عوارض استفاده از قرص اورژانسی | هر آنچه باید پیش از مصرف بدانید

قرص اورژانسی ضدبارداری، یکی از روش‌های اورژانسی و موقت برای جلوگیری از بارداری ناخواسته است که معمولاً در شرایطی مانند پاره شدن کاندوم، تجاوز جنسی یا فراموشی قرص‌های جلوگیری معمول، مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگرچه این داروها می‌توانند در شرایط خاص نجات‌بخش باشند، اما مصرف مکرر، ناآگاهانه یا بی‌رویه آن‌ها ممکن است به عوارض جدی منجر شود. در این مقاله، به بررسی کامل عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت قرص اورژانسی، تأثیرات آن بر بدن زنان و نکات مهمی که باید پیش از مصرف بدانید می‌پردازیم.

قرص اورژانسی چیست و چگونه عمل می‌کند؟

قرص اورژانسی یک داروی هورمونی با دوز بالا از پروژستین یا آنتی‌پروژسترون است که وظیفه اصلی‌اش جلوگیری از تخمک‌گذاری یا تأخیر در آن است. همچنین ممکن است از لقاح یا لانه‌گزینی تخمک بارورشده در رحم جلوگیری کند. این قرص‌ها معمولاً تا ۷۲ ساعت پس از رابطه جنسی مؤثر هستند، ولی هرچه زودتر مصرف شوند، کارایی آن‌ها بیشتر است.

انواع رایج قرص اورژانسی:

1. قرص لوونورژسترل (Levonorgestrel): شامل قرص‌های مشهور مانند «Postinor» یا «ال-دی» است. بیشترین اثرگذاری را در ۱۲ تا ۲۴ ساعت اول دارد.

2. قرص اولی‌پریستال استات (Ulipristal acetate): مانند «EllaOne» که می‌تواند تا ۵ روز پس از رابطه جنسی مؤثر باشد.

عوارض شایع و کوتاه‌مدت مصرف قرص اورژانسی

در بیشتر موارد، مصرف تک‌بار قرص اورژانسی بدون خطر جدی است، ولی برخی عوارض خفیف و گذرا ممکن است بروز کنند:

1. تغییر در الگوی قاعدگی

پس از مصرف قرص، ممکن است پریود زودتر یا دیرتر از موعد آغاز شود. برخی افراد تجربه لکه‌بینی، خونریزی شدید یا قاعدگی نامنظم دارند. این اختلال معمولاً در سیکل بعدی به حالت عادی برمی‌گردد، ولی در صورت تداوم باید با پزشک مشورت کرد.

2. تهوع و استفراغ

حساسیت گوارشی یکی از رایج‌ترین عوارض است. در صورت استفراغ تا دو ساعت بعد از مصرف، نیاز به تکرار دوز است. برای جلوگیری از تهوع، بهتر است قرص با وعده غذایی سبک مصرف شود.

3. درد شکم یا گرفتگی عضلات

احساس درد در ناحیه تحتانی شکم، مشابه درد دوران پریود، طبیعی است و اغلب ظرف یک تا دو روز برطرف می‌شود.

4. سردرد و سرگیجه

تغییر ناگهانی در سطح هورمون‌ها می‌تواند سردردهای موقتی، سبکی سر یا خستگی ایجاد کند که معمولاً چند ساعته تا یک روز ادامه دارد.

5. حساسیت پستان‌ها

برخی زنان ممکن است درد یا تورم در سینه‌ها احساس کنند. این مورد نیز گذراست و نیاز به نگرانی ندارد.

عوارض بلندمدت و مصرف مکرر قرص اورژانسی

استفاده گهگاهی از قرص اورژانسی معمولاً عوارض پایدار ایجاد نمی‌کند، اما مصرف مکرر، به‌ویژه بدون مشورت پزشکی، می‌تواند بدن را دچار آسیب‌های هورمونی و سیستماتیک کند.

1. بر هم خوردن تعادل هورمونی

دریافت مکرر دوز بالای هورمون پروژستین یا اولی‌پریستال ممکن است به اختلال در عملکرد طبیعی محور هیپوفیز-تخمدان منجر شود و تخمک‌گذاری را تحت‌تأثیر قرار دهد. این موضوع می‌تواند باعث بی‌نظمی قاعدگی، آمنوره (قطع پریود)، افزایش موی زائد یا حتی ناباروری موقت شود.

2. افزایش ریسک بارداری خارج رحمی

در صورت بارداری با وجود مصرف قرص اورژانسی، احتمال بارداری خارج رحمی (لانه‌گزینی تخمک در لوله فالوپ) افزایش می‌یابد. این وضعیت تهدیدکننده حیات است و نیاز به درمان فوری دارد.

3. افزایش اختلالات خلقی و اضطراب

تغییرات شدید هورمونی می‌توانند منجر به نوسانات خلقی، بی‌حوصلگی، افسردگی خفیف یا اضطراب موقتی شوند، به‌ویژه در زنانی که زمینه مشکلات روانی دارند.

4. ایجاد وابستگی ذهنی

برخی زنان ممکن است قرص اورژانسی را جایگزین روش‌های دائمی و ایمن‌تر پیشگیری کنند و به مصرف آن به‌صورت منظم عادت کنند که بسیار خطرناک است.

چه کسانی نباید از قرص اورژانسی استفاده کنند؟

استفاده از این قرص‌ها در برخی شرایط خاص باید با احتیاط یا تحت نظر پزشک انجام شود:

• زنان دارای مشکلات کبدی یا کلیوی شدید

• کسانی که به داروهای ضدتشنج، ضد HIV، یا آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند ریفامپین حساس هستند

• افراد با سابقه ترومبوز یا بیماری قلبی-عروقی

• زنان با سابقه آلرژی به هورمون‌ها یا ترکیبات دارو

آیا قرص اورژانسی باعث ناباروری می‌شود؟

برخلاف تصور رایج، مصرف گهگاهی قرص اورژانسی منجر به ناباروری دائمی نمی‌شود. اما مصرف مداوم می‌تواند تخمک‌گذاری را موقتاً مختل کند و نظم سیکل‌ها را از بین ببرد. پس از قطع مصرف، معمولاً باروری به حالت طبیعی بازمی‌گردد.

بیشتر بخوانید: بعد از رابطه چه کنیم باردار نشویم؟

نکات مهم و ایمنی قبل از مصرف قرص اورژانسی

• قرص اورژانسی جایگزین روش‌های جلوگیری دائمی نیست.

• بهتر است بیش از یک‌بار در هر سیکل قاعدگی استفاده نشود.

• در صورت تأخیر بیش از ۷ روز در قاعدگی، انجام تست بارداری ضروری است.

• برای پیشگیری از بیماری‌های مقاربتی (STD) مانند ایدز یا HPV، استفاده از کاندوم ضروری است.

بیشتر بخوانید: علائم بارداری بعد از چند روز ظاهر میشود؟

نتیجه‌گیری

قرص اورژانسی، ابزاری کاربردی برای پیشگیری از بارداری ناخواسته در شرایط اضطراری است، اما استفاده نادرست یا بیش از حد آن ممکن است بدن را دچار عوارض متعدد کند. با توجه به تأثیرات قوی و هورمونی این دارو، آگاهی از نحوه مصرف صحیح، محدودیت‌ها و عوارض آن بسیار ضروری است. برای پیشگیری مطمئن و بدون خطر، همیشه بهتر است با پزشک یا ماما مشورت کرده و از روش‌های مطمئن‌تری مانند قرص‌های روزانه، IUD یا کاندوم استفاده شود.