خشکی پوست یکی از رایجترین مشکلات پوستی است که تقریباً همه افراد در دورهای از زندگی آن را تجربه میکنند. این وضعیت زمانی رخ میدهد که لایه محافظ طبیعی پوست، یعنی سد رطوبتی، دچار اختلال شده و توان نگهداری آب در سطح پوست کاهش مییابد. اگر این خشکی بهموقع کنترل نشود، میتواند موجب پوستهپوسته شدن، خارش، حساسیت و حتی پیری زودرس پوست شود. شناخت علل و اجرای روشهای پیشگیرانه مؤثر، کلید حفظ لطافت و سلامت پوست است.
علت خشکی پوست چیست؟
خشکی پوست (Xerosis) نتیجه کاهش رطوبت طبیعی یا چربیهای محافظ در لایه بیرونی پوست است. عوامل متعددی میتوانند این مشکل را تشدید کنند:
- قرار گرفتن در هوای سرد یا خشک
- استحمام مکرر یا استفاده از آب داغ
- استفاده از صابونهای قوی و شویندههای غیراستاندارد
- بالا رفتن سن و کاهش تولید چربی طبیعی پوست
- بیماریهای پوستی مانند اگزما یا پسوریازیس
- مصرف کم آب یا رژیم غذایی نامتعادل
- قرار گرفتن طولانی در معرض باد، آفتاب یا آلودگی
بیشتر بخوانید: درمان سریع خشکی پوست
راهکارهای جلوگیری از خشکی پوست
برای جلوگیری از خشکی پوست نکات زیر را در نظر داشته باشید:
انتخاب شوینده مناسب
برای شستوشوی صورت و بدن، استفاده از شویندههای ملایم و استاندارد اهمیت زیادی دارد. شویندههایی که فاقد الکل، سولفات و مواد معطر قوی هستند، کمترین آسیب را به سد دفاعی پوست وارد میکنند.
صابونها و شویندههای قلیایی با از بین بردن چربیهای طبیعی پوست، توان نگهداری رطوبت را کاهش میدهند و زمینه خشکی، التهاب و پوستهپوسته شدن را فراهم میکنند. شویندههای مخصوص پوست خشک با pH نزدیک به pH طبیعی پوست (حدود ۵٫۵) انتخاب مناسبتری هستند و به حفظ تعادل رطوبتی پوست کمک میکنند.
محدود کردن استحمام طولانی و پرهیز از آب داغ
استحمام طولانیمدت و استفاده از آب بسیار گرم باعث حل شدن چربیهای محافظ سطح پوست میشود و لایه دفاعی آن را تضعیف میکند. توصیه میشود مدت زمان حمام بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه باشد و از آب ولرم به جای آب داغ استفاده شود. پس از استحمام، زمانی که پوست هنوز کمی مرطوب است، باید بلافاصله از کرم یا لوسیون مرطوبکننده استفاده شود تا رطوبت جذبشده در پوست تثبیت گردد.
استفاده منظم و اصولی از مرطوبکننده
مرطوبکنندهها نقش اساسی در پیشگیری و درمان خشکی پوست دارند. محصولات حاوی ترکیباتی مانند هیالورونیک اسید، گلیسرین، سرامیدها، شیباتر و اوره با تقویت سد پوستی، مانع تبخیر آب از سطح پوست میشوند.
استفاده منظم از مرطوبکننده حداقل دو بار در روز (صبح و شب) توصیه میشود و در افراد با پوست بسیار خشک، استفاده چندباره در طول روز نیز میتواند مفید باشد.
مصرف کافی آب و مایعات
آبرسانی داخلی نقش مکمل در حفظ رطوبت پوست ایفا میکند. نوشیدن آب کافی باعث بهبود گردش خون در پوست و تأمین نیاز سلولهای پوستی به رطوبت میشود. کمآبی بدن معمولاً ابتدا خود را بهصورت خشکی پوست، کاهش لطافت و کدر شدن رنگ پوست نشان میدهد. مصرف روزانه حداقل ۸ لیوان آب، بهویژه در هوای گرم یا زمان فعالیت بدنی، توصیه میشود.
تنظیم دمای محیط و افزایش رطوبت هوا
هوای خشک محیط، بهخصوص در فصل زمستان یا در فضاهایی با سیستم گرمایشی قوی، یکی از عوامل اصلی تشدید خشکی پوست است. استفاده از دستگاه بخور سرد یا گرم میتواند رطوبت محیط را افزایش داده و از تبخیر رطوبت پوست جلوگیری کند.
در صورت نبود دستگاه بخور، قراردادن ظرف آب نزدیک منبع گرما نیز روش ساده و مؤثری است.
تغذیه مناسب و تأمین اسیدهای چرب ضروری
پوست برای حفظ نرمی و انعطافپذیری خود به مواد مغذی کافی نیاز دارد. مصرف منابع غنی از اسیدهای چرب امگا ۳ مانند ماهیهای چرب، گردو و بذر کتان، به تقویت سد محافظ پوست کمک میکند.
ویتامین E، ویتامین A و آنتیاکسیدانها نقش مهمی در جلوگیری از خشکی و التهاب پوست دارند. رژیم غذایی فقیر از این مواد میتواند موجب خشکی زودرس و کاهش مقاومت پوست شود.
محافظت از پوست در برابر اشعه خورشید
اشعه فرابنفش خورشید علاوه بر پیری زودرس پوست، موجب تخریب سد رطوبتی و افزایش تبخیر آب از سطح پوست میشود. استفاده روزانه از کرم ضدآفتاب با SPF مناسب، حتی در روزهای ابری یا فصول سرد، یکی از ضروریترین اقدامات برای حفظ سلامت و رطوبت پوست به شمار میرود.
اجتناب از مصرف الکل و دخانیات
مصرف الکل و دخانیات با کاهش اکسیژنرسانی و جریان خون در پوست، روند تغذیه سلولهای پوستی را مختل میکند. این مواد علاوه بر ایجاد خشکی، باعث کدر شدن پوست و تسریع روند پیری میشوند. کاهش یا قطع مصرف آنها نقش مهمی در بهبود کیفیت و رطوبت پوست دارد.
مراقبت شبانه و ترمیم پوست
شبها بهترین زمان برای بازسازی سلولهای پوستی است. انجام یک روتین مراقبتی شبانه شامل شستوشوی ملایم، استفاده از تونر فاقد الکل و کرمهای ترمیمکننده یا مغذی، به پوست کمک میکند تا رطوبت از دسترفته را جبران کرده و سد پوستی خود را ترمیم کند. تداوم این مراقبتها در طولانیمدت تأثیر قابلتوجهی بر کاهش خشکی پوست خواهد داشت.
نکاتی برای پوست خشک در فصول سرد
در فصول سرد، کاهش رطوبت هوا و استفاده از وسایل گرمایشی، سد رطوبتی پوست را تضعیف کرده و خشکی، خارش و حساسیت را تشدید میکند. رعایت نکات زیر به حفظ رطوبت و سلامت پوست در این شرایط کمک میکند.
انتخاب لباسهای مناسب و لطیف
در فصول سرد، پوشیدن لباسهای نخی، پنبهای و الیاف طبیعی نقش مهمی در کاهش خشکی پوست دارد. لباسهای پشمی یا الیاف مصنوعی میتوانند باعث افزایش اصطکاک، تحریک پوستی و تشدید خارش شوند. توصیه میشود لباسهایی که مستقیماً با پوست تماس دارند نرم، تنفسپذیر و بدون رنگهای شیمیایی قوی باشند تا سد محافظتی پوست کمتر دچار آسیب شود.
مرطوبسازی فوری پس از شستوشو
پس از شستن دستها یا صورت، پوست هنوز مقدار کمی رطوبت در سطح خود دارد که بهترین زمان برای استفاده از کرم مرطوبکننده است. استفاده بلافاصله از مرطوبکننده باعث قفل شدن آب در لایههای پوست شده و از تبخیر سریع آن جلوگیری میکند. در هوای سرد، توصیه میشود همواره یک کرم مرطوبکننده مناسب همراه داشته باشید و بهخصوص پس از تماس مکرر با آب، آن را تجدید کنید.
کاهش تعداد و مدت حمام در روزهای سرد
دوش گرفتن مکرر، بهویژه با آب گرم، چربیهای طبیعی پوست را سریعتر از بین میبرد و خشکی را تشدید میکند. در زمستان بهتر است تعداد حمامها کاهش یابد و مدت زمان آن کوتاهتر شود. استفاده از شویندههای ملایم مخصوص پوست خشک در این فصل اهمیت بیشتری پیدا میکند و بهتر است از اسفنجها و لیفهای زبر پرهیز شود.
تنظیم دمای محیط زندگی
گرمای بیش از حد بخاری، شوفاژ یا سیستمهای گرمایشی، رطوبت هوا را بهشدت کاهش میدهد و موجب تبخیر آب از سطح پوست میشود. دمای اتاق باید در حد معتدل نگه داشته شود و از قرار گرفتن مستقیم پوست در معرض باد گرم بخاری یا شوفاژ اجتناب گردد. استفاده از دستگاه بخور یا قرار دادن ظرف آب در فضای اتاق میتواند به حفظ رطوبت محیط و جلوگیری از خشکی پوست کمک قابلتوجهی کند.
محافظت از پوست در فضای باز
در روزهای سرد، باد سرد میتواند موجب ترکخوردگی و خشکی شدید پوست، بهخصوص در صورت و دستها شود. استفاده از کرمهای محافظ و چربتر قبل از خروج از منزل و پوشاندن صورت با شال یا دستکش برای دستها، نقش مهمی در کاهش آسیبهای محیطی دارد.
بیشتر بخوانید: علت خشکی پوست بدن و خارش
جمعبندی
خشکی پوست تنها مشکلی سطحی نیست، بلکه نشانهای از اختلال در سد محافظ طبیعی آن است. با پیروی از یک برنامه منظم شامل تغذیه مناسب، مرطوبسازی روزانه، مصرف کافی آب و اجتناب از عوامل آسیبزا، میتوان بهطور مؤثر از خشک شدن پوست جلوگیری کرد و شادابی و نرمی آن را حفظ نمود.
افزودن دیدگاه