در سال 2015 میلادی و در اوج ناامنی و بیکاری موجی از شهروندان افغانستان برای رسیدن به پناهگاه‌های امن کشور شان را ترک کرده و از طریق دریاها راهی کشورهای اروپایی شدند. هزاران افغان پناهجو پس از پناهجویان سوری، دومین گروه بزرگ پناهجویان را تشکیل می‌دادند که به کشورهای اروپایی رسیدند. اروپا که تا آن زمان سیاست درهای باز بر روی پناهجویان را روی دست داشت، با بحران پناهجویی روبرو شد و مرزهای خود را بر روی پناهجویان بست.
در ماه نوامبر 2015 میلادی وزارت خارجه افغانستان اعلام کرد که در یک سال 146 هزار پناهجوی افغان وارد کشورهای اروپایی شده‌اند که از این میان تنها 80 هزار نفر آن در آلمان درخواست پناهندگی داده‌اند.
براساس آخرین آماری که منتشر شده است، در حال حاضر افغانستان در حدود 477 هزار پناهجو در کشورهای اروپایی دارد و به گفته‌های مقام‌های ارشد حکومت افغانستان، وضعیت نسبت به دو سال پیش برای این پناهجویان بهتر شده است.
شروع اخراج
پس از آن‌که بحران مهاجرت دامن کشورهای اروپایی را گرفت، پناهجویان افغان از جمله افرادی بودند که با خطر اخراج از این کشورها مواجه شدند. هرچند جنگ و ناامنی در افغانستان گسترش یافت، اما این کشورها بر اخراج شمار زیادی از افغان‌هایی که درخواست آنان رد شده، تاکید کرد.
در ماه قوس سال 1395 خورشیدی وزارت مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان اعلام کرد که در حدود 10 هزار پناهجوی افغان از کشورهای اروپایی بازگردانده شده‌اند. این پناهجویان کسانی بودند که درخواست پناهندگی شان رد شده بودند.
براساس آمار این وزارت در دو ماه نخست سال ۲۰۱۶ حدود ۱۳ هزار افغان در کشورهای مختلف اروپایی درخواست پناهندگی داده بودند و در سه ماه نخست سال ۲۰۱۵ نزدیک به ۴۰ هزار افغان درخواست پناهندگی داده بودند.
در سال 2017 میلادی گزارش شد که میزان پذیرش پناهجویان افغان در آلمان تا مرز 48 درصد کاهش یافته است. این درحالی بود که در سال 2015 میلادی 77.6 درصد و در سال 2016 میلادی 60.5 درصد درخواست پناهجویان افغان در آلمان پذیرفته شده بود.
درخواست برای اسکان مجدد
درحال حاضر شمار زیادی از پناهجویان افغان در کشورهای اروپایی با پرونده های رد شده و یا هم تحت بررسی مواجه اند. همزمان با این یونان و کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان به تازگی از اتحادیه اروپا خواسته که دو بخش از پناهجویان افغان را در برنامه اسکان مجدد پناهجویان در کشورهای اروپایی در نظر بگیرند.
فیلیپ لکلرک، نماینده کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان یا UNHCR در یونان گفته که آنان چند کتگوری را به‌شمول «افغان‌های آسیب‌پذیر» و «کودکان پناهجوی بی‌سرپرست» را به اتحادیه اروپا پیشنهاد کرده‌ان که شامل برنامه اسکان مجدد این اتحادیه شوند.
برنامه اسکان مجدد پناهجویان در اتحادیه اروپا تاکنون 30 هزار پناهجو را که بیشتر آنان سوری اند، از یونان و ایتالیا به کشورهای مختلف اروپایی منتقل کرده و درخواست این پناهجویان پذیرفته شده‌اند. اکنون کمیساریای عالی ملل محتد در امور پناهجویان می‌گوید که از اتحادیه اروپا خواسته تا دو کتگوری مشخص افغان‌های آسیب‌پذیر و حدود 3 هزار و 300 پناهجوی افغان زیر سن قانونی را در این برنامه بگنجاند.
با این درخواست تاکنون تمامی کشورهای عضو اتحادیه اروپا موافقت نکرده‌اند. جمهوری چک، هنگری، پولند و سلواکیا چهار کشوری اند که هنوز با اسکان مجدد پناهجویان مخالفت می‌کنند.
درخواست برای اسکان مجدد پناهجویان افغان در کشورهای اروپایی درحالی مطرح شده است که افغانستان با اتحادیه اروپا در سال 2016 میلادی توافق کرد تا آن‌عده از افغان‌هایی‌که درخواست پناهندگی شان پذیرفته نمی‌شوند، دوباره به افغانستان بازگردانده شوند.
جلوگیری از اخراج 100 هزار پناهجو
پس از آن چندین گروه از پناهجویان افغان از کشورهای اروپایی به افغانستان بازگردانده شدند. در هفته‌های اخیر سید حسین عالمی بلخی، وزیر امور مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان اعلام کرد که در سال ۲۰۱۶ میلادی ۵۸۰ تن و در سال ۲۰۱۷ میلادی ۷۵۴ تن از پناهجویان افغان از کشورهای اروپایی به افغانستان بازگشتانده شده‌اند.
آقای عالمی در مراسم بزرگداشت از روز جهانی پناهجویان گفت که قرار بود در سال 2017 میلادی 100 هزار پناهجوی افغان از کشورهای اروپایی اخراج شوند اما با تلاش‌های حکومت افغانستان و نهادهای جهانی تعداد کمی از این افراد اخراج شدند.
اخراج پناهجویان افغان از کشورهای اروپایی با انتقادهای زیادی نیز روبرو بوده است. آقای بلخی اخیراً در یک نشستی درباره مهاجرین گفت که روند مهاجرت به اروپا کاهش پیدا کرده و مدیریت مشترک دیپورتی‌ها نیز ایجاد شده است.
اتحادیه اروپا یکی از تمویل کنندگان مالی افغانستان است. استدلال این اتحادیه برای اخراج افغان‌ها این است که سالانه میلیون‌ها دالر به افغانستان کمک می‌کند و باید دولت افغانستان پناهجویان خود را بازگرداند و اتحادیه اروپا نمی‌تواند کمک هالی مالی و پذیرش پناهندگان را همزمان انجام دهد.
برای مدیریت بحران مهاجرت افغان‌ها اتحادیه اروپا برای رسیدگی به امور پناهجویان 80 میلیون یورو در یک نوبت و 124 میلیون یورو در مرحله دوم به وزارت مهاجرین افغانستان کمک کرده است.
افغان‌های مهاجر نقش ویژه‌ای در تقویت اقتصاد افغانستان و اقتصاد مردم این کشور دارند. آمار وزارت مهاجرین افغانستان نشان می‌دهد که سالانه در حدود 700 میلیون دالر از طریق حواله مهاجرین به افغانستان می‌آید و این مقدار پول برای تأمین معیشت خانواده‌ها وارد اقتصاد افغانستان می‌شود. سازمان جهانی مهاجرت نیز اعلام کرده که مشاغلی که مهاجران دارند و درآمدی که به کشور خود می‌فرستند، بخش مهمی از اقتصاد جهانی را تشکیل می‌دهد.
اسکان مجدد پناهجویان افغان در اتحادیه اروپا درحالی مورد بحث قرار می‌گیرد که برای حدود یک‌ونیم میلیون مهاجر افغان در پاکستان یک ماه فرصت داده شده‌اند. پاکستان جواز اقامت این مهاجران را برای یک ماه تمدید کرده است.
در اوج تنش میان افغانستان و پاکستان، اسلام‌آباد تصمیم گرفته است تا بیش از یک میلیون مهاجر افغان را اخراج کند. افغانستان مدعی است که پاکستان از مهاجران به‌عنوان یک ابزار سیاسی استفاده می‌کند و این عمل خلاف کنوانسیون‌های بین‌المللی است.
افغانستان در حال حاضر 5.6 میلیون مهاجر دارد که در 52 کشور جهان زندگی می‌کنند. پاکستان و ایران دو کشوری اند که میزبان میلیون‌ها مهاجر افغان اند. این درحالی است که پس از سال 2001 میلادی تا کنون در حدود 7 هزار مهاجر افغان از کشورهای مختلف به افغانستان برگشته‌اند.