رسانه‌های ایرانی از رسیدن اولین قطار آزمایشی به تهران از راهی که آنان مسیر جدید ابریشم می‌نامند، خبر می‌دهند. رسانه‌های ایرانی گزارش داده است، این قطار که حامل کالاهای چینی می‌باشد، پس از طی مسافت 10 هزار و 399 کیلومتر در 14 روز، وارد تهران پایتخت ایران شد. این قطار حامل 32 دستگاه کانتینر 40 فوتی کالای تجاری بوده است.
مسیر این خط آهن، از مسیر کشورهای قزاقستان و ترکمنستان به ایران می‌رسد که برای اولین بار چین و ایران از طریق این خط آهن، وارد مبادلات تجاری شده اند.
این خط ریل به اساس انعقاد توافق‌نامه سه‌جانبه بین ایران، ترکمنستان و قزاقستان، ایجاد شده است. خط مذبور از طریق گذرگاه آناتا در منطقه مسلمان نشین سین‌کیانگ در شمال‌غرب چین، از محدوده‌ی مرزهای این کشور خارج شده و پس از عبور از قزاقستان و ترکمنستان از مسیر ایستگاه سرخس، وارد خاک ایران می‌شود.
این کریدور ایران زیر مجموعه طرح «کمربند اقتصادی جاده ابریشم» می‌باشد، جاده ابریشم دارای پنج طرح منطقه‌ای است که شامل، کمربند اقتصادی جاده ابریشم، دهلیز ترکیه یا جاده ابریشم مدرن، پروژه شمال ابریشم، جاده دریایی ابریشم و طرح جاده ابریشم جدید می‌شود.
کمربند اقتصادی جاده ابریشم
طرح کمربند اقتصادی جاده ابریشم از جمله پنج طرح جاده ابریشم است که توسط شی‌جین‌پینگ رییس‌جمهور چین، در سپتامبر سال 2014 میلادی، طی سخنرانی در شهر آستانه قزاقستان پیشنهاد شد. کمربند اقتصادی جاده ابریشم به‌دنبال گسترش روابط نزدیک‌تر اقتصادی و همکاری‌های دوجانبه بین کشورهای اورآسیا است. در عین حال، این طرح روی مسایل چون تقویت روابط سیاسی، بهبود ارتباطات جاده‌ای، افزایش تسهیلات تجارتی، افزایش خدمات انتقال پولی و تقویت مبادلات مردم با مردم تمرکز می نماید.
این کمربند به‌دنبال تقویت روابط اقتصادی چین با بیست کشور آسیایی- اروپایی، به‌شمول افغانستان است. جمعیت این حوزه نزدیک به سه میلیارد نفر بوده و با مساحت نزدیک به ۵۰ میلیون کیلومتر مربع، سرشار از منابع انرژی، مواد معدنی، فرصت‌های گردشگری، فرهنگ غنی و زمین‌های حاصل‌خیز برای زراعت است. موافقت‌نامه «کمربند اقتصادی جاده ابریشم» میان ۲۴ شهر از هشت کشوری که در مسیر این کمربند قرار دارند جهت گسترش همکاری، توسعه و رفاه منطقه‌ای به امضا رسیده است.
ابتکار راه ابریشم جدید
در سال 2011 اولین بار بحث راه ابریشم جدید بر محور افغانستان از سوی آمریکا بالا گرفت. این برنامه زیر عنوان ابتکار راه ابریشم جدید از سوی دولت آمریکا برای امنیت افغانستان و همکاری‌های منطقه‌یی به راه انداخته شد.
آمریکایی‌ها به این باور بودند که می‌توانند منطقه جنوب آسیا و آسیای میانه را از طریق ابتکار گره بزنند و ایجاد منافع اقتصادی بین دو طرف می‌تواند دیدگاه امنیتی منطقه‌ای را نسبت به افغانستان به دیدگاه اقتصادی تغییر دهد.
هیلاری کلنتون وزیر خارجه وقت آمریکا در ماه اکتبر سال 2011 میلادی حین اعلام این برنامه گفت: ” گاز ترکمنستان می‌تواند به نیازهای در حال افزایش انرژی پاکستان و هند کمک کند و منافع کلان ترانزیتی را برای افغانستان ایجاد نماید. کتان تاجکستان می‌تواند به پارچه مرغوب کتانی هند تبدیل نماید و مبلمان و میوه‌جات افغانستان می‌تواند راه خود را به بازارهای آستانه و بمبیی و دورتر از آن باز کند.”
اما با کنار رفتن خانم کلنتون از وزارت خارجه آمریکا، دیگر کمتر از این برنامه شنیده شده است. با این حال، در صورت بازگشت خانم کلنتون به عنوان رییس‌جمهور جدید آمریکا امیدواری‌ها نسبت به توجه دوباره به طرح ابتکار راه ابریشم جدید با محوریت افغانستان وجود دارد.
گام های عملی چین
با آن که از ابتکار راه ابریشم جدید خبری نیست، به نظر می‌رسد چین علاوه بر راه ابریشم با محوریت ایران، در تلاش است که با ابتکار جدید منطقه‌ای، افغانستان را نیز به منطقه اورآسیا و خاورمیانه از طریق راه‌آهن وصل کند. شبکه راه آهن که از چین از طریق راه‌ابریشم به افغانستان می‌آید از کشورهای قرغزستان و تاجکستان عبور کرده و بعد از آن از طریق شمال افغانستان به خط آهن ایران وصل می‌شود. این پروژه 2100 کیلومتر طول دارد که حدود 1154 کیلومتر آن از خاک افغانستان عبور می‌کند این شبکه‌ی خط آهن برای اولین بار افغانستان را به راه‌آهن خاورمیانه و مناطق اورآسیا وصل می‌کند.
اما گفته می‌شود که افغانستان به همان اندازه که نقش‌اش در این طرح مهم و محوری است به همان اندازه، در تعویق افتیدن این طرح نیز نقش بازی کرده است. مشکلات امنیتی و پرهزینه بودن این طرح، باعث شده که افغانستان نتواند این پروژه را تکمیل کند.
مهدی روحانی، سخنگوی وزارت فواید عامه، به خبرنامه گفت که هزینه ابتدایی ساخت این راه‌آهن در جغرافیای افغانستان 195 میلیون دالر پیش‌بینی شده است که تنها 35 میلیون دالر این پروژه توسط ایتالیا به عنوان قرضه دراز مدت پرداخت خواهد شد. اما 160 میلیون دالر دیگر آن تا کنون تمویل‌کننده‌ای ندارد. روحانی می‌گوید، انجام مطالعات مقدماتی، 551 کیلومتر این خط که از مسیر شبرغان، میمنه، قعله‌ی نو، کشک هرات، انجام شده است.