جمعه سیاه، که همیشه یک روز بعد از جشن شکرگزاری در ایالات متحده اتفاق می‌افتد، مسیر عجیبی را طی کرده تا به این جایگاه برسد. زمانی فقط یک اصطلاح در افراد پلیس برای توصیف شلوغی و ترافیک پس از تعطیلات بود، اما امروز تبدیل شده به عظیم‌ترین رویداد خرید سال؛ پدیده‌ای که از ویترین فروشگاه‌ها عبور کرده و زیر پوست زندگی دیجیتال هم جا خوش کرده است.
تخفیف‌های بزرگ، شروع خریدهای پایان سال، و ترسی عجیب از عقب ماندن از دیگران، این روز را به چیزی شبیه ماراتن خرید تبدیل کرده‌اند. جمعه سیاه نوعی احساس کنترل مالی هم ایجاد می‌کند؛ انگار که می‌توانی با هزینه کمتر، سبک زندگی‌ات را یک پله ارتقا بدهی.
اگر روزی باشد که جهان را به یک مرکز خرید بزرگ و همیشه روشن تبدیل کند، همان روز جمعه سیاه است. هر سال بعد از شکرگزاری، فروشگاه‌های فیزیکی و آنلاین یک موج تخفیف راه می‌اندازند، مردم هم طوری آماده می‌شوند که انگار قرار است وارد یک مسابقه بزرگ شوند، و اینترنت از تبلیغ‌ها و پیشنهادهای زمان‌دار پر می‌شود.
اما با وجود این همه هیجان، خیلی‌ها هنوز می‌پرسند: جمعه سیاه دقیقاً چیست و چرا مردم اینقدر شیفته‌اش شده‌اند؟
بیایید با این مقال لایه لایه بررسی‌اش کنیم؛ کمی تاریخ، کمی روانشناسی، کمی اقتصاد، و مقدار زیادی هیاهوی واقعی! با خبرنامه همراه باشید!
جمعه سیاه واقعاً از کجا آمده؟
در تقویم آمریکایی، جمعه سیاه درست بعد از شکرگزاری قرار می‌گیرد؛ یعنی همان چهارمین پنجشنبه نوامبر. در سال 2026 این روز مصادف است با 28 نوامبر. از آن‌جایی که خیلی‌ها بعد از شکرگزاری مرخصی می‌گیرند، این روز عملاً شروع یک آخر هفته طولانی می‌شود و فرصت خوبی برای آغاز خریدهای کریسمس به حساب می‌آید. همین موضوع باعث شد خرده فروشان از دهه‌ها قبل از آن نهایت استفاده را ببرند.
اصطلاح «جمعه سیاه» در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ میلادی توسط پلیس فیلادلفیا استفاده می‌شد، نه برای فروش، بلکه برای توصیف هرج و مرج خیابان‌ها. مردم برای خرید و تفریح وارد شهر می‌شدند و ترافیک سنگین ایجاد می‌کردند. افسران پلیس آن روز را کابوسی واقعی می‌دانستند و چون با دیدنش حالشان “سیاه” می‌شد، این نام روی آن ماند.
سال‌ها بعد، یعنی در دهه ۸۰ میلادی، خرده‌فروشان یک تعبیر کاملاً جدید وارد ماجرا کردند: «به سیاهی رفتن» که در دنیای حسابداری یعنی سود ده شدن. این تغییر روایت آنقدر خوب جواب داد که از یک اصطلاح پلیسی به یک رویداد فرهنگی جهانی تبدیل شد.
چرا مردم این قدر مشتاق خرید در جمعه سیاه هستند؟
پاسخ ساده‌اش این است: چون حس می‌کنند می‌توانند چیزهای مورد علاقه‌شان را با قیمتی که شاید فقط یک بار در سال اتفاق می‌افتد بخرند. اما لایه‌های زیرینش ترکیبی از بازاریابی، روانشناسی، سنت و البته تخفیف‌های واقعی است.
دلیل‌ها را دقیق‌تر بررسی کنیم:
تخفیف‌های بزرگ واقعاً وجود دارند
همه‌ی تخفیف‌های جمعه سیاه شاهکار نیستند، اما بخش زیادی از آن‌ها واقعی‌اند. مخصوصاً در حوزه الکترونیک: تلویزیون، کنسول بازی، لپ‌تاپ و هدفون معمولاً در این روز کمترین قیمت سال را تجربه می‌کنند. برندهای پوشاک و آرایشی هم فروش‌های ویژه و مجموعه‌های محدود ارائه می‌دهند. حتی پرواز و هتل و دوره‌های آموزشی هم گاهی با تخفیف عرضه می‌شوند.
در دنیای خرده‌فروشی، این روز به خالی کردن موجودی پایان سال کمک می‌کند، و همین باعث می‌شود قیمت‌ها واقعاً افت کنند.
آغاز خریدهای تعطیلات است
برای خیلی‌ها، جمعه سیاه حکم شروع خرید هدایا برای سال نوی میلادی را دارد. به جای عجله در هفته‌های آخر دسامبر، مردم از تخفیف‌های نوامبر استفاده می‌کنند. این روند دیگر فقط مختص آمریکا نیست؛ کشورهای آسیایی، اروپایی و خاورمیانه هم از طریق خرید آنلاین وارد این ریتم شده‌اند.
ترس از دست دادن فرصت (FOMO)
جمعه سیاه عملاً جشنواره جهانی «اگه نخری، از دست رفت» است.
خرده‌فروشان با پیام‌هایی مثل «تنها ۵ عدد باقی مانده» یا «۲ ساعت تا پایان» ذهن شما را قلقلک می‌دهند. این ترفندها بر پایه علوم رفتاری کار می‌کنند و باعث می‌شوند خرید برایتان فوریت داشته باشد.
خود خرید تبدیل به رویداد شده
بسیاری از مردم این روز را مثل یک بازی استراتژیک می‌بینند. لیست می‌نویسند، قیمت مقایسه می‌کنند، سبد خرید می‌چینند و منتظر کاهش قیمت‌ها می‌مانند. حتی اگر خرید زیادی هم انجام ندهند، نفسِ شرکت در این فضای پرهیجان برایشان جذاب است.
کمپین‌های تبلیغاتی ماه‌ها تلاش می کنند
برندها از اوایل پاییز پیام‌های مربوط به فروش ویژه را آغاز می‌کنند. دسترسی‌های زود هنگام، تیزرهای مخصوص اپلیکیشن، و شمارش معکوس‌های جذاب باعث می‌شود این روز قبل از رسیدن، تبدیل به یک انتظار شیرین شود. خیلی‌ها خریدهای بزرگشان را عمداً عقب می‌اندازند تا حراج جمعه سیاه برسد.
اینترنت، جمعه سیاه را جهانی کرد
در گذشته این رویداد محدود به آمریکا بود، اما حالا با رشد خرید اینترنتی، مردم در سراسر دنیا از آن بهره می‌برند. بسیاری از خریداران در کشورهای آسیایی و اروپایی از سایت‌های بین‌المللی خرید می‌کنند و به کالاهایی دسترسی پیدا می‌کنند که در کشورشان موجود نیست. همین جهانی شدن، انرژی جمعه سیاه را چند برابر کرده است.
حس هوشمندانه خرج کردن
انسان وقتی احساس می‌کند یک معامله خوب انجام داده، یک سرخوشی کوچک را تجربه می‌کند. حتی خرید یک چیز کوچک با تخفیف بالا حس رضایت عمیق ایجاد می‌کند، چون مغز باور می‌کند «انتخاب مالی درستی» انجام شده است.
آیا خرید در جمعه سیاه واقعا ارزشش را دارد؟
نه دقیقاً. بعضی قیمت‌ها قبل از حراج بالا برده می‌شوند و بعد پایین می‌آیند. همیشه خوب است کمی تحقیق کنید و چیزهایی را بخرید که واقعاً لازم دارید. ولی برای بسیاری از مردم، این روز بهترین فرصت سال برای خرید کالاهای گران‌قیمت است.
در نهایت، چرا مردم دست از خرید در جمعه سیاه نمی‌کشند؟
- چون تجربه‌اش لذت‌بخش است.
- چون خیلی از تخفیف‌ها واقعی هستند.
- چون جهانی شده.
- چون احساس می‌کنی بازنده نمی‌مانی.
- چون شروع هیجان تعطیلات آخر سال است.
- و شاید مهم‌تر از همه، چون حس می کنی می‌توانی بدون فشار مالی، چیزی به زندگی‌ات اضافه کنی.
این روز یک ترکیب عجیب از اقتصاد، فرهنگ، روانشناسی و هیجان جمعی است—و به همین دلیل است که همچنان هر سال بزرگ‌تر و پرشورتر می‌شود.
افزودن دیدگاه