سنگ کلیه یکی از مشکلات شایع و دردناک دستگاه ادراری است که ممکن است به دلایل مختلفی از جمله کم‌آبی بدن، تغذیه نامناسب، مصرف زیاد برخی مواد معدنی و بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد شود. یکی از عوامل مهم در بروز و تکرار سنگ کلیه، تغذیه نامناسب و مصرف بیش از حد مواد سنگ‌ساز است. در این مقاله با مهم‌ترین مواد غذایی و خوراکی‌هایی که به تشکیل یا تشدید سنگ کلیه کمک می‌کنند آشنا می‌شوید.
مواد مضر برای سنگ کلیه کدامست؟
مهم ترین مواد مضر برای سنگ کلیه عبارتند از:
1. نمک (سدیم بالا)
مصرف زیاد نمک باعث افزایش دفع کلسیم از طریق ادرار می‌شود. این افزایش کلسیم در ادرار می‌تواند زمینه‌ساز تشکیل سنگ‌های کلیوی، به‌ویژه سنگ‌های کلسیمی باشد.
موارد پرهیز:
- غذاهای فرآوری‌شده
- چیپس، پفک و تنقلات شور
- کنسروها و غذاهای فست‌فودی
- سوسیس و کالباس
- پنیرهای شور
راهکار: از نمک کمتر استفاده کنید و به جای آن از ادویه‌های طبیعی، آب‌لیمو یا سبزیجات معطر برای طعم‌دهی استفاده نمایید.
2. پروتئین حیوانی بیش از حد
مصرف زیاد گوشت قرمز، مرغ، ماهی و تخم‌مرغ می‌تواند باعث افزایش سطح اوریک‌اسید در بدن شود که خطر تشکیل سنگ‌های اسید اوریکی را بالا می‌برد. همچنین این نوع رژیم اسیدی‌تر است و باعث کاهش سیترات ادراری می‌شود که به‌طور طبیعی از تشکیل سنگ جلوگیری می‌کند.
موارد پرهیز یا محدودیت:
- گوشت قرمز پرچرب
- دل، جگر، قلوه
- غذاهای دریایی (مخصوصاً صدف و میگو)
- تخم‌مرغ بیش از حد
راهکار: مصرف پروتئین را متعادل نگه دارید و بخشی از آن را از منابع گیاهی مانند حبوبات، سویا و مغزها تأمین کنید.
3. قند و شکر افزوده
مصرف زیاد قندهای ساده، مخصوصاً فروکتوز موجود در نوشابه‌ها و آبمیوه‌های صنعتی، احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. قندهای ساده با افزایش سطح انسولین، بر میزان جذب و دفع کلسیم، منیزیم و فسفر تأثیر می‌گذارند.
موارد پرهیز:
- نوشابه و دلستر
- آبمیوه‌های صنعتی
- شیرینی‌ها و کیک‌های بسته‌بندی‌شده
- دسرها و شکلات‌های صنعتی
راهکار: از میوه‌های تازه و کامل به جای آبمیوه‌های فرآوری‌شده استفاده کنید و مصرف قند و شکر را به حداقل برسانید.
4. نوشابه‌های گازدار (مخصوصاً کولا)
نوشیدنی‌های گازدار حاوی فسفر، شکر و اسید فسفریک هستند که می‌توانند محیط کلیه را اسیدی کرده و باعث تشکیل سنگ‌های فسفاته شوند. همچنین این نوشیدنی‌ها باعث کاهش آب بدن می‌شوند.
نکته: برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مداوم نوشابه‌های تیره (مثل کولا) خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.
5. اسفناج، چغندر و سایر منابع اگزالات بالا
اگزالات ماده‌ای است که با کلسیم در کلیه ترکیب شده و سنگ اگزالات کلسیم تشکیل می‌دهد؛ یکی از رایج‌ترین انواع سنگ کلیه.
مواد غذایی پر اگزالات:
- اسفناج
- چغندر
- شکلات تلخ
- چای سیاه
- بادام زمینی
- ریواس
- سیب‌زمینی شیرین
راهکار: اگر مستعد سنگ کلیه هستید، بهتر است مصرف این مواد را کاهش داده یا آن‌ها را همراه با منابع کلسیم (مانند ماست یا شیر) مصرف کنید تا اگزالات در روده جذب شود و وارد کلیه‌ها نشود.
6. کم‌آبی بدن
هرچند آب یک ماده مغذی نیست، اما کم‌نوشی آب به‌طور مستقیم بر تشکیل سنگ کلیه اثر دارد. وقتی آب کافی نمی‌نوشید، ادرار غلیظ می‌شود و مواد معدنی فرصت بیشتری برای کریستال‌سازی و تبدیل به سنگ دارند.
نکته: نوشیدن روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب (یا بیشتر در هوای گرم یا در حین ورزش) توصیه می‌شود. ادرار باید شفاف یا زرد کمرنگ باشد.
7. کافئین بیش از حد
مصرف بیش از اندازه کافئین (در قهوه، چای پررنگ، نوشابه‌های انرژی‌زا) باعث افزایش دفع کلسیم از ادرار و ایجاد محیط اسیدی می‌شود. همچنین می‌تواند باعث کاهش سطح آب بدن شود.
راهکار: مصرف کافئین را محدود کنید به ۱ تا ۲ فنجان در روز و از نوشیدنی‌های کافئین‌دار پرهیز نکنید، اما در حد تعادل استفاده کنید.
8. مکمل‌های کلسیم و ویتامین C بدون نظارت
مصرف خودسرانه مکمل‌های کلسیم می‌تواند سطح کلسیم ادرار را بالا برده و خطر تشکیل سنگ‌های کلسیمی را افزایش دهد. همچنین دوزهای بالای ویتامین C در بدن به اسید اگزالیک تبدیل شده و ممکن است باعث افزایش سنگ شود.
راهکار: مکمل‌ها را فقط در صورت نیاز و زیر نظر پزشک مصرف کنید.
جمع‌بندی و توصیه‌ها
برای جلوگیری از سنگ کلیه یا کاهش احتمال عود آن، پرهیز از مواد غذایی سنگ‌ساز بسیار مهم است.
توصیه‌های کلیدی:
- مصرف آب را افزایش دهید.
- نمک، گوشت قرمز و قند را محدود کنید.
- از نوشابه‌ها و غذاهای فرآوری‌شده پرهیز کنید.
- مراقب مصرف اسفناج، چای پررنگ و شکلات باشید.
- تغذیه‌ای متعادل و متنوع داشته باشید، همراه با ورزش منظم و خواب کافی.
افزودن دیدگاه