طالبان به صورت مطلق حمایت می‌کند.” مسعود اندرابی تاکید کرد که سازمان استخباراتی پاکستان طالبان را تشویق و تمویل می‌کند که حملات شان را در افغانستان گسترش و ادامه بدهند.
پیش از این نیز امنیت ملی به ویژه رحمت الله نبیل رییس پیشین این اداره، بارها حکومت پاکستان و سازمان استخباراتی این کشور را متهم به دامن زدن ناامنی در افغانستان کرده بود. به تازگی حکمت خلیل کرزی معین سیاسی وزارت خارجه افغانستان نیز از پاکستان انتقاد کرده و گفته است که این کشور به تعهداتش با افغانستان صادق نیست.
حکمت خلیل کرزی به نمایندگان مجلس گفت که گفتگوهای صلح به بن‌بست رسیده است و اسلام آباد به تعهداتش در ارتباط به حاضر کردن طالبان بر سر میز گفتگو با افغانستان، عمل نکرده است. هر چند سخنگوی وزارت خارجه پاکستان این اظهارات معین وزارت خارجه افغانستان را رد کرد و گفت نباید تلاش‌های پاکستان در امر برقراری صلح در افغانستان نادیده گرفته شود.
در چهارمین نشست گروه هماهنگی چهارجانبه در کابل، اعضای این گروه توافق کرده بودند که در هفته‌ای نخست ماه مارچ، نخستین دور گفتگوهای صلح میان افغانستان و طالبان به گونه رو در رو در اسلام آباد برگزار شود و مسوولیت حاضر کردن طالبان را پاکستان به عهده گرفته بود. چند روز بعد از این توافق، سرتاج عزیز مشاور امور بین المللی و امنیت ملی نخست وزیر پاکستان که در واشنگتن صحبت می‌کرد، پذیرفت که رهبران طالبان در پاکستان است و تاکید کرد که اگر آن ها حاضر به گفتگو نشوند، از پاکستان اخراج خواهند شد.
صفحه دیگر جنگ افغانستان
در چهاردهم جنوری 2016 وزارت خارجه امریکا اعلام کرد که شاخه خراسان گروه داعش در فهرست سازمان های تروریستی این وزارت قرار گرفته است. این اقدام وزارت خارجه امریکا به خاطر حضور قدرت مند گروه داعش در افغانستان به ویژه در ولایت شرقی ننگرهار صورت گرفت. ولسوالی اچین ولایت ننگرهار در آن زمان پایگاه اصلی گروه داعش بود و جنگجویان دولت اسلامی، یکی پی دیگر دست به کشتار بی‌رحمانه مردم می‌زدند.
چندی بعد در ماه حوت سال 1394 خورشیدی، وزارت دفاع امریکا به سربازنش در افغانستان مجوز نبرد با داعش را صادر کرد. بی بی سی در آن زمان گزارش داد که این نخستین بار است که امریکا پس از عراق و سوریه مجوز حمله به داعش را صادر کرده است، آن‌هم در افغانستان.
اما قصه تنها به همین جا خاتمه پیدا نکرد. ارتش امریکا اعلام کرد که صدها سرباز تازه نفس شان را برای حمایت از نیروهای امنیتی افغانستان به ولایت هملند در جنوب این کشور فرستاده است؛ ولایتی که زمانی مرکز اصلی گروه طالبان بود و در ابتدای ظهور داعش، هلمند برای این گروه نیز جذابیت فوق العاده‌ای داشت. فرستادن نیروی جدید به این ولایت، به دلیل حملات شدید طالبان برای تصرف ولسوالی کلیدی سنگین و چند ولسوالی دیگر این ولایت، صورت گرفت.
هلمند از ولایت‌های استراتیژیک در جنوب افغانستان است که سقوط آن بار سنگین بر معادله جنگ افغانستان خواهد داشت. برای همین نیز دولت افغانستان و نیروهای خارجی همواره تلاش دارند این ولایت را از کنترول طالبان به دور نگه دارند. از سوی هم این ولایت حیثیت بزرگترین تمویل کننده طالبان و دیگر گروه های تروریستی را به دلیل داشتن بیش از 90 درصد تریاک افغانستان، دارد.
ظهور داعش در افغانستان سبب شد که نیروهای جامعه جهانی و حکومت افغانستان تقریبا القاعده را فراموش کنند. هر چند هر از گاهی به مواضع این گروه حملاتی صورت می‌گرفت، اما تصور بیشتر بر این بود که گویا القاعده در افغانستان نابود شده است. اکنون اما یک بار دیگر حضور جنگجویان القاعده در افغانستان، کابل و کشورهای غربی را نگران کرده است.
قدرت گرفتن دوباره گروه های تروریستی نظیر داعش و فعالیت دوباره القاعده، سبب شده است که روسیه نیز دست به کار شود. گزارش‌ها می‌رساند که مسکو به شدت تلاش دارد تا از طالبان به عنوان یک حربه برای سرکوب و جلوگیری از نفوذ داعش به سمت مرزهای جنوبی روسیه، جلوگیری کند.
هر چند آگاهان منطقه باور دارند که دست به کار شدن مسکو برای ایجاد ارتباط با طالبان نوعی تلاش این کشور برای حفظ موازنه قدرت روسیه در منطقه، در مقابل امریکا است و نوعی فشار وارد کردن بر کاخ سفید تا این کشور، از دست اندازی به منافع روسیه در اکراین و سوریه دست بردارد.
با همه‌ای این تحولات، در حالی که جنگ در افغانستان پیچیده شده و دوباره صحفه تروریزم و شورشی‌گری در ابعاد گسترده‌تری در این کشور فعال شده، نگاه منطقه‌ای نیز به جنگ افغانستان نسبت به چهارده سال گذشته تغییر یافته است. این تغییر را می‌توان در رویکرد جدید و فعال چین در فضای امنیتی افغانستان، ورود نظامی- امنیتی هند در این کشور و حضور دوباره امنیتی روسیه در مرزهای شمالی و تعامل امنیتی ماسکو با کابل احساس کرد.
اخیرا علاوه بر این که چین وارد معادلات صلح افغانستان به عنوان یکی از دو ناظر بزرگ جهانی شده است، سفر هیئت بلندپایه مقامات نظامی چین به ریاست رییس ستاد مشترک ارتش آن کشور، بیان‌گر تغییر سیاست خارجی پکن نسبت به افغانستان است. پیش از این هیچ‌گاهی در طول حضور ناتو و ائتلاف بین المللی ضد تروریزم آمریکا در افغانستان، با وجود تمایل شدید حامد کرزی به ارتباط امنیتی با چین، دست کم در دوره دوم ریاست جمهوری او، چین حاضر به کمک تسلیحاتی و حضور حمایتی نظامی و ورود به معادلات امنیتی و صلح سازی افغانستان نبود.
علاوه بر آن، هند که نگاه کاملا اقتصادی به افغانستان در طول چهارده سال گذشته داشت و بیش از سه میلیارد دالر کمک‌های مالی به این کشور نموده بود، با درخواست افغانستان اولین اقدام امنیتی خود را با هدیه چهار فروند هلی‌کوپتر جنگی روسی به افغانستان انجام داد.
مجموعه این تحولات بیان‌گر آن است که با گستردگی جغرافیای جنگ و بازیگران جدید جنگی به شمول داعش، القاعده و گروه‌های تروریستی پاکستانی در کنار طالبان افغان در افغانستان، بازیگران امنیتی جدید منطقه‌یی نیز به شرکای امنیتی بین المللی افغانستان پیوسته اند. در چنین فضایی، دولت افغانستان علاوه بر این که با چالش مدیریت جنگ در داخل این کشور مواجه است، نیازمند مدیریت فضای امنیتی خود با حضور بازیگران جدید و منافع متناقص امنیتی آنها می‌باشد.
عبدالله رحمانی و علی شیر شهیر همکاران این گزارش بوده است
افزودن دیدگاه