نفخ شکم زمانی اتفاق می‌افتد که دستگاه گوارش با هوا یا گاز پر شود. وقتی نفخ می‌کنید، احساس می‌کنید که یک وعده غذایی سنگین خورده اید و معده‌تان بیش از حد پر شده است. نفخ شکم معمولا موقتی است و مهم‌تر اینکه می‌توانید اقداماتی را برای جلوگیری از آن انجام دهید. در این نوشتار 10 علت نفخ شکم همراه با نکاتی برای پیشگیری از آن ارائه شده است. اگر شما هم از این مشکل رنج می‌برید، با ما همراه باشید تا راه‌های پیشگیری از نفخ را بشناسید!
نفخ شکم چه علائمی دارد؟
در ابتدا بهتر است علائم و نشانه‌های نفخ شکم را بشناسید. علائم رایج نفخ عبارتند از درد معده، احساس پری بیش از حد و سفتی شکم. همچنین ممکن است مکررا آروغ بزنید یا صدای غار و غور شکم داشته باشید.
همچنین نفخ شدید ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- خون در مدفوع
- کاهش وزن قابل توجه
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- سوزش سر دل
- تب (به دلیل عفونت)
علت نفخ شکم
همانطور که گفته شد، نفخ زمانی اتفاق می‌افتد که دستگاه گوارش با هوا یا گاز پر شود. این حالت می‌تواند ناشی از غذایی باشد که میل می‌کنید، (برخی از غذاها بیشتر از بقیه گاز تولید می‌کنند) یا ممکن است ناشی از ناسازگاری معده با لاکتوز (مشکلات با لبنیات) باشد. سایر دلایل برای نفخ به قرار زیر هستند:
پرخوری
یکی از شایع‌ترین دلایل نفخ شکم، پرخوری است. زمانی که بیشتر از حد غذا می‌خورید، معده برای انطباق با حجم غذا کشیده شده و همین باعث نفخ می‌شود. این امر اغلب در مواقعی اتفاق می‌افتد که غذاهای حاوی چربی یا فیبر زیاد مصرف کنید، زیرا هضم آنها بیشتر طول می کشد و می‌تواند باعث تولید گاز بیشتر در روده شود. اما زمان زیادی طول نمی‌کشد تا معده شما به حالت عادی بازگردد.
خوردن سبزیجات چلیپایی
برخی از سبزیجات مانند کلم پیچ، کلم بروکلی و کلم در دسته سبزیجات چلیپایی قرار می‌گیرند. این سبزیجات حاوی رافینوز هستند. (قندی که در روده شما گاز تولید می‌کند). علاوه بر این، حبوبات نیز می‌توانند باعث ورم معده شوند.
اما این بدان معنا نیست که باید این موادغذایی را به طور کامل حذف کنید. راه‌هایی برای هضم آسان تر این موادغذایی وجود دارد، مثلا بخارپز کردن سبزیجات یا خیس کردن حبوبات در آب قبل از پختن آنها.
بلعیدن هوا همراه خوردن غذا
روده می‌تواند مقدار معینی از هوا را تحمل کند. اگر با عجله غذا بخورید، احتمالا هوای بیشتری می‌بلعید و همین باعث نفخ شکم می‌شود.
برای جلوگیری از نفخ، آهسته غذا بخورید، نوشیدنی‌های گازدار ننوشید و از نی برای نوشیدنی‌ها استفاده نکنید تا از ورود هوای بیش از حد به بدن جلوگیری شود.
عدم تحمل موادغذایی حاوی لاکتوز
عدم تحمل لاکتوز می‌تواند باعث نفخ و سایر مشکلات گوارشی شود. این موادغذایی شامل محصولات لبنی مانند شیر، کره، پنیر، بستنی، ماست و … است. با جایگزین کردن شیرهای بدون لاکتوز و همچنین استفاده از شیر بادام و شیر سویا می‌توانید از نفخ شکم جلوگیری کنید.
بیماری سلیاک
این بیماری در اثر حساسیت به پروتئینی به نام گلوتن ایجاد می‌شود. در بیماری سلیاک، زمانی که گلوتن مصرف می‌کنید، بدن شما به سلول‌های سالم خود حمله می‌کند و باعث آسیب به روده کوچک می‌شود.
بیماری سلیاک نشانه‌های متفاوتی دارد، اما برخی از شایع‌ترین علائم آن عبارتند از:
- نفخ و درد شکم
- استفراغ
- کاهش وزن
- خستگی
- درد مفاصل
تشخیص بیماری سلیاک دشوار است زیرا این علائم در بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز رایج است. تنها راه برای تشخیص این بیماری مراجعه به پزشک متخصص است.
یبوست
یبوست یکی دیگر از علل شایع نفخ معده است. هنگامی که مدفوع در روده بزرگ جمع می‌شود، می‌تواند باعث ناراحتی و نفخ شود.
سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
IBS یک بیماری مزمن است که سیستم گوارشی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند علائمی مانند درد شکم، اسهال یا یبوست و نفخ ایجاد کند.
بیماری ریفلاکس معده (GERD)
GERD وضعیتی است که در آن اسید از معده به مری برگشته و باعث سوزش سر دل و علائم دیگری مانند درد شکم و نفخ می‌شود.
سیکل قاعدگی
بسیاری از زنان در طول دوره قاعدگی خود به دلیل تغییرات هورمونی در بدن دچار نفخ معده می‌شوند.
استرس
استرس نیز با تأثیر بر هضم غذا و ایجاد التهاب در دستگاه گوارش می‌تواند باعث نفخ معده شود. هیپوتالاموس و غده هیپوفیز در مغز شما هورمون‌هایی را ترشح می‌کنند و غدد فوق کلیوی را برای ترشح کورتیزول تحریک می‌کنند. کورتیزول نوعی هورمون استرس است.
واکنش افراد به هورمون‌های استرس در روده متفاوت است و ممکن است در برخی از افراد باعث اسهال، یبوست، درد معده، حالت تهوع یا نفخ شود.
کدامیک از موادغذایی باعث نفخ معده می شود؟
موادغذایی که ایجادکننده نفخ شکم عبارتند از:
- لوبیا
- عدس
- محصولات لبنی مانند شیر، کره، پنیر، بستنی، ماست
- نوشیدنی‌های گازدار
- گندم، چاودا، جو
- سبزیجات چلیپایی ( کلم بروکلی، گل کلم و …)
- پیاز
- سیر
- سیب
- گلابی
- شیرین کننده های مصنوعی
نکاتی برای جلوگیری از نفخ
فقط آنچه می خورید نیست که می‌تواند باعث نفخ شود، اینکه چگونه غذا می خورید و چقدر می خورید نیز نقش مهمی دارد. برای جلوگیری از نفخ شکم به موارد زیر توجه داشته باشید:
- موادغذایی را به خوبی بجوید
- آب کافی بنوشید
- برای نوشیدن از نی استفاده نکنید
- مصرف نوشیدنی‌های گازدار (مانند نوشابه) را کاهش دهید یا از مصرف آن خودداری کنید
- آهسته غذا بخورید
- از خوردن غذاهای پرچرب که هضم آنها دشوار است پرهیز کنید
- قبل از پختن حبوبات، آنها را برای چند ساعت در آب خیس کنید
کلام پایانی
نفخ، احساس ناخوشایندی در معده است که برای اکثر افراد اتفاق می‌افتد. علت نفخ می‌تواند پرخوری یا خوردن سبزیجاتی مانند بروکلی و کلم باشد که با اصلاح رژیم غذایی و پرهیز از خوردن مداوم برخی موادغذایی مانند لوبیا، لبنیات، کلم و … می‌توانید از نفخ شکم تا حدی جلوگیری کنید.
همچنین، چند مکمل طبیعی، از جمله نعناع و زنجبیل، ممکن است به تسکین نفخ کمک کنند.
بیشتر اوقات، خودتان می‌توانید نفخ شکم را برطرف کنید. اما اگر احساس ضعف می‌کنید یا اشتهای خود را از دست داده اید، یا اسهال، کاهش وزن، تب، درد شکم یا خون در مدفوع خود دارید، لازم است به پزشک متخصص مراجعه کنید.