هم‌زمان با آغاز سال جدید تعلیمی در افغانستان، وزارت معارف این کشور می‌گوید که امسال یک میلیون کودک شامل مکتب می‌شوند.
نوریه نزهت، سخنگوی این وزارت می‌گوید که آنان کمپاین بزرگی را برای جذب کودکان به مکتب راه‌انداخته‌اند که از این طریق می‌توانند میزان مشارکت کودکان را به‌مکتب افزایش دهند.
خانم نزهت می‌گوید: «ما یک سلسله برنامه‌های مشخصی را امسال برای افزایش سطح رفتن کودکان به مکتب، انجام داده‌ایم. آگاهی‌دهی برای خانواده‌ها بخشی از این برنامه‌های ما بوده است. انتظار ما بر این است که تعداد بیشتر، دختر خانم‌ها جذب شوند. بر اساس برنامه‌ای که ما سنجیده‌ایم، در سال جاری خورشیدی یک میلیون کودک را هم از دختران و پسران در مکاتب جذب خواهیم کرد.»
به گفته خانم نزهت سال گذشته در برابر هر ده کودک پسر، تنها شش دختر شامل مکتب شده بودند و وزارت معارف سعی دارد که در سال جاری این توازن را حفظ کند.
بر اساس آمارهای وزارت معارف افغانستان در حال حاضر، 3.7 میلیون کودک در افغانستان از رفتن به مکتب محروم‌اند که از آنجمله 75 درصد آنان را دختران تشکیل می‌دهد.
در کنار افزایش سطح دانش‌آموزان در مکاتب، سواد آموزی از برنامه‌های مهم دیگر وزارت معارف در سال جدیدی خورشیدی است. وزارت معارف افغانستان 11 هزار و 358 مرکز سوادآموزی را در سراسر افغانستان ایجاد کرده است که سالانه زمینه یادگیری سواد ابتدایی خواندن و نوشتن برای 300 هزار زن و مرد فراهم می‌شود.
آمارهای وزارت معارف افغانستان نشان می‌دهد که ۱۱ میلیون از جمعیت افغانستان در حال حاضر بی‌سواد اند و وزارت تلاش دارد که تا سال ۲۰۳۰ میلادی این رقم را به حداقل برساند.
بر اساس آمارهای این وزارت، در سال ۲۰۰۵ میلادی 30 درصد از افراد بین سن‌های ۱۵ تا ۲۴ سال با سواد بودند، اما در سال ۲۰۱۷ این رقم افزایش یافته و به ۵۴ درصد رسیده است.
آغاز دهه معارف
سال گذشته‌ی خورشیدی در افغانستان از سوی حکومت این کشور بنام سال معارف نام‌گذاری شده بود. مقام‌های وزارت معارف افغانستان می‌گویند که هم‌زمان با پایان سال معارف، دهه معارف آغاز می‌شود که تا سال 1409 خورشیدی ادامه دارد.
آنان تاکید دارند که برنامه‌های که برای این دهه دارند سبب می‌شود که در پایان این دوره، افغانستان صاحب یک معارف معیاری و بدور از چالش‌های که در حال حاضر سر راه آن قرار دارد، خواهد بود.
وزارت معارف افغانستان بزرگ‌ترین دستاوردش را در سال معارف در این کشور، نظام‌مند سازی ساختار معارف در این کشور می‌داند. به گفته‌ی مقام‌های این وزارت در سال گذشته‌ی خورشیدی، بیشترین تمرکز روی ساختار معارف در ولایت‌ها صورت گرفت. آنان می‌گویند که نظام معارف را به‌نوعی غیرمتمرکز کرده‌اند و صلاحیت‌های مالی و اداری ریاست‌های معارف را در ولایات افزایش داده‌اند. اصلاحات مواد تعلیمی از دستاوردهای دیگر این وزارت در سال معارف بوده است.
فساد چالش بزرگ
گزارش دیدبان شفافیت افغانستان که در ماه قوس سال گذشته‌ی خورشیدی نشر شد، معارف را یکی از سه فاسدترین نهاد افغانستان معرفی کرد.
پیش از آن نیز کمیته مستقل مشترک نظارت و ارزیابی مبارزه علیه فساد اداری (میک) گزارش داده بود که در روند استخدام معلمان در این وزارت، توزیع کتاب‌های درسی، امور تدارکاتی و ساختن تعمیر برای مکاتب، برنامه سواد آموزی و پرداخت معاش معلمان، فساد گسترده وجود دارد.
اما در حال حاضر، مقام‌های وزارت معارف افغانستان تاکید دارند که مراجع بزرگ فسادزا را از وزارت معارف برچیده‌اند. پیش از این بخش بزرگی از کارهای وزارت معارف افغانستان، ساخت‌وساز مکاتب در کوشه و کنار افغانستان بود. اما در حال حاضر به گفته‌ی مقام‌های این وزارت، این برنامه از وزارت معارف به وزارت شهرسازی و اراضی انتقال داده شده است.
یکی از منبع فسادزای دیگر پیش از این در وزارت معارف افغانستان نوع پرداخت معاش‌های آموزگاران در این وزارت بوده است. در افغانستان به‌دلیل این که هنوز نظام بانک‌داری توسعه نیافته و کسانی به‌عنوان معتمد وجود دارند که معاش آموزگاران از طریق آنان پرداخت می‌شود. این دست‌به دست شدن پول از یک معتمد به معتمد دیگر به‌نوعی در افغانستان چالش‌زاه بوده و فرصتی را برای سوء استفاده‌کنندگان فراهم کرده است.
اما در حال حاضر، میرویس بلخی، سرپرست این وزارت تاکید دارد که اکنون این وزارت از “سیستم معتمدان” گذار کرده و پرداخت معاشات از طریق امکانات مدرن و جدید صورت می‌گیرد.
آقای بلخی تاکید می‌کند: «ما در قسمت پرداخت معاشات معلمان در دو بخش کار کرده‌ایم. یک بخش که شامل هشت ولایت افغانستان می‌شود، را از طریق سیستم بانک‌داری پوشش داده‌ایم. بخش دیگر که حدود 20 هزار معلم را پوشش می‌دهد، از طریق انتقال پول از طریق مبایل یا “موبایل مانی” این پول‌ها را پرداخت می‌کنیم. باوجودی‌که ما هنوز هم برخی از ساحات به‌دلیل نبود امکان‌ها از سیستم سابق استفاده می‌کنیم، اما ما در حال حرکت به سمت مدرنیزه شدن سیستم هستیم.»
آموزگاران و مکتب‌های خیالی از چالش‌های مهم دیگر حکومت افغانستان در بخش معارف بوده است. مقام‌های وزارت معارف افغانستان یکی از دلایل موجودیت فساد و مکتب‌های خیالی را نبود آمارها و بانک اطلاعاتی مشخص از تعداد مکتب‌ها، دانش‌آموزان و آموزگاران می‌دانند.
سرپرست وزارت معارف افغانستان تاکید دارد که «ما استراتژی مبارزه با فساد را در وزارت معارف تکمیل کرده‌ایم و عملا کار آن آغاز شده است. به طور مثال، ما همه‌ی کسانی‌که به فساد متهم بودند و دوسیه‌هایی در وزارت معارف داشند که باید تصفیه حساب می‌شدند، آنان را به دادستانی کل معرفی کرده‌ایم تا حداقل مشخص شود که مشکل در کجا بوده است.»
مقام‌های وزارت معارف تاکید دارند که از ماه حمل سال گذشته‌ی خورشدی آنان بانک معلوماتی را در این وزارت ایجاد کرده‌اند که بتوانند آمار دقیق از مکاتب، آموزگاران و دانش‌آموزان را در سراسر افغانستان جمع‌آوری کنند.
148 ولسوالی بدون دانش‌آموز دختر
آمارها نشان می‌دهد که در پانزده سال گذشته در ۱۴۸ ولسوالی افغانستان، هیچ دختری از مکتب فارغ نشده است. هم‌چنان در ۴۸ ولسوالی افغانستان در هفده سال گذشته، هیچ پسر و دختری از مکتب فارغ نشده است. بیشتر این ولسوالی‌ها در ولایت‌های هلمند، نورستان، غزنی و سایر ولایت‌های ناامن قرار دارد.
نوریه نزهت، سخنگوی وزارت معارف افغانستان می‌گوید که ناامنی، ضعف اقتصادی و رواج‌های نامناسب در بسیار از مناطق افغانستان سبب شده که بیشتر دختران در برخی از مناطق این کشور از درس و تعلیم باز بمانند.
خانم نزهت تاکید دارد که «اطفالی که در بخش‌های ناامن زندگی می‌کنند به‌ویژه در ولایت‌های مانند پکتیا، پکتیکا، زابل، هلمند و سایر ولایت‌ها که دست‌خوش ناامنی‌ها است، در آن‌جاها از یک‌طرف امنیت وضیعتش مناسب نیست و از طرف دیگر رسم و رواج‌های ناپسند بیشتر حاکمیت دارند.»
بسته‌بودن دروازه‌های مکتب به‌روی دانش‌آموزان از چالش‌های عمده دیگر در مناطق ناامن افغانستان بوده است. آمارهای وزارت معارف در سال گذشته‌ی خورشیدی نشان می‌داد که دروازه 1هزار و 80 مکتب در سراسر افغانستان به‌روی دانش‌آموزان بسته است.
اما در حال حاضر مقام‌های وزارت معارف افغانستان تاکید دارندکه سال گذشته تا کنون این آمار تغییر کرده و دروازه حدود 500 مکتب در یک طول یک سال اخیر به‌روی دانش‌آموزان گشوده شده است.
از طرف دیگر تاکنون نیز دروازه 400 مکتب به‌روی دانش‌آموزان بسته است. مقام‌های وزارت معارف افغانستان می‌گویند که تلاش دارند در سال جدیدی خورشیدی تعداد زیادی از این مکتب‌ها را باز کنند.
نوریه نزهت، سخنگوی وزارت معارف افغانستان به‌خبرنامه گفت: «هنوز هم بیش از ۴۰۰ باب مکتب بسته است. ما تلاش می‌کنیم از طریق برنامه تحرک اجتماعی دروازه‌های مکاتب مسدود را به‌روی شاگردان باز کنیم.»
بر اساس آمارهای وزارت معارف افغانستان در حال حاضر بیش از ۹ میلیون و ۶۵۰ هزار دانش‌آموز در سراسر افغانستان به مکتب می‌روند که 38 درصد (بیش از 3 میلیون) آن را دختران تشکیل می‌دهد.