دانشمندی برخاسته از دایکندی و تحول بزرگ در پرتودرمانی؛ اختراع شکردخت جعفری چه تغییراتی را در درمان سرطان به میان می آورد؟

داکتر شکردخت جعفری، از استعدادهای درخشان افغان در بریتانیا جدیدا توانست به رویایش برسد و دستگاهی که اختراع کرده بود را تولید کند.

در سال 1395 خبرنامه برای اولین بار زندگی خانم جعفری را به تصویر کشید. او با سختی‌ و تلاش فراوان  زندگی خود را تغییر داده است. اکنون با اختراع، ثبت و تولید دستگاه “دوزسنج” که می‌تواند تششعات پرتو درمانی را به صورت دقیق‌تر در داخل بدن مریض اندازه‌گیری کند، زندگی هزاران انسان را در سراسر جهان تغییر می دهد.

او پدرش را به خاطر بیماری سرطان از دست داده است.

شکردخت، دختری که با چراغ موشک در آشپزخانه وحمام درس خواند، ابداع‌گر چندین وسیله دوزسنج پرتو درمانی بیماری سرطان است که میزان دقت درمان این بیماری خطرناک را به شدت افزایش می دهد. او از میان یک‌هزار و ۶۰۰ تن اشتراک کننده از کشورهای مختلف جهان، برنده جایزه زنان در نوآوری سال ۲۰۱۶ بریتانیا نیز شده است.

این طرح که 4 سال قبل فقط ایده‌یی بود که روی کاغذ طراحی شد، اکنون به صورت یک ماشین درآمده و آماده بهره‌برداری است.

4 سال تلاش مستمر

شکردخت جعفری پس از راه طولانی که در مسیر تحصیلات خود طی کرد برای مقطع ماستری و سپس دکترا به بریتانیا سفر کرده بود. او افغانستان را به مقصد گرفتن تخصص در بخش فیزیک طبی ترک کرد و در مسیر تحصیلات در سطح دکترا به فکر ساختن دستگاه‌ اش افتاد تا دقت بیشتری را برای درمان سرطان ایجاد کند که ایده آن را در سال 1395 بر روی کاغذ پیاده کرده بود.

در این 4 سال که خانم جعفری برای ساخت این ماشین زحمت می کشید؛ با لحظه لحظه آن زندگی کرد. شاید این چهارسال برای شما مثل یک پلک برهم گذاشتن گذشته باشد. ولی برای او پر از ماجراهای خوب و بدی بود که اکنون با هر بار دیدن دستگاه جدیدش به آن روزهایش لبخند می‌زند.

صدای سرشار از شادی و ذوقش شنیدن دارد، زمانی که به او پیام دادم و تا زمانی که صدایش را شنیدم از لا به لای کلماتش لبخند و خوشحالی‌اش را می‌شد حس کرد.

او تخصص بین المللی خود را به عنوان فزیک‌دان طبی در بخش رادیوتراپی در جولای 2017 دریافت کرده است.

خانم جعفری درسال 2015 توانست دکترای خود را بدست آورد. بعد روی پروژه و طرحی کار کرد که فقط ایده آن را روی کاغذ داشت و برای صنعتی شدن کار زیادی نیاز دشت.

مادر، زن خانه، کار تمام وقت…

اما کار برای صنعتی شدن و ساختن دستگاه به همین آسانی نبود. خانم جعفری برای این که بتواند این پروژه را تکمیل کند و همچنان بتواند هزینه‌های زندگی را تامین کند در شفاخانه کویین الکساندرا در شهر پورتزموت به صورت تمام وقت، کار کرد.

اما صنعتی سازی یک وسیله طبی کار آسانی نیست. برای این که برای ساخت آن سرمایه‌گذار پیدا شود، باید قوانین زیادی مراعات گردد.

خانم جعفری در کنار نقشی که در جامعه طبی و اجتماع دکتران داشته است، مادر 2 دختر نیز است.

در گفتگو با شکردخت جعفری او از نقش پررنگ خانواده به خصوص همسرش در طول این سال ها حرف زد، و این که در تمام لحظات پا به پایش آمده، یادآوری کرد.

خانم جعفری گفت: «شرایط زندگی من با کار تمام وقت، زندگی شخصی‌ام و کار روی پروژه خیلی چالش برانگیز بود. اما خوشبختانه همسرم پا به پای من آمد. حتی شغل خود را تبدیل کرد تا بتواند مرا کمک کند وگرنه امکان عملی کردن ایده‌هایم را نداشتم. اما آن ها با همه چیز من کنار آمدند، من از حق رخصتی‌های سالیانه و عمومی شفاخانه، برای جلسات استفاده می‌کردم، شبانه روی پروژه کار می‌کردم و آخر هفته‌ها، به همین صورت گذشت ولی وقتی به اعضای فامیل از ساخت ماشین خبر دادم. مرا بغل کردن و جمله به تو افتخار می‌کنم. از زبان آنان شنیدنی بود.”

سوی دیگر یک زندگی

او با این که لحظات زندگی‌اش تلفیقی از نقش یک داکتر، یک همسر و یک مادر است. ولی به گفته خودش با همه این‌ها دلگرم حمایت فامیلش بوده و توانسته مسیر صنعتی سازی ماشینش را نیز به خوبی انجام دهد.

برای خانم جعفری کار سخت‌تر بود. زیرا او بدون ثبت اختراع نمی‌توانست برای خود سرمایه گذار پیدا کند. به این سبب که حقوق شرکت و سرمایه‌گذاران باید حفظ شده و فرصت کپی برداری به دیگران داده نشود.

در طول این مراحل ثبت اختراع و پیدا کردن سرمایه‌گذار خانم جعفری توانست 2 اختراع دیگر را به ثبت برساند.

او در سال 1395 خبر از ساخت نوعی “دوزی متر” را به خبرنامه داده بود که می‌توانست اشعه را در بدن مریض در زمان رادیوتراپی با دقت اندازه گیری کند.

اما اطلاعات به دست آمده از بدن افراد نیاز به خوانش داشته و باید در زمان کمی مطالعه و خوانش می‌شد. به این ترتیب خانم جعفری اولین اختراع خود را با ساخت ماشین تمام اتوماتیک خوانش اطلاعات به ثبت رساند.

ماشین تمام اتومات خوانش “دوزسنج” برای پروسس کردن منجوق‌ها یا مهره‌های شیشه‌ایی ساخته شده که می‌تواند اطلاعات را در زمان کمی بدست بیاورد.

اختراع دوم او نیز ساخت سیستم های دو بعدی و سه بعدی “دوزی‌متر” با استفاده از مهره های شیشه‌یی بود که  داکتران قادر بودند اطلاعات دوز رادیوتراپی را در داخل بدن مریض را به صورت سه بعدی  به ثبت برسانند.

در همین مدت او توانست جایزه (دبیلیو.آی.آی) یا ‘in focus‘ women in innovation را به دست آورد و با استفاده از پول آن یک مهندس تمام وقت را برای ساخت نمونه اول دستگاه “دوزسنج” ثبت تششعات پرتو درمانی استخدام کند.

از تئوری تا عمل

سال گذشته عملی کردن طرح تئوری خانم جعفری، در یک نمونه اولیه و به ثبت رساندن اختراع آن، موجب جلب توجه سرمایه‌گذاران گردید. زمانی که شکردخت جعفری توانست نظر سرمایه‌گذاران را جلب کند ساخت ماشین را به شکل نمونه صنعتی به شرکت سازنده ماشین الات نو به نام مورگان انویشن اند تکنالوژوی سپرد و به این ترتیب رویای خانم جعفری به حقیقت پیوست.

گذشتن از لحظات شیرین کنار خانواده و دریغ کردن خوشحالی و سپری کردن روزها با فرزند را خانم جعفری خوب می‌داند، زمانی که برای این پروژه شب بیداری‌های بسیاری را تحمل کرده است، تیم او نیز طعم شیرین موفقیت را خوب مزه می‌کنند وقتی به روزهایی فکر می‌کنند که بدون هیچ دستمزدی کار کرده‌اند، مراحل قانونی دستگاه پرتو درمانی را طی کرده و اکنون نمونه کامل و بی‌نقص آن را نظاره می‌کنند.

برای ساخت این ماشین 5 مشاور برای شرکت استخدام شده و به طور مثال این امکان وجود دارد که 100 قطعه‌یی که در ترکیب این ماشین استفاده شده است؛ بارها باز و بسته شده. بارها تبدیل شده اند؛ تا نتیجه دلخواه را بدهند.

خانم جعفری یادآور می‌شود که شاید هیچ وقت یادش نرود، زمانی که به عنوان یک محقق، این تئوری را در ذهنش داشت؛ چقدر خوش‌بین بود. اما وقتی که مهندس طرح اولیه را ساخت و انتظار خانم جعفری، استفاده از آن در تحقیقات کلینیکی بود، چیزی که می‌خواست، نشد. در حالی که در این وقت، یک دانشجوی دکترا، یک مرکز آلمانی و فردی دیگر برای  فوق دکترایش از این ماشین می خواستند استفاده کنند؛ ولی نمونه ساخته شده همه را ناامید کرد.

برای حل این مشکل مجبور شد که بارها قطعات را تبدیل و جا به جا کنند که بتواند نتیجه دلخواه شان را به دست آورند.

گام بزرگ

در راستای همین تلاش ها او گام بزرگ دیگری را برداشت. خانم جعفری شرکت ترواینویوو (Trueinvivo Ltd) را تاسیس کرد تا از طریق شرکت کار صنعتی شدن طرحش را پیش ببرد. او نام فوق را به این دلیل انتخاب کرد که با این دستگاه، می توان به درستی اشعه را در بدن مریض اندازه گیری کند، زیرا دستگاه‌های کنونی اندازه گیری دقیق نمی‌توانند.

خانم جعفری در این پروژه، هزینه‌های زیادی از قبیل معاش کارمندانش و خرید قطعات در حدود  1.5 میلیون دالر مصرف کرده است.

شکردخت جعفری که خود موسس شرکت بود، به دلیل دریافت سرمایه، برای کارش سهام شرکت اش را به فروش گذاشته و اکنون خود 30 درصد این شرکت و حق اختراع را در اختیار دارد. از این طریق مجوز استفاده از این اختراع را به شرکت سپرده تا از آن بهره برداری صورت گیرد.

شرکت ترواینویوو اکنون 5 کارمند و 30 سرمایه گذار دارد.

خانم جعفری با این کار خود زمان دوزیمتری را کاهش و دقت کار را افزایش داده و تصمیم دارد تا با توزیع رایگان این دستگاه بتواند آن را در اختیار مراکز قرارداده و تنها قیمت دوزی‌مترها را در نظر بگیرد.

شکردخت جعفری تلاش دارد تا با جلب سرمایه گذاران جدید بودجه آن را به دست آورده و تولید این دستگاه را به صورت انبوه شروع کند.

تجربه‌یی از سرطان میان امید و ناامیدی

خانم جعفری 4 سال قبل صاحب 2 فرزند بود اما اکنون او یک پسر 6 ماهه نیز دارد. پسری که در میان امید و ناامیدی در بطن مادرش رشد کرده و به دنیا آمد.

در سپتامبر سال 2018 خانم جعفری متوجه می‌شود که پسرش سینا را باردار است اما او سه روز قبل از آن با خبر شده بود که او به سرطان سینه مبتلا می‌باشد و همین بارداری سبب شده بود که هورمون تومور مخفی سرطان خود را نشان داده و شکردخت جعفری به آن پی ببرد.

با این که دکتران معالج او گفته بودند که می‌تواند پسرش را نگهدارد اما امکان این که کودکش با نقصی به دنیا بیاید وجود داشت ولی او با نگرانی تمام به نگهداری از پسرش ادامه داد.

اکنون سینا در سلامت کامل می‌باشد و خانم جعفری نیز تداوی جدی خود را به پایان رسانیده است.

خانم جعفری به دلیل این که مراحل قانونی دستگاه پرتو درمانی، کامل نشده بود. نتوانست از این دستگاه در درمان خود استفاده نماید ولی او گفت: “زمانی که من تحت تداوی قرار گرفتم دکتران گفتند که در میزان دقت تداوی من 20 درصد امکان خطا وجود دارد و به لحاظ علمی من می فهمم که بیشتر از 5 درصد خطا منجر به عدم موفقیت درمان می‌شود و این باعث می‌شود بیماران فکر کنند که آیا بیماری به صورت کامل درمان شده است یا نه؟! اما دستگاه جدید دوزسنج پرتو درمانی این دقت را بیشتر از قبل کرده است.”

خانم جعفری 15 جلسه رادیوتراپی داشته است.

رویاهایی برای افغانستان  

او با ساخت این دستگاه توانست دقت پرتودرمانی را افزایش داده و مصارف دراز مدت یک بیمار را کاهش دهد. اگر رادیوتراپی از دقت کم برخوردار باشد، در این صورت انساج سالم تحت شعاع قرار می‌گیرد و مشکلات جدید دیگری برای مریض ایجاد می‌شود. در دراز مدت باعث بیماری های دیگری می‌شود. در حالی که اگر رادیوتراپی دقت بیشتر داشته باشد؛ از مشکلات دیگر جلوگیری می‌شود.

این دستگاه قیمت مناسب داشته، قابل انتقال بوده و هزینه آن تقریبا 20 درصد هزینه دستگاه‌های کنونی است.

او هنوز هم رویاهای گذشته خود را در سر دارد و برای آمدن و کار کردن در افغانستان تلاش می‌کند. ولی اکنون به دلیل وضعیت جسمانی‌اش تصمیم دارد غیر حضوری و توسط یک تیم کارهایی را در افغانستان انجام دهد.

خانم شکردخت جعفری، با تجربیاتی که دارد، قصد دارد تحقیقات و دستاوردهایی خود را به صورت مقالات علمی درآورده و در اختیار علاقمندان قرار دهد.

او سعی می‌کند برای چالش‌های علم فیزیک پزشکی که هنوز هم راه حلی وجود ندارد، طریقه درمان و راهی برای حل آن پیدا کند.