برای اولین بار در افغانستان کتاب‌خانه‌ای برای نابینایان افتتاح شده است. این کتابخانه که در لیسه نابینایان افغان در شهر کابل ایجاد شده مجهز به کتاب‌هایی با خط بریل است. بریل خط برجسته‌ای ویژه نابینایان است که با لمس آن با انگشتان قادر به خواندن می‌شوند.
این کتابخانه دارای 120 جلد کتاب داستان، 300 کتاب الکترونیکی و هم چنین برنامه‌های مختلف کامپیوتری بازی و سرگرمی ویژه این قشر است. هزینه ابتدایی تجهیز این کتابخانه 5 تا 6 هزار دالر برآورد شده است.
مسوولان این کتابخانه می‌گویند که 25 نابینا می‌توانند به صورت هم‌زمان از امکانات این کتابخانه استفاده نمایند.
یاسمین محمدی که گردآورنده این کتاب‌ها برای ایجاد کتابخانه نابینایان بوده است به خبرنامه می‌گوید “کتابخانه بریل، اولین کتابخانه مخصوص نابینایان افغان است که با هزینه و کمک مالی نهاد‌ها و افراد خیر تمویل شده است.”
با این حال او می‌افزاید که این کتابخانه نیاز به کتاب‌ها و امکانات بیشتری دارد تا نابینایان بیشتری بتوانند از آن استفاده نمایند. به گفته او کتاب‌های بریل با موضوعات مختلف و هم چنین کامپیوتر از نیازهای اصلی این کتابخانه است.
این کتابخانه در حالی افتتاح می‌شود که پیش از این برای این قشر، هیچ کتاب‌خانه‌ای وجود نداشت. کمبود شدید کتاب‌هایی با خط بریل و مواد درسی مناسب از مشکلات شاگردان لیسه نابینایان است.
برادر نابینا
یاسمین محمدی می‌گوید که دیدن مشکلات و نیازهای برادر نابینایش، انگیزه ای برای او شد تا به دنبال ایجاد یک کتابخانه مخصوص نابینایان باشد. برادر یاسمین نیز در همین لیسه درس خوانده و حالا فارغ شده است.
او می‌افزاید “وقتی می‌دیدم برادرم برای درس خواندن با چه مشکلات و کمبودهایی روبروست به این فکر افتادم که چگونه می‌توانم گوشه‌ای از مشکلات نابینایانی مانند برادرم را حل کنم. اگر چه این کتابخانه به صورت کامل مجهز نیست اما، اولین گامی است که برای بهبود وضعیت این قشر از جامعه برداشته شده است.”
نیم میلیون نابینا
این کتابخانه در حالی تاسیس و افتتاح می‌شود که بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، در افغانستان نزدیک به نیم میلیون نفر از نابینایی رنج می‌برند.
مسوولان در معینیت تعلیمات مسلکی و تخنیک ثانوی وزارت معارف افغانستان می‌گویند که آمار دقیقی از تمام افراد نابینا را در اختیار ندارند اما، 1832 نفر در شش ولایت این کشور تحت پوشش خدمات اختصاصی این معینیت قرار دارند.
روشن دلان
هم‌زمان با افتتاح کتابخانه بریل در این لیسه، مسوولان معارف می‌گویند که هیچ کس نباید افراد نابینا را معلول بداند.
رحیل محمد فرملی، معین تعلیمات مسلکی و تخنیک وزارت معارف گفت که به همین منظور نام این لیسه را نیز تغییر می‌دهد. او گفت که این افراد روشن دل هستند و از این پس باید تمام مکتب‌های نابینایان، به مکتب روشن دلان نام‌گذاری گردند.
لیسه اختصاصی ویژه افراد نابینا در کابل، در سال 1358 تاسیس شده است. این لیسه با داشتن 220 شاگرد نابینا، 30 کلاس درسی و 50 استاد دارد.
خواجه عبدالکبیر صدیقی مدیر عمومی لیسه نابینایان کابل به خبرنامه گفت که “لیسه‌ی نابینایان، دارای سه دانشکده آموزش‌های اسلامی، استثنایی و حرفه‌ای می‌باشد. او می‌افزاید که حالا 220 شاگرد دختر و پسر نابینا در حال تحصیل هستند که از این میان 70 نفر اناث و بقیه ذکور اند.”
این لیسه در ساختار معینیت تعلیمات تخنیکی و مسلکی وزارت معارف فعالیت می‌کند. این مرکز آموزشی، 30 کارمند و 10 موتر کاستر دارد که از آن‌ها برای جابجایی شاگردان نابینا استفاده می‌شود.
چالش‌ها
مقامات در وزارت معارف می گویند که لیسه روشن دلان کابل چهار سال پیش به وسایل مدرن مجهز شد. برای چاپ و نشر کتاب‌هایی با خط بریل با کمک مالی بانک جهانی، چاپ‌خانه خط بریل نیز در این مکتب ایجاد شد اما به دلیل نداشتن کارمندان فنی و هم‌چنین نداشتن برق، کمتر مورد استفاده قرار گرفته است.
معین تعلیمات تخنیکی و مسلکی وزارت معارف به خبرنامه می‌گوید که این نهاد به دنبال تکمیل نمودن کادرهای فنی برای فعال نمودن این چاپ‌خانه است تا برای تهیه کتاب‌های بریل مورد استفاده قرار گیرد.
از سوی دیگر خواجه عبدالکبیر صدیقی مدیر عمومی این لیسه می‌گوید که ” نداشتن مواد درسی مخصوص نابینایان از جدی‌ترین مشکلات برای این قشر است. در حالی‌که در دیگر کشورها وسایل و امکانات زیادی برای نابینایان وجود دارد اما نابینایان ما در این زمینه با مشکلات فراوانی مواجه هستند.”
پشت درهای دانشگاه
به گفته مقامات وزارت معارف افغانستان، از لیسه نابینان کابل سالانه حدود 10 تا 15 شاگرد فارغ می‌شوند اما ورود به دانشگاه و ادامه تحصیل در نهادهای تحصیلات عالی نیز از دیگر موانع بر سر راه این قشر است.
تعدادی از نابینایان می‌گویند که اکنون در انتظار این هستند که برای نابینایان افغانستان کانکور اختصاصی برگزار گردد اما تاکنون به این امر توجهی صورت نگرفته است.
یکی از این روشن دلان می‌گوید ” ما با مشکلات زیادی روبرو هستیم. برای ادامه تحصیل در دانشگاه نیز هیچ امکاناتی برای چاپ مواد درسی با خط بریل وجود ندارد. دانشجویان نابینا مجبور هستند تا صدای استاد را در کلاس ضبط کنند و تنها با شنیدن آن، برای امتحانات آمادگی بگیرند. این کار برای ما بسیار سخت است.”
جلیل یکی از دیگر از نابینایان از سختی‌های ادامه تحصیل برای خود و نابینایان دیگر می‌گوید.
به گفته او، نابینایان مجبور هستند برای خواندن و فهمیدن درس از روی کتاب‌های عادی، از دیگر افراد کمک بگیرند و در مقابل به آن‌ها پول بدهند. این شرایط موجب می شود برخی‌ها که توانایی مالی ندارند، از ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها دوری کنند.
با این حال مقامات وزارت معارف افغانستان می‌گویند که در حال حاضر مراکز آموزشی مخصوص نابینایان در ولایت‌های کابل، هرات، قندهار، غزنی، پکتیا، بلخ و جلال‌آباد وجود دارد و تعدادی از نابینایان کشور در حال آموزش و پرورش هستند.
این مقامات می‌گویند که افزایش مراکز آموزشی و فراهم سازی زمینه‌های لازم برای آموزش این افراد از جمله چاپ کتاب‌های بریل، از اهداف آن‌هاست تا این روشن دلان از سواد و ادامه تحصیل محروم نگردند.