عبدالله حبیب‌زی سرپرست شهرداری کابل است. آقای حبیب‌زی در طول یک و سال نیم مدیریت شهرداری کابل به عنوان یک جوان در این نهاد مهم کار کرده است. در این گفت‌وگو آقای حبیب‌زی از طرح‌ها و برنامه و در عین حال چالش‌ها و فرصت‌های کاری خود در شهرداری کابل گفته است.
خبرنامه: عبدالله حبیب‌زی کیست؟ تحصیلات و تجربه کاری وی تا شهرداری کابل چیست؟
حبیب‌زی: من متولد شهر کابل هستم. در تذکره جایداد پدری‌ام از ولایت غزنی است. در چهاردهی کابل تولد شده و مکتب خود را خوانده‌ام. در جریان جنگ‌ها به غزنی رفتم و سپس به‌حیث شاگرد ممتاز از لیسه سنایی فارغ شدم. پس از سپری نمودن امتحان کانکور به دانشکده انجنیری دانشگاه کابل کامیاب شدم و به مجرد فراغت از دانشگاه، به‌حیث استاد در دانشکده انجنیری قبول شدم.
در کنار تدریس در دانشگاه، در کارهای عملی با نهادهای ملی و بین‌المللی چون USAID، بانک جهانی و با بخش انجنیری ارتش امریکا در بخش‌های مختلف همکاری می‌کردم. علاوه بر این یک مرکز انجنیری را ایجاد کردیم که آموزش‌های عملی را برای پروژه‌های ارتش امریکا ارایه می‌کرد. ما تیم انجنیری آن‌ها را آموزش عملی می‌دادیم.
پس از مدتی تدریس در دانشگاه، از طریق بورسیه فولبرایت به امریکا رفتم و مدرک ماستری خود را در رشته انجنیری ترانسپورت، خصوصاً ترانسپورت شهری، گرفتم. تمرکز اصلی من روی ترانسپورت شهری بود. در امریکا مقالاتم در ژورنال‌ها نشر شد. در امریکا در یک رقابت بین دانشگاه‌های آن کشور توانستم یک جایزه ملی امریکا را به‌خاطر دیزاین میدان هوایی ایالات فلوریدا از اداره هوانوردی فدرال امریکا به‌دست بیاورم.
علاقه‌ی من نسبت به وطنم باعث شد که من بیشتر مقالات تحقیقاتی‌ام را در مورد افغانستان، مخصوصاً شهر کابل نوشتم. من در امریکا بود که طرح متروبس را جور کردم و دیدم که یک پروژه بسیار عملی برای شهر کابل است که می‌تواند مشکلات ترانسپورتی را حل کند.
زمانی که به افغانستان آمدم، به‌حیث مدیر برنامه‌ها، مشاور و رییس در نهادهای مختلف کار کردم. با دولت همکاری‌های نزدیک داوطلبانه داشتم. این باعث شد که طرح‌های من به ریاست جمهوری راه پیدا کند.
خبرنامه: چگونه به‌عنوان سرپرست شهرداری کابل انتخاب شدید؟
حبیب‌زی: طرح‌ها و برنامه‌های من به ریاست جمهوری راه پیدا کرد. رییس جمهور وقتی طرح‌های مرا خواند، علاقه پیدا کرد و از من در عالم ناشناسی تقاضا کردند که در شهرداری کابل کار کنم. در ابتدا به‌حیث معاون تخنیکی این اداره و سپس به‌حیث سرپرست شهردار کارم را آغاز کردم.
خبرنامه: از فعالیت‌های خود در شهرداری کابل برای ما بگویید و این‌که شما چه تغییراتی را در درون اداره ایجاد کردید؟
حبیب‌زی: از زمانی که کارم را آغاز کردم، می‌فهمیدم مشکلاتی که در شهر کابل وجود دارد، مشکلات بسیار عظیم است. چالش‌های خیلی زیاد باقی مانده. برای حل این چالش‌ها در قدم نخست لازم بود که ظرفیت داخلی و ظرفیت سازمانی بهبود پیدا کند تا بتوانیم به بیرون خدمات ارایه کنیم. شهرداری در آن زمان به یک انسان ناتوان می‌ماند که به مشکل می‌توانست راه برود درحالی که توقع مردم بسیار زیاد بود. نیاز بود که ظرفیت داخلی را بهبود ببخشیم.
در نخست تمرکز کردیم که کار به اهل کار سپرده شود. ما اولویت بندی کردیم. بعضی بخش‌هایی که اشد نیاز بود، ساخت‌وساز جاده‌ها بود. این را اولویت داده و یک تیم متخصص را در این بخش استخدام کردیم. بعضی ریاست‌های مرکزی مرتبط را اصلاح کردیم و رییسان جدید استخدام کردیم.
تمرکز ما در بخش درون‌سازمانی روی 9 بخش بود. دیدگاه که باید جور می‌شد، رهبری سالم، تیم تخنیکی مجرب، استراتژی‌ها و میتودهای موثر کاری، زیربنای کاری یا تسهیلات کاری مانند وسایل دفتر و کاری، عواید و مبارزه با فساد از جمله مواردی بود که با تطبیق آن ظرفیت بالا می‌رفت.
در مقابل ما چالش بزرگ این بود که شهرداری کابل یک اداره بسیار بزرگ است. بعضی‌ها به این باور اند که هر ریاست ما به اندازه بعضی وزارت خانه‌ها است.
مشکلات دیگری که در برابر ما قرار داشت، احتمال قوی موجودیت فساد بود. منابع حیف و میل می‌شد. بودجه مصرف می‌شد اما به جایش مصرف نمی‌شد. یک سیستم مدیریتی ضعیف و ناکارا در داخل شهرداری کابل موجود بود. از طرف دیگر ما 44 ریاست داشتیم و حجم کاری ما زیاد است. همزمان بالا بردن ظرفیت تمام این‌ها ناممکن بود. از سوی دیگر ما برای تطبیق برنامه‌های ارتقای ظرفیت به یک تیم نیاز داشتیم، تیم متعهد، صادق و کارفهم.
یک ظرفیت نسبتی در بخش‌های مختلف ایجاد شد. در بخش تنظیف و ترانسپورت و ایجاد زیربناها یک ظرفیت ایجاد شد. اما در بعضی موارد هنوز ظرفیت ایجا نشده است. اکثریت نواحی ما به همان سیستم سابق است.
خبرنامه: پس از آمدن شما در شهرداری کابل، چه تغییراتی در شهر کابل به‌وجود آمده است؟
حبیب‌زی: به‌طور اوسط از عمر تیم نو یک سال می‌گذرد. من یک سال و 5 ماه قبل به‌حیث سرپرست به کار آغاز کردم. در این مدت به طول 1 هزار و 746 کیلومتر جاده هفت متره ساختیم. جاده‌هایی را که ساختیم از پس کوچه با عرض کوچک شروع تا به جاده‌های 60 متره مانند جاده نساجی بگرامی و چهارراهی سرسبزی می‌باشد.
در حدود 1 هزار و 6 کیلومتر جاده زیر کار است. چون یکی از مشکلات بسیار بزرگ نبود جاده‌ها بود که باعث ازدحام، آلودگی هوا و عدم دسترسی به مردم شده بود. مردم حتا در جریان زمستان قادر به رفتن به مسجد نبودند. این یکی از تغییرات بزرگی است که آورده‌ایم.
تغییرات دیگری که آوردیم از لحاظ تنظیفی است. یک زمان از مجموع کثافاتی که تولید می‌شد 27 درصد آن انتقال داده می‌شد اما حالا این رقم به 56 درصد رسیده است. این یک تفاوت است ولی کافی نیست.
تغییرات دیگر در قسمت بعضی پروسه‌های خدماتی است. پیش از این مدت زمان زیادی نیاز بود تا کسی جواز ساختمانی بگیرد ولی حالا ما این پروسه را به سه روز کاهش داده‌ایم. این پروسه کمک کرد در حدود 500 میلیون دالر سرمایه‌گذاری را در سطح کابل جذب کنیم.
کار 13 پارک را آغاز کرده‌ایم. 3 پارک عملاً کار ساختمانش شروع شده است. این از جمله تغییرات بنیادی است. کانال‌های زیاد ساخته و یا پاک کاری شده است. مثل کانال نساجی بگرامی، پل سوخته و وزیر آباد. این امر در قسمت مدیریت آب ما را کمک کرده که دیگر در بسیاری مناطق آب جمع نمی‌شود.
کاهش فساد یکی از تغییرات دیگر است. جاهایی را که ما اصلاح کرده‌ایم فساد تا 80 درصد کاهش یافته است اما در بعضی جاها که اصلاحات نیامده موجودیت فساد را رد نمی‌کنیم.
قراردادهای ما بسیار شفاف است. در رهبری شهر کابل کسانی قرار دارند که مثل مردم عادی زندگی دارند. هنوز پدرم به بایسکل می‌رود و فامیلم از موترهای لینی استفاده می‌کنند. در خانه خود هنوز پرچوی برق داریم و وقتی برق می‌رود در تاریکی می‌باشیم. هیچ شهرداری که در شهرداری کار کرده این طور نبوده است. در سابق این طور نبود حتا بعضی روسا قصرها و ملکیت‌هایی دارند.
خبرنامه: برنامه‌های شهرداری کابل برای سال آینده برای بهسازی شهر کابل چیست و چقدر بودجه برای آن در نظر گرفته شده است؟ در کدام ناحیه‌ها با توجه به کدام اولویت‌ها این برنامه‌ها عملی می‌شود؟
حبیب‌زی: زمانی که من آمدم به شهرداری کابل، تا سال 1398 حدود 23 میلیارد افغانی بودجه در نظر گرفته شده است که با توجه به رشد متوازن به نواحی مختلف برای هر زون 5 میلیارد تخصیص یافته است. برنامه‌های بیشتر در بخش جاده سازی است که بیشترین بودجه هم در این بخش مصرف می‌شود.
اما پروژه‌های دیگر ما شامل آدرس یابی می‌شود. ما هفت ناحیه کابل را در حال حاضر آدرس یابی کرده‌ایم که فعلاً روی کاغذ است. هر خانه و کوچه آدرس دارد. لوحه‌ها نصب می‌شوند و روی نقشه‌های انترنتی نیز قابل دسترس است.
برنامه دیگر ما بهبود ترانسپورت و ترافیک است. تا سال آینده ما یک پولیس ترافیک بسیار فعال خواهیم داشت. پولیس پاسخگو، متعهد و کارفهم خواهد بود که در تطبیق قوانین ترافیک نقش جدی خواهند داشت. هر پولیس دارای کامره، واسطه نقلیه و مجهز با وسایل الکترونیک خواهد بود. تمام وسایط نقلیه به دیتابیس الکترنیک ثبت خواهد شد و موتروان‌ها نیز بایومتریک می‌شوند.
با مراجه به دیتابیس زمانی که یک واقعه صورت بگیرد، می‌توانیم مالک موتر را در مدت چند ثانیه پیدا کنیم. این در قسمت کاهش جرایم و آوردن نظم در جاده کمک می‌کند. تلاش دیگر ما این است که جریمه الکترونیک وضع کنیم. علاوه بر این آگاهی عامه را روی دست داریم. ایستادگاه‌های زیادی ایجاد شده و جاده‌ها نیز خط‌اندازی می‌شود. علایم ترافیکی نصب می‌شود و جلوگیری از تخلفات به‌صورت جدی عملی می‌شود.
خبرنامه: بسیاری‌ها به این باور اند که شهرداری کابل انکشاف متوازن را در ناحیه‌های مختلف رعایت نکرده است. یکی از این ناحیه‌های پرنفوس و پر از مشکل، ناحیه 13 یا دشت برچی است. برای بهسازی این ناحیه چه برنامه‌های روی دست است و چه مقدار بودجه برای آن در نظر گرفته شده؟
حبیب‌زی: من تایید می‌کنم که در شرق و غرب کابل کار کافی صورت نگرفته است. در این قسمت بودجه زیاد اختصاص داده‌ایم. یک تعداد جاده‌های فرعی در ناحیه سیزده به شمول جاده‌های اتصالی که جاده شهید مزاری را به جاده کمپنی وصل می‌کند، عملی می‌شود. در پلان داریم که بعضی پارک‌ها را در آنجا بسازیم و همین طور یک کانال را در برنامه داریم.
خبرنامه: سیستم فاضلاب در شهر کابل یکی از مشکلات جدی است. برای حل آن چه اقداماتی روی دست گرفته‌اید؟
حبیب‌زی: سیستم فاصلاب در اصل مربوط اداره آب‌رسانی است و مربوط شهرداری نمی‌شود. اما ما در بعضی موارد محدود سهم می‌گیریم. ساختمان‌هایی را که ما مجوز داده‌ایم هیچ کدامش بدون سیستم فاصلاب نبوده است. حفر چاه سپتیک یکی از شرط‌های دادن جواز بوده است.
خبرنامه: به تازگی مسئولیت ترافیک شهر کابل نیز از وزارت داخله به شهرداری کابل انتقال پیدا کرده است. برای تغییرات سیستم ترافیک و حل راه‌بندان‌های این شهر چه کارهایی قرار است انجام شود؟
حبیب‌زی: در قسمت جلوگیری از ازدحام برنامه‌های خوبی روی دست است. عامل ازدحام در کابل کمبود جاده نیست بلکه مدیریت نادرست ترافیک روی جاده است. پولیسی را که پیشتر اشاره کردم، وقتی قانون را درست تطبیق کند ازدحام کاهش پیدا می‌کند.
در قسمت پارکینک گفتید. ما پارکینک داریم ولی مدیریت آن را نداریم. به این معنا که جایی که باید وسایط پارک شود، پارک نمی‌شود. مثلاً در بین چهارراهی‌ها. این مدیریت کار دارد. در هر مسیر سرای‌های زیادی وجود دارد و ما تلاش می‌کنیم سرای‌های دیگر هم پیدا کنیم تا موترها را مردم در آنجا پارک کنند.
از لحاظ ساختاری پولیس ترافیک را تغییر می‌دهیم و بیشتر به شکل گزمه‌ای می‌سازیم. در نقاط مزدحم کامره نصب می‌کنیم تا درصورت توقف بیجای وسایط نقلیه عکس پلت آن را از طریق کامره گرفته و جریمه وضع کنیم. از طریق پیام به موبایل فرد خبر داده می‌شود که چه مقدار جریمه شده و باید در کدام بانک آن را تحویل بدهد.
جواز رانندگی و جوازسیر الکترونیک می‌شود. معاینات تخنیکی موترها نیز صورت خواهد گرفت. در سطح شهر سیگنال‌ها نصب می‌شود. کار 150 پایه آن را آغاز می‌کنیم. تا دو سال آینده تطبیق کنیم. در سال آینده در پلان داریم که نیمی از آن را نصب کنیم. زیباسازی و سبزی‌کاری پیاده‌روها اجرا می‌شود. آگاهی عامه قوی را آغاز می‌کنیم.
متروبس یکی از پروژه‌هایی است که در جاده‌هایی که کارش شروع شده جای آن در نظر گرفته شده است. مسیر جاده شهید مزاری یکی از مسیرهایی است که مشکل ازدحام آن حل می‌شود و همین‌طور در برنامه متروبس است.
خبرنامه: شهرداری کابل در گذشته با مشکلاتی در بخش تطبیق برنامه‌های خود مانند اعمار سرک یا سایر برنامه‌های انکشافی مواجه بوده است. این موانع شامل افراد زورمند، مافیای زمین یا امثال آن بوده است. درحال حاضر آیا شما با مشکلات در بخش تطبیق برنامه‌های شهرداری کابل مواجه هستید؟ اگر هستید در کدام ناحیه بیشتر.
حبیب‌زی: بزرگ‌ترین برنامه‌های انکشافی ما در بخش سرک سازی است. در 80 درصد پروژه‌های خود کامیاب بوده‌ایم اما در بعضی موارد چالش هم داشته‌ایم. به‌طور مثال برنامه متروبس که باید عملی می‌شد، به دلیل عدم ظرفیت سکتور خصوصی یک سال به تاخیر افتاد. این مشکلات سکتور خصوصی ما را نشان می‌دهد. علاوه بر این در برنامه داشیتم که خدمات تنظیف را توسط سکتور خصوصی انجام بدهیم ولی سکتور خصوصی ما حاضر نشده که این کار را بکند. حالا درس‌هایی را آموخته‌ایم و کمی و کاستی‌هایی را که پیدا کرده‌ایم در برنامه‌های بعدی به آن توجه خواهیم کرد.
خبرنامه: پیام شما برای مردم کابل چیست؟
حبیب‌زی: هیچ شهر دنیا بدون همکاری مردم ساخته نشده است. اما در سطح کابل این همکاری به پایین‌ترین سطح خود قرار دارد. در پروژه‌های ما مردم نه تنها همکاری نمی‌کنند بلکه باعث اذیت و آزار کارمندان ما می‌شوند، همکاران ما را لت‌وکوب می‌کنند و اموال ما را دزدی می‌کنند. پیام ما به مردم شهر کابل این است که اگر مردم می‌خواهند شهرشان آباد شود و از مشکلات شهری بیرون شده و زندگی مرفه داشته باشند، با شهرداری کابل همکار باشند.
ابوذر ملک‌نژاد همکار این گفت‌وگو بوده است.