کاخ سفید با انتشار اعلامیه‌ای از توافق روسای جمهور افغانستان و آمریکا بر سر کار روی ذخایر معدنی کمیاب افغانستان توسط شرکت‌های آمریکایی خبر داده است.
در اعلامیه‌ی کاخ سفید آمده است که “آنان (ترمپ و اشرف غنی) توافق کردند که چنین ابتکار عملی به‌شرکت‌های امریکایی اجازه دهد تا برای توسعه مواد اولیه ضروری که برای حفظ امنیت افغانستان ضروری می‌باشد، بپردازد. زیرا این امر اقتصاد افغانستان را رشد داده و باعث ایجاد شغل در هردو کشور می‌شود. با این وجود هزینه برخی کمک‌های ایالات متحده امریکا به افغانستان، تامین خواهد شد و در عین‌حال افغان‌ها نیز به‌خود بیشتر متکی می‌شوند.”
این توافق در دیدار روز پنج‌شنه محمد اشرف غنی، رییس جمهوری افغانستان با همتایی امریکایی‌اش در جریان نشست عمومی سازمان ملل در نیویارک صورت گرفت. به دنبال این دیدار، خبرگزاری رویترز گزارش داده است که رییسان جمهوری هر دو کشور موافقت کرده‌اند که امریکا در بخش توسعه‌ی فعالیت های معدن کاری و سنگ‌های قیمتی به افغانستان کمک کند.
این خبرگزاری در ادامه نوشته است که امریکایی‌ها بعد از ۱۶ سال حضور در افغانستان در صدد یافتن راهی در جهت ایجاد تعادل و جبران میلیاردها دالری می‌باشند که هرسال به خاطر حمایت از حکومت کابل هزینه کرده‌اند. با این‌حال استخراج معادن به‌گونه‌ی چشم‌گیر به‌عنوان راهی برای این منظور شناخته می‌شود.
همچنان دونالد ترمپ، رییس‌جمهور امریکا در توییترش از این دیدار اظهار رضایت کرده و نوشته است که دیداری خوش‌آیندی بوده است.
https://twitter.com/realDonaldTrump/status/910885156373721092
خوشبینی کابل
کابل موافقت رییسان جمهوری افغانستان و امریکا را بر سر همکاری شرکت‌های امریکایی در بخش استخراج منابع طبیعی در افغانستان، گام مثبت برای استخراج قانونی این معادن خوانده و از آن استقبال کرده است.
ارگ ریاست جمهوری افغانستان در اعلامیه‌ای نوشته است که “رئیس جمهور اشرف غنی از تعهدات و همکاری امریکا استقبال کرده می‌گوید، رفاه و انکشاف اقتصادی در افغانستان به انکشاف معادن در این‌کشور تعلق دارد.”
این اعلامیه به نقل از آقای غنی نوشته است که با توسعه کار روی معادن، افغانستان از لحاظ اقتصادی روی پای خود می‌ایستد و مصارف نیرو‌های امنیتی را خود تهیه می کند.
مقام‌های حکومت افغانستان باور دارند که این توافق می‌تواند تحول تازه‌ای را در بازار معادن افغانستان ایجاد کند. عبدالقدیر مطفی، سخنگوی وزارت معادن و پترولیم افغانستان به خبرنامه گفت که “کمک شرکت‌های امریکایی برای توسعه معادن افغانستان، اقدام خوبی برای مشارکت اقتصادی و اشتغال‌زایی می‌باشد. ما آمادگی کامل داریم که سرمایه‌گذاری خارجی را در افغانستان حمایت کنیم.”
آقای مطفی می‌گوید که این سرمایه‌گذاری امریکا روی معادن افغانستان، از نگاه مالی و فنی این کشور را کمک می‌کند و بهنوعی ظرفیت فنی را در داخل افغانستان ایجاد کند.
در عین‌حال اتاق صنایع و معادن افغانستان این توافق را چشم‌انداز تازه‌ای برای تامین امنیت معادن این کشور می‌داند. مقام‌های این اتاق تاکید دارند که سرمایه‌گذاری ایالات متحده امریکا روی معادن افغانستان به تایمن امنیت مناطقی که اکثر آن تحت کنترول دولت نیست، کمک خواهد کرد و استخراج معادن این کشور نیز قانونمند می گردد.
رحیم‌الله سمندر، رییس عامل اتاق صنایع و معادن افغانستان به خبرنامه گفت که “پیش از این معادن افغانستان به‌صورت غیرحرفه‌ای و غیرقانونی از سوی برخی مافیای منطقه استخراج می‌شد که بیشتر منافع آن به سود گروه‌های خاص دیگر می‌رفت، به این خاطر حکومت افغانستان همه‌ی قراردادهای استخراج معادن در افغانستان را فسخ و برای مدتی به تعویق انداخته است. اما این توافق می‌تواند استخراج معادن را قانونمند کند که در آن منفعت افغانستان در نظر گرفته می‌شود.”
آقای سمندر می‌گوید که حکومت افغانستان در حال حاضر روی میکانیزمی کار می‌کند که بتواند روند استخراج معادن را قانونمند نماید و در چارچوب این میکانیزم شرکت‌های داخلی و خارجی بتواند روی معادن این کشور سرمایه‌گذاری کند.
رییس عامل اتاق صنایع و معادن افغانستان تاکید کرد که ” تا سه ماه دیگر راهبرد یا نقشه راه در بخش معادن افغانستان تکمیل می‌شود که این یک سند معتبر برای قرارداهای معادن و قراردادهای بزرگ برای استخراج معادن خواهد بود.”
چالش‌های استخراج
تحقیقات جیولوژیکی ایالات متحد امریکا، ارزش بالقوه معادن افغانستان به شمول طلا، سنگ های قیمتی و همچنان عناصر و موادی مانند لیتیوم و خاک‌های نادر را که برای وسایل برقی مدرن اهمیت حیاتی دارد، بیش از یک هزار میلیارد دالر برآورد کرده است.
اما به دلیل وجود چالش‌هایی از قبیل نبود زیر ساخت‌های اساسی، ترانسپورتی و صنعتی و همچنان شورشگری فزاینده که برای مدت نزدیک به 50 سال برخی از این معادن خارج از کنترول حکومت بوده، باعث شده که بهره‌برداریِ اقتصادی از معادن در این کشور ناممکن شود.
با این وجود استخراج معادن بنا بر چالش‌های موجود امنیتی در افغانستان، دشوار و پر هزینه می‌باشد. بخش‌های عظیم ذخایر اقتصادی خاک‌های کمیاب افغانستان در ولایت هلمند قرار دارد که بر اساس گزارش ها، اکنون اکثر این مناطق تحت کنترول طالبان می باشد.
از سوی هم سازمان نظارتی ” دیدبان جهان” (Global Witness) در گزارش گفته است که ثروت معدنی افغانستان در شعله‌ور کردن منازعه درازمدت این کشور کمک کرده و گروه‌های ضدحکومتی به شمول طالبان سالانه تا 20 میلیون دالر از استخراج غیرقانونی این معادن سود می‌برند.
در این گزارش، سازمان نظارتی “شاهد جهانی” خواستار طبقه بندی معادن لاجورد افغانستان به‌عنوان “معادن منازعه” شده است.
اصطلاح “معادن منازعه” برای معدن‌هایی به کار برده می‌شود که در مناطق جنگی خارج از کنترول دولت بوده و به صورت غیرقانونی استخراج می‌شوند و همچنان در جریان کار استخراج آن حقوق بشر نقض می‌گردد.
معادن لاجورد افغانستان عمدتاً در ولایت شمالی بدخشان موقعیت دارد؛ ولایتی که به گفته سازمان “شاهد جهانی”، بر اثر رقابت خشونت‌بار میان زورمندان محلی، وکلای شورا و طالبان بر سر کنترول این معادن به شدت بی‌ثبات شده است.
این سازمان گفته است که بدخشان نمادی از وضعیت سراسر افغانستان است و استخراج غیرقانونی معادن بعد از مواد مخدر به دومین منبع بزرگ عایداتی طالبان تبدیل شده است. طالبان بر زرع و حاصل‌برداری از کوکنار در ولایت هلمند افغانستان نظارت دارند که ماده اولیه بخش زیادی از هیرویین جهان است. با این وجود گزارش‌ها نشان می‌دهد که مقدار تجارت این مواد مخدر سالانه به سه میلیارد دالر می‌رسد.
در عین حال، برخی از منابع تحقیقاتی در افغانستان نیز حکومت این کشور را به بی‌توجهی و عدم مبارزه با فساد موجود در مورد استخراج معادن این کشور، متهم کرده و می‌گویند که برخی از مقام‌های محلی زمینه را برای سوء استفاده از معادن این کشور مهیا می‌کند.
مسوولان دیدبان شفافیت افغانستان در ماه ثور سال جاری خورشیدی در یک نشست خبری گفته بودند که شماری از مقامات امنیتی با ناامن سازی، فراهم نساختن زمینه نظارت دقیق از قراردادها و استفاده از نفوذشان برای دادن قرادادها به شرکت‌های مشخص از راه‌های قانونی و غیرقانونی در سوءاستفاده از معادن دست دارند.
هزینه جنگ 16ساله
رسانه‌های امریکایی گفته است که ترمپ چشم به ثروت معدنی افغانستان دوخته تا کمکی شود برای پرداخت هزینه جنگ ۱۶ساله در افغانستان و همچنان تامین مصارف بازسازی افغانستان که ۱۷۷ میلیارد دالر هزینه برداشته است.
روزنامه نیویورک تایمز نوشته که رییس‌جمهور آمریکا در پی دلایلی برای حضور این کشور در افغانستان پس از 16 سال جنگ است؛ منابع معدنی غنی این کشور می‌تواند برای آمریکا سودآور باشد و دلیلی برای ماندن در این کشور تلقی گردد.
بنابراین در نخستین گفت‌وگوی ترامپ و «اشرف غنی» رئیس‌جمهور افغانستان موضوع منابع معدنی افغانستان مطرح شد.
در حالی که مجله پولیتیکو اخیرا گزارش داده بود که ترامپ از امضای طرح اعزام نظامیان بیشتر به افغانستان خودداری کرده است، اما این رییس‌جمهور تاجر مسلک آمریکایی اذعان کرده که استفاده از منابع سرشار افغانستان می‌تواند توجیهی برای حضور آمریکا در این کشور باشد.
با این وجود کاخ سفید در نظر دارد که برای بررسی شرایط معادن افغانستان، نماینده‌ای را در افغانستان بفرسیتد و با مقام‌های وزارت معادن و پترولیم این کشور گفت‌وگو داشته باشد.
روزنامه نیویارک تایمز نوشته است که استفن فینبرگ، مشاور غیر رسمی ترامپ در پی ایجاد راه‌هایی برای استفاده از منابع معدنی افغانستان است.
تامین امنیت یکی از بزرگ‌ترین نگرانی در زمینه استخراج معادن در افغانستان پنداشته شده‌است؛ زیرا برخی از غنی‌ترین معادن این کشور در مناطق تحت کنترل طالبان قرار دارد.
این روزنامه در ادامه نوشته است که فینبرگ همچنین مالک شرکت «داینا کورپ» است که می‌تواند نقش مهمی را برای تامین امنیت معادن ایفا کند.