اگزما یا درماتیت آتوپیک، یک بیماری پوستی التهابی و مزمن است که باعث خارش، خشکی، قرمزی و گاهی ترک خوردگی پوست میشود. گرچه عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند، اما تغذیه میتواند شدت علائم را کم یا زیاد کند. انتخاب صحیح خوراکیها، در کنار درمانهای پزشکی و مراقبت از پوست، نقش مهمی در کنترل این بیماری دارد.
اگزما چیست؟
اگزما یا «درماتیت آتوپیک» یک بیماری پوستی مزمن و التهابی است که باعث ظهور علائمی مانند خارش شدید، قرمزی، خشکی و گاهی ترکخوردگی یا تاولهای کوچک روی پوست میشود. این بیماری معمولاً دورههای فعال و خاموش دارد؛ یعنی علائم ممکن است در بعضی دورهها شدت بگیرند و سپس کاهش پیدا کنند.
اگزما در واقع واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن به محرکهای محیطی یا عوامل داخلی است و میتواند تحتتأثیر ترکیبی از ژنتیک، آلرژیها، استرس و شرایط آبوهوایی رخ دهد.
پوست مبتلا به اگزما معمولاً سد دفاعی ضعیفی دارد که مانع حفظ رطوبت و جلوگیری از نفوذ مواد محرک نمیشود، به همین دلیل نسبت به عوامل خارجی مثل گرد و غبار، شویندهها، تغییرات دما و بعضی مواد غذایی حساستر است.
درمان کامل اگزما هنوز وجود ندارد، اما با ترکیب مراقبتهای پوستی، رژیم غذایی مناسب، مدیریت استرس و استفاده از داروهای تجویزشده توسط پزشک، میتوان علائم را کنترل کرد و کیفیت زندگی فرد را به شکل قابل توجهی بهبود داد.
مواد غذایی مفید برای کاهش علائم اگزما
مواد غذایی مفید برای کاهش علائم اگزما شامل خوراکیهای ضدالتهاب و رطوبترسان به پوست هستند که با تقویت سیستم ایمنی و ترمیم سد پوستی، شدت بیماری را کاهش میدهند.
ماهیهای چرب مانند سالمون و ساردین با امگا ۳ فراوان، آجیلهایی مثل گردو و بادام و دانههایی مانند تخمکتان و چیا با ویتامین E و زینک، میوههای سرشار از آنتیاکسیدان مثل توتسیاه، انار و کیوی، سبزیجات برگسبز مانند اسفناج و کلمپیچ، و پروبیوتیکهایی مثل ماست و کفیر، همگی نقش مهمی در کاهش التهاب و حفظ رطوبت پوست دارند. استفاده از روغنهای گیاهی سالم (زیتون، آووکادو) و نوشیدن آب کافی، از خشک شدن پوست جلوگیری کرده و به بهبود علائم کمک میکند.
۱. ماهیهای چرب
ماهیهای چرب مانند سالمون، ساردین، ماکرو و قزلآلا از بهترین منابع اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که در کاهش التهاب نقش کلیدی دارند. این اسیدهای چرب باعث تولید مولکولهایی ضدالتهاب به نام resolvins و protectins در بدن میشوند که التهاب پوستی را کاهش داده و سد دفاعی پوست را تقویت میکنند.
در بیماران مبتلا به اگزما، این اثر ضدالتهابی باعث کاهش قرمزی و خارش میشود و حتی شدت حملات را کمتر میکند. علاوه بر امگا ۳، این ماهیها منبع ویتامین D نیز هستند که به تنظیم پاسخ ایمنی کمک کرده و کارکرد صحیح سلولهای پوست را تضمین میکند.
مصرف ماهیهای چرب بهویژه به شکل بخارپز یا گریل، یک گزینه سالم و کمچرب برای دریافت این مواد مغذی است. توصیه میشود ۲ تا ۳ وعده در هفته در برنامه غذایی گنجانده شود تا اثرات آن به شکل مداوم بر پوست و سیستم ایمنی اعمال گردد.
اگر در دسترس نبود، میتوان از منابع جایگزین امگا ۳ مانند مکملهای روغن ماهی استفاده کرد (با مشورت پزشک). همچنین استفاده از ماهی تازه، بهتر از ماهی کنسروی است، زیرا میزان نمک و مواد افزودنی ماهی کنسروی ممکن است برای پوست حساس مضر باشد.
۲. آجیلها و دانهها
آجیلهایی مانند گردو و بادام و دانههایی مانند تخمکتان و تخمچیا، سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳، ویتامین E، زینک و منیزیم هستند. امگا ۳ موجود در این خوراکیها همانند ماهیهای چرب، التهاب را کاهش میدهد و ویتامین E بهعنوان یک آنتیاکسیدان قوی، از پوست در برابر آسیب اکسیداتیو محافظت کرده و به ترمیم بافت کمک میکند. زینک موجود در گردو و بادام نیز در روند ترمیم زخمها، کاهش خشکی و تقویت سد پوستی نقش مهمی دارد، که برای بیماران اگزما بسیار حیاتی است.
برای بیشترین تاثیر، بهتر است آجیلها بهصورت خام یا بونداده مصرف شوند تا مواد مغذی آنها حفظ گردد. میتوان روزانه یک مشت کوچک (حدود ۳۰ گرم) از این آجیلها را بهعنوان میانوعده استفاده کرد. ترکیب آنها با میوه یا ماست پروبیوتیک نیز ارزش غذایی را دوچندان میکند.
لازم است مصرف را با مقدار کم آغاز کنید و واکنش بدن را بررسی کنید، زیرا برخی افراد ممکن است به آجیل خاصی حساسیت داشته باشند که میتواند علائم اگزما را تشدید کند.
۳. میوههای سرشار از آنتیاکسیدان برای درمان اگزما
میوههایی مانند توتسیاه، بلوبری، انار، پرتقال و کیوی، غنی از آنتیاکسیدانهایی همچون ویتامین C، پلیفنولها و فلاونوئیدها هستند که رادیکالهای آزاد را خنثی کرده و از آسیب سلولهای پوست جلوگیری میکنند. در شرایط التهاب مزمن مانند اگزما، تعداد رادیکالهای آزاد افزایش یافته و باعث تخرب بافت پوست میشود.
آنتیاکسیدانها با مهار این فرآیند، به کاهش علائم و افزایش تحمل پوست در برابر عوامل محیطی کمک میکنند.
این میوهها علاوه بر آنتیاکسیدان، حاوی فیبر هستند که به تقویت سلامت روده و تنظیم سیستم ایمنی کمک میکنند؛ ارتباط بین سلامت روده و وضعیت پوست در مطالعات علمی تایید شده است. بهتر است این میوهها تازه و خام مصرف شوند تا ارزش غذاییشان کامل حفظ شود.
میتوان آنها را در اسموتی صبحگاهی یا بهعنوان میانوعده بعدازظهر استفاده کرد. مصرف روزانه ۲ تا ۳ واحد از این میوهها، در طول زمان اثر قابلمشاهدهای بر کاهش تحریکات پوستی و خشکی خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: 18 راهکار موثر برای درمان خانگی اگزما که معجزه می کنند
۴. سبزیجات برگسبز
سبزیجاتی مانند اسفناج، کلمپیچ و جعفری سرشار از ویتامین K، فولات، کلروفیل، منیزیم و مواد معدنی ضدالتهابی هستند. ویتامین K نقش ویژهای در بازسازی بافت و کاهش التهاب دارد و فولات نیز در تولید سلولهای جدید و تقویت سیستم ایمنی مؤثر است.
کلروفیل موجود در این سبزیجات خاصیت ضدباکتری و سمزدایی دارد که برای پوستهای حساس و مستعد التهاب مانند اگزما بسیار مفید است.
بهترین شکل مصرف این سبزیجات، تازه و خام در قالب سالاد یا همراه با غذاست، هرچند بخارپز کوتاهمدت نیز میتواند گزینه مناسبی باشد. افزودن آنها به اسموتی سبز، سوپ یا خوراکها موجب افزایش دریافت فیبر و مواد مغذی میشود، که هم به سلامت روده و هم به کاهش علائم پوستی کمک میکند.
روزانه حداقل یک تا دو لیوان از این سبزیجات تازه، میتواند تاثیر مثبتی بر حفظ رطوبت پوست و کاهش شدت خارش و قرمزی داشته باشد.
۵. پروبیوتیکها
ماست کمچرب، کفیر و ترشیهای طبیعی (بدون سرکه صنعتی) منابع عالی پروبیوتیک هستند. پروبیوتیکها با افزایش تعداد باکتریهای مفید در روده، تعادل فلور میکروبی را برقرار کرده و از رشد باکتریهای مضر جلوگیری میکنند.
این تعادل برای عملکرد درست سیستم ایمنی، بهویژه در بیماریهای خودایمنی و التهابی مانند اگزما، ضروری است. تحقیقات نشان دادهاند که مصرف منظم پروبیوتیکها میتواند شدت خارش و التهاب پوستی را کاهش دهد.
برای بیشترین فایده، پروبیوتیکها باید روزانه و به مقدار مناسب مصرف شوند. ماست طبیعی با باکتریهای فعال یا کفیر خانگی، انتخابهای بسیار خوبی هستند. ترکیب آنها با میوههای تازه نه تنها طعم را بهتر میکند، بلکه ارزش غذایی را نیز افزایش میدهد. مصرف طولانیمدت و پایدار پروبیوتیکها نتیجه بهتری دارد، زیرا تغییرات فلور روده زمانبر است و به ثبات نیاز دارد.
۶. روغنهای گیاهی سالم
روغن زیتون، روغن آووکادو و روغن کنجد از بهترین منابع اسیدهای چرب غیر اشباع مانند اولئیک اسید و لینولئیک اسید هستند که به حفظ رطوبت طبیعی پوست کمک کرده و سد پوستی را تقویت میکنند. این اسیدها در ساخت ساختارهای لیپیدی پوست نقش دارند و مانع ورود عوامل محرک و خروج رطوبت میشوند.
مصرف روغنهای سالم همچنین باعث کاهش التهاب سیستمیک شده و به کاهش علائم پوستی کمک میکند.
استفاده از این روغنها بهصورت خام (مانند افزودن به سالاد) بیشترین ارزش غذایی را حفظ میکند؛ گرچه پخت کوتاه و با حرارت پایین نیز مجاز است. جایگزینی روغنهای صنعتی و جامد با روغنهای گیاهی سالم، یک تغییر ساده اما تاثیرگذار در رژیم غذایی برای بیماران اگزماست.
مصرف منظم این روغنها در کنار دیگر غذاهای ضدالتهابی، روند ترمیم پوست را سرعت و ماندگاری اثرات درمانی را افزایش میدهد.
۷. آب کافی برای درمان اگزما
آب یکی از مهمترین عناصر برای سلامت پوست است، بهویژه در بیماران مبتلا به اگزما که خشکی پوست یکی از علائم اصلی آنهاست. کمآبی بدن باعث کاهش توانایی پوست در حفظ رطوبت شده و خارش، ترکخوردگی و التهاب را تشدید میکند.
نوشیدن آب کافی موجب بهبود جریان خون و رساندن مواد مغذی به پوست میشود، در نتیجه بازسازی بافت تسهیل میگردد.
توصیه میشود روزانه حداقل ۸ لیوان آب مصرف شود، اما این مقدار بسته به وزن، فعالیت بدنی و شرایط محیطی میتواند تغییر کند. علاوه بر آب، مصرف میوهها و سبزیجات پرآب (مانند هندوانه، خیار، کرفس) نیز میتواند در تامین رطوبت بدن موثر باشد.
یک برنامه منظم نوشیدن آب بهویژه در فواصل کوتاه، بهمرور زمان باعث بهبود ظاهر و سلامت پوست میشود و شدت علائم اگزما را کاهش میدهد.
نکات تکمیلی برای رژیم ضد اگزما
- پیش از تغییر رژیم، علائم حساسیت غذایی خود را یادداشت کنید تا محرکها شناسایی شوند.
- استفاده از غذاهای ارگانیک و تازه، احتمال تحریکات پوستی را کاهش میدهد.
- همراهی تغذیه سالم با کرمهای مرطوبکننده، دوری از شویندههای قوی و مدیریت استرس میتواند روند کنترل اگزما را سرعت ببخشد.
جمعبندی
تغذیه صحیح یکی از ابزارهای مهم برای مدیریت و کاهش علائم اگزماست. گنجاندن ماهیهای چرب، آجیل، میوههای آنتیاکسیداندار، سبزیجات برگسبز و پروبیوتیکها در برنامه غذایی، در کنار محدود کردن غذاهای محرک، میتواند کیفیت زندگی مبتلایان را به شکل محسوسی بهبود دهد. به یاد داشته باشید که هر بدن واکنش متفاوتی دارد، بنابراین بهتر است با مشاوره متخصص تغذیه یا پزشک، رژیم غذایی خود را شخصیسازی کنید.
افزودن دیدگاه