پوست خرمالو چه ضرری دارد؟

خرمالو میوه‌ای پاییزی، شیرین و سرشار از مواد مغذی است که طرفداران زیادی دارد. این میوه در نگاه اول سالم و بی‌خطر به نظر می‌رسد، اما بخشی از آن یعنی پوست خرمالو می‌تواند در شرایط خاص برای برخی افراد مضر باشد. هرچند بسیاری از مردم در فصل خرمالو آن را با پوست می‌خورند، متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که در بعضی موارد باید از خوردن پوست آن خودداری کرد. در ادامه علل علمی این هشدار و شرایطی که پوست خرمالو ممکن است خطرناک شود را بررسی می‌کنیم.

مضرات پوست خرمالو

پوست خرمالو اگرچه حاوی مقداری فیبر و مواد آنتی‌اکسیدان است، اما به‌دلیل وجود تانن زیاد می‌تواند برای دستگاه گوارش مضر باشد. تانن خاصیتی قابض دارد و در صورت مصرف زیاد، به‌ویژه زمانی که خرمالو نارس باشد، باعث یبوست، ته‌نشست مواد در معده و تشکیل سنگ گیاهی (فیتوبزوآر) می‌شود.

علاوه‌براین، پوست خرمالو به‌سختی هضم می‌شود و ممکن است در معده‌های حساس ایجاد نفخ یا دل‌درد کند. از سوی دیگر، اگر میوه به‌خوبی شسته نشود، احتمال باقی‌ماندن سموم کشاورزی روی پوست وجود دارد. بنابراین بهتر است خرمالو همیشه پوست‌کنده و کاملاً رسیده مصرف شود تا عوارض احتمالی آن بروز نکند.

۱. وجود تانن زیاد در پوست خرمالو

پوست خرمالو حاوی مقدار قابل‌توجهی تانن (Tannin) است؛ ماده‌ای گیاهی با طعم گس که خاصیت قابض دارد. تانن در میوه‌های نارس بیشتر است و در خرمالوی نارس پوست آن می‌تواند دهان را به‌طور قابل‌توجهی جمع کند. این ترکیب در مقادیر زیاد باعث کند شدن حرکات معده و روده می‌شود و در برخی افراد حتی منجر به یبوست شدید یا انسداد گوارشی می‌گردد.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که تانن در مجاورت اسید معده قادر است با پروتئین‌ها و فیبرها ترکیب شده و توده‌های چسبنده‌ای به نام بزوآر (Bezoar) ایجاد کند. این توده‌ها می‌توانند در معده یا روده باقی بمانند و در افراد مستعد (به‌ویژه کسانی که معده تنبل یا سابقه‌ی جراحی گوارشی دارند) مشکلات جدی ایجاد کنند.

۲. خطر ایجاد سنگ در معده (فیتوبزوآر)

از نظر علمی، یکی از مهم‌ترین مضرات پوست خرمالو، تشکیل فیتوبزوآرها است؛ یعنی سنگ‌های گیاهی که در دستگاه گوارش شکل می‌گیرند. این پدیده بیشتر در اثر خوردن مکرر خرمالوی نارس یا مصرف زیاد پوست آن در معده‌های خالی رخ می‌دهد.

ترکیب تانن موجود در پوست با اسید معده باعث سفت شدن الیاف سلولزی می‌شود و در نتیجه توده‌ای سخت به‌وجود می‌آید که به‌سختی هضم می‌شود.

علائم فیتوبزوآر شامل نفخ، تهوع، احساس پری دائم، درد در ناحیه بالای شکم و کاهش اشتها است. در موارد شدید، ممکن است نیاز به درمان دارویی یا حتی جراحی برای خارج کردن توده باشد. بنابراین، کسانی که مشکلات گوارشی دارند (مثل زخم معده، گاستریت یا سابقه‌ی انسداد)، بهتر است خرمالو را بدون پوست مصرف کنند.

۳. دشواری هضم پوست برای معده‌های حساس از مضرات پوست خرمالو

پوست خرمالو به‌طور طبیعی ضخیم و حاوی فیبرهای نامحلول است. اگرچه فیبر برای سلامت مفید است، نوع نامحلول آن در معده‌های حساس باعث ایجاد احساس سنگینی و نفخ می‌شود. فیبر نامحلول حجم مدفوع را زیاد می‌کند و اگر فرد به‌اندازه‌ی کافی آب ننوشد، ممکن است دچار یبوست شود.

در افراد سالم، خوردن بخش کوچکی از پوست مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در کسانی که دستگاه گوارش ضعیفی دارند، مثل افراد مسن یا کسانی که دچار سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) هستند، بهتر است از خوردن پوست خرمالو خودداری کنند. پختن یا بخارپز کردن خرمالو می‌تواند این مشکل را تا حد زیادی کاهش دهد.

۴. احتمال باقی ماندن سموم یا مواد شیمیایی

در بسیاری از باغ‌ها، برای حفاظت از میوه‌ها در برابر آفات از کود و سموم مختلف استفاده می‌شود. پوست خرمالو – به‌ویژه در نمونه‌های زودرس یا غیرارگانیک – ممکن است حاوی ردّی از مواد شیمیایی باشد که در شست‌وشوی معمولی هم به‌طور کامل پاک نمی‌شود.

از آنجا که این مواد معمولاً در سطح پوست تجمع می‌یابند، مصرف بدون شست‌وشوی دقیق می‌تواند باعث ورود مقادیر کمی از سموم به بدن شود.

برای کاهش این خطر، همیشه توصیه می‌شود میوه پیش از مصرف به‌خوبی شسته، در آب نمک رقیق چند دقیقه غوطه‌ور شود و سپس پوست آن گرفته شود. این نکته برای کودکان و زنان باردار اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا در آن‌ها حتی مقدار کمی از باقیمانده‌ی سموم می‌تواند اثر قابل‌توجهی بر متابولیسم بدن داشته باشد.

۵. حساسیت و واکنش‌های آلرژیک احتمالی

گرچه نادر است، اما برخی افراد ممکن است به ترکیبات فنولی موجود در پوست خرمالو حساسیت داشته باشند. این واکنش‌ها معمولاً با علائمی مانند خارش دهان، سوزش گلو، ورم لب‌ها یا التهاب پوستی بروز پیدا می‌کند. در موارد شدیدتر، محرک سیستم ایمنی می‌تواند باعث واکنش آلرژیک گسترده‌تر شود.

اگر بعد از خوردن خرمالو (به‌ویژه با پوست) چنین واکنشی ایجاد شد، باید مصرف آن قطع شود و پزشک آلرژی یا متخصص تغذیه مشورت شود. در بیشتر افراد این مشکل خفیف و موقتی است، اما در کودکان بهتر است همیشه خرمالو را پوست‌کنده و به قطعات کوچک سرو کرد.

جمع‌بندی

پوست خرمالو هرچند سرشار از فیبر و بعضی ترکیبات آنتی‌اکسیدان است، اما در شرایط خاص می‌تواند برای دستگاه گوارش مضر باشد. تانن بالا و احتمال ایجاد بزوآر، مهم‌ترین خطر آن محسوب می‌شوند، به‌ویژه در افرادی که معده‌ی حساسی دارند یا خرمالو را نارس می‌خورند.

برای مصرف ایمن، همیشه از خرمالوی کاملاً رسیده استفاده کنید، پوست را جدا کرده و میوه را پس از شستن کامل میل کنید.