امیر دریابان علی شمخانی یکی از چهره‌های تأثیرگذار نظامی، امنیتی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران است که نقش محوری در بسیاری از تحولات راهبردی کشور طی چهار دهه اخیر ایفا کرده است. او با سابقه‌ای طولانی در سپاه پاسداران، ارتش و نهادهای امنیتی، یکی از معدود فرماندهانی است که هم‌زمان در نیروی دریایی ارتش و سپاه مسئولیت فرماندهی داشته و از نزدیک در شکل‌گیری دکترین نظامی ایران نقش داشته است.
تولد و تحصیلات علی شمخانی
علی شمخانی در سال ۱۳۳۴ در شهر اهواز و در یک خانواده عرب‌زبان متولد شد. تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته مهندسی کشاورزی در دانشگاه شهید چمران اهواز به پایان رساند و سپس موفق به دریافت کارشناسی ارشد مدیریت شد. وی همچنین دوره‌های عالی نظامی را در ایران گذرانده و بعدها به تدریس در مراکز نظامی نیز پرداخت.
فعالیت‌های انقلابی و ورود به سپاه
شمخانی از دوران پیش از انقلاب، فعالیت‌های سیاسی خود را علیه رژیم پهلوی آغاز کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، به عضویت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد و به‌سرعت در رده‌های فرماندهی سپاه در استان خوزستان پیشرفت کرد.
نقش در دفاع مقدس
در دوران جنگ ایران و عراق (دفاع مقدس)، شمخانی از فرماندهان برجسته جبهه جنوب بود. او ابتدا به عنوان فرمانده سپاه خوزستان منصوب شد و سپس به نیروی دریایی منتقل شد و در عملیات‌های متعددی نقش تعیین‌کننده‌ای داشت. فرماندهی هم‌زمان نیروی دریایی ارتش و سپاه از ویژگی‌های منحصر به فرد کارنامه اوست.
مسئولیت‌های کلان علی شمخانی در نظام جمهوری اسلامی
علی شمخانی در سال‌های پس از جنگ نیز در مهم‌ترین مسئولیت‌های نظامی و امنیتی کشور حضور داشته است:
- وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در دولت سید محمد خاتمی (۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴)
- دبیر شورای عالی امنیت ملی از سال ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۲
- قائم‌مقام وزیر سپاه پاسداران
- رئیس کمیته دفاعی-امنیتی شورای عالی امنیت ملی
- عضو شورای راهبردی روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران
- رئیس مرکز مطالعات راهبردی نیروهای مسلح
درجه نظامی و افتخارات
شمخانی در سال ۱۳۷۸ با حکم فرمانده کل قوا به درجه دریابان (معادل سرلشکر در نیروی دریایی) ارتقا یافت. او سه نشان فتح از رهبر معظم انقلاب دریافت کرده است که نشان‌دهنده تقدیر از خدمات برجسته او در حوزه دفاعی است.
نقش در سیاست خارجی و امنیتی
به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی، شمخانی نقش مهمی در مذاکرات هسته‌ای ایران، تعیین راهبردهای دفاعی منطقه‌ای و سیاست‌گذاری امنیت ملی ایفا کرده است. او همچنین در بحران‌های منطقه‌ای مانند سوریه، عراق و لبنان یکی از بازیگران پشت‌پرده اصلی سیاست منطقه‌ای ایران بود.
ماجرای موشک سان‌برن
در سال ۲۰۰۱ (۱۳۸۰)، شمخانی در جریان سفر به روسیه از موشک‌های ضد کشتی سان‌برن بازدید کرد و پس از ارزیابی مثبت، مقدمات خرید آن‌ها را فراهم کرد. این موشک‌ها بعدها یکی از اهرم‌های بازدارنده ایران در حوزه دریایی شدند.
حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری
شمخانی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۰ نیز شرکت کرد، اما توفیقی در کسب رأی مردم نیافت. با این حال، جایگاه سیاسی او در ساختار نظامی و امنیتی کشور همواره پابرجا باقی ماند.
آخرین خبرها از وضعیت جسمانی شمخانی
در خرداد ۱۴۰۴، رسانه‌ها از مجروح شدن علی شمخانی در حمله‌ای منتسب به رژیم صهیونیستی خبر دادند. حال عمومی او در زمان انتشار این گزارش نامعلوم گزارش شده و جزئیات دقیق‌تر در دست بررسی است.
جمع‌بندی
علی شمخانی از معدود فرماندهانی است که تجربه و نفوذ در سه حوزه سپاه، ارتش و سیاست امنیت ملی دارد. کارنامه او آینه‌ای از مسیر تحول نظامی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران در طول چهار دهه گذشته است. حضور او در بزنگاه‌های مهم دفاعی و سیاسی، نقشش در تقویت توان دریایی کشور و جایگاه استراتژیک در نهادهای تصمیم‌ساز، او را به یکی از مهم‌ترین چهره‌های امنیتی جمهوری اسلامی ایران بدل کرده است.
افزودن دیدگاه