گرفتگی گوش یکی از آن احساس‌های آزاردهنده‌ای است که هم می‌تواند به‌صورت موقت و بی‌خطر رخ دهد، هم نشانه‌ی یک مشکل جدی‌تر باشد. خیلی‌ها وقتی گوششان برای چند ساعت گرفته می‌ماند، آن را به سرماخوردگی یا آب رفتن در گوش ربط می‌دهند، اما وقتی این وضعیت روزها یا حتی هفته‌ها دوام داشته باشد، باید دقیق‌تر بررسی شود. در این مقاله با دلایل شایع و کمتر شایع گرفتگی گوش طولانی‌مدت و راه‌های درمان خانگی و پزشکی آن آشنا می‌شویم.
بررسی علت گرفتگی گوش طولانی مدت
از مهم ترین دلایل گرفتگی گوش، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. تجمع موم گوش (سرومن)
موم گوش ماده‌ای طبیعی است که از ترکیب چربی‌ها و سلول‌های مرده پوست تشکیل می‌شود و وظیفه‌ی محافظت از مجرای شنوایی در برابر گردوغبار و باکتری‌ها را دارد. در حالت طبیعی، سرومن به‌تدریج از گوش خارج می‌شود، اما زمانی‌که ترشح آن بیش از حد باشد یا کسی به‌صورت مکرر از گوش‌پاک‌کن استفاده کند، موم به عمق گوش رانده شده و سخت می‌شود.
این اتفاق می‌تواند باعث انسداد مجرای شنوایی و احساس فشار یا سنگینی در گوش شود.
در صورت سفت شدن یا تجمع زیاد سرومن، فرد ممکن است با کاهش شنوایی موقت، خارش یا حتی وزوز گوش مواجه شود. ساده‌ترین راه‌حل این مشکل، مراجعه به پزشک و شست‌وشوی حرفه‌ای گوش است. استفاده‌ی خودسرانه از وسایل برای بیرون آوردن موم خطرناک است، زیرا ممکن است باعث آسیب به پرده گوش یا عفونت شود. در خانه فقط می‌توان با بخور یا قطره‌های نرم‌کننده‌ی مخصوص (مثل گلیسیرین یا کاربامید پراکسید) ترشحات گوش را نرم‌تر کرد.
۲. عفونت گوش میانی (اوتیت میدیا)
گوش میانی ناحیه‌ای حساس است که پشت پرده‌ی گوش قرار دارد و در اثر سرماخوردگی، عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی ممکن است دچار التهاب شود. این التهاب باعث تجمع مایع در فضای گوش میانی شده و انتقال صدا را مختل می‌کند.
در نتیجه فرد احساس می‌کند گوشش گرفته و سنگین است. عفونت‌های درمان‌نشده در کودکان بیشتر شایع‌اند، ولی بزرگسالان هم در صورت ضعف سیستم ایمنی مستعد هستند.
علائم معمول شامل درد گوش، تب خفیف، کاهش شنوایی موقت و گاهی خروج ترشحات چرکی است. پزشک با معاینه‌ی گوش و مشاهده‌ی تورم پرده، تشخیص را قطعی می‌کند. در این موارد بسته به شدت عفونت، از آنتی‌بیوتیک، داروهای ضدالتهاب و کمپرس گرم استفاده می‌شود.
قطع درمان یا خوددرمانی می‌تواند منجر به پارگی پرده گوش شود، بنابراین درمان کامل ضروری است.
۳. اختلال در عملکرد شیپور استاش
شیپور استاش مجرایی باریک است که گوش میانی را به حلق متصل می‌کند و نقش مهمی در تنظیم فشار بین دو سمت پرده گوش دارد. گاهی در اثر سرماخوردگی، آلرژی یا تغییرات ناگهانی ارتفاع (مثل مسافرت هوایی یا کوهنوردی) این مسیر بسته می‌شود و فرد حس گرفتگی گوش پیدا می‌کند. حتی بدون درد یا عفونت، همین فشار داخلی غیرمتعادل می‌تواند برای مدت طولانی باقی بماند.
وقتی عملکرد شیپور استاش مختل شود، فرد ممکن است صدای خودش را در گوش بشنود (اتوفونی) یا احساس سرگیجه‌ی ملایم داشته باشد. برای درمان معمولاً داروهای ضداحتقان، اسپری بینی یا تمرینات فشاری مانند خمیازه و بلع توصیه می‌شوند.
در موارد مزمن، پزشک ممکن است از لوله‌ی تهویه یا جراحی محدود برای باز کردن مسیر استفاده کند.
۴. سینوزیت و آلرژی مزمن، علت گرفتگی گوش طولانی مدت
وقتی مجاری سینوسی به‌طور مداوم ملتهب باشند، عبور هوا در پشت بینی و در ناحیه‌ی مربوط به گوش میانی کاهش می‌یابد. در این شرایط فشار بین مجرای بینی و گوش متعادل نمی‌ماند و گرفتگی گوش به شکلی ماندگار بروز پیدا می‌کند. آلرژی‌های فصلی، هوای آلوده، دود سیگار و عفونت‌های مزمن بینی از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز این وضعیت هستند.
اگر گرفتگی گوش با عطسه، آبریزش بینی یا احساس پری در پیشانی همراه باشد، معمولاً تشخیص سینوزیت یا آلرژی مطرح است. درمان اصلی شامل استفاده از اسپری‌های ضدالتهاب بینی، آنتی‌هیستامین و در برخی موارد آنتی‌بیوتیک است. کنترل آلرژی و پاکسازی مجاری تنفسی به کاهش فشار در گوش و بازگشت شنوایی طبیعی کمک زیادی می‌کند.
۵. تغییرات فشار هوا (باروتروما)
در زمان پرواز یا غواصی، تغییرات ناگهانی فشار محیط باعث می‌شود هوای موجود در گوش میانی نتواند به‌سرعت تنظیم شود. نتیجه‌ی این ناهماهنگی ایجاد فشار دردناک و گاهی گرفتگی طولانی‌مدت در گوش است. افرادی که در زمان سرماخوردگی یا احتقان بینی سفر هوایی انجام می‌دهند، بیشتر در معرض این مشکل هستند.
در بیشتر مواقع، گرفتگی به‌صورت خودبه‌خود و با انجام اعمالی مثل بلع یا آدامس جویدن رفع می‌شود. اما اگر آسیب به پرده‌ی گوش یا خون‌ریزی در گوش میانی ایجاد شود، درمان تخصصی لازم است. برای پیشگیری بهتر است هنگام پروازهای طولانی از اسپری‌های ضداحتقان بینی استفاده شود و از صعود یا فرود سریع اجتناب گردد.
۶. اختلال مفصل فکی-گیجگاهی (TMJ) و مشکلات گردن
گاهی احساس گرفتگی گوش نه از مجرای شنوایی، بلکه از مفصل فک تحتانی ناشی می‌شود. این مفصل درست کنار گوش قرار دارد و در صورت التهاب یا فشار بیش‌ازحد (مثلاً در اثر دندان‌قروچه یا استرس طولانی‌مدت) ممکن است درد و سنگینی در ناحیه‌ی گوش ایجاد کند.
وضعیت بد نشستن در محل کار یا خواب هم می‌تواند به بروز این مشکل کمک کند.
بسته به شدت التهاب فک، فرد ممکن است احساس صدای “کلیک” یا قفل شدن فک داشته باشد. درمان این نوع گرفتگی معمولاً شامل ماساژ تخصصی، فیزیوتراپی، کاهش استرس، استفاده از محافظ‌های دندانی شبانه و تنظیم وضعیت بدن است.
در موارد مزمن، همکاری دندان‌پزشک و متخصص گوش ضروری می‌شود تا علت دقیق کنترل گردد.
۷. آسیب عصبی یا افت شنوایی حسی‌عصبی
گاهی گرفتگی ماندگار گوش نشانه‌ای از آسیب در مسیر عصبی شنوایی است. این نوع اختلال در اثر عواملی مانند مصرف برخی داروهای سمی برای گوش (اوتوتوکسیک)، فشار خون بالا، دیابت یا افزایش سن رخ می‌دهد. در این حالت، گوش از نظر جسمی باز است اما مغز سیگنال‌های صوتی را به‌درستی دریافت نمی‌کند و فرد حس می‌کند گوشش گرفته یا صداها “خفه” هستند.
درگیری عصبی ممکن است با وزوز گوش یا کاهش ناگهانی شنوایی همراه باشد و نیاز به مراجعه‌ی فوری دارد. پزشک معمولاً تست شنوایی (ادیومتری) انجام می‌دهد تا شدت آسیب را بسنجد. درمان‌ها شامل داروهای بهبود جریان خون در گوش، ویتامین‌های عصبی (مثل ب۱۲) و در موارد خاص، تجویز سمعک یا درمان‌های تخصصی هستند.
۸. توده‌ها، کیست‌ها و پولیپ‌های بینی یا گوش
در برخی موارد نادر، وجود توده‌ی خوش‌خیم یا بدخیم در مسیر شیپور استاش باعث بسته شدن راه تهویه گوش می‌شود. این توده‌ها ممکن است از جنس پولیپ، فیبروم یا حتی تومورهای ملایم باشند. بسته به محل رشد، بیمار ممکن است گرفتگی مداوم، احساس فشار پشت بینی یا کاهش شنوایی پیشرونده را تجربه کند.
تشخیص معمولاً از طریق آندوسکوپی یا تصویربرداری (CT یا MRI) انجام می‌شود. اگر توده خوش‌خیم باشد، با جراحی محدود یا درمان دارویی از بین می‌رود. در موارد نادرتر که احتمال بدخیمی وجود دارد، بررسی پاتولوژیک الزامی است. درمان به‌موقع در این مرحله از تخریب بافتی و آسیب‌های عصب شنوایی جلوگیری می‌کند.
نکات مراقبتی و پیشگیری از گرفتگی گوش
- از گوش‌پاک‌کن برای تمیز کردن عمق گوش استفاده نکنید.
- در هنگام شنا، آب را از گوش خارج کرده و کاملاً خشک کنید.
- هنگام پرواز یا تغییر فشار، خمیازه بکشید یا آدامس بجوید تا استاش باز بماند.
- آلرژی‌های مزمن و سینوزیت را حتماً درمان کنید.
- در صورت تداوم بیش از ۳–۴ روز، به پزشک گوش، حلق و بینی مراجعه کنید.
جمع‌بندی
گرفتگی گوش طولانی مدت دلایل متعددی دارد از مشکلات ساده مانند جرم گوش گرفته تا التهاب‌های عمیق‌تر در گوش میانی یا حتی مسائل عصبی.
تشخیص دقیق همیشه باید توسط پزشک انجام شود تا از آسیب دائمی به پرده گوش یا سیستم شنوایی جلوگیری شود.
اگر این احساس با درد، تب یا کاهش شنوایی همراه است، نباید پشت گوش انداخت.
افزودن دیدگاه