مسوولان موزیم ملی افغانستان می‌گویند که همه‌ی اثرهای این موزیم توسط دانشگاه شیکاکو به همکاری سفارت امریکا درافغانستان، دیجیتالی شده و در آینده نزدیک از آن رونمایی می‌شود.
محمد فهیم رحیمی، رییس موزیم ملی افغانستان به خبرنامه گفت که “از سال 2012 بدینسو، انستیتیوت شرق شناسی دانشگاه شیکاکو با پشتبانی مالی سفارت ایالات متحده امریکا در همکاری با این موزیم روی ساخت یک کاتالوک کامل دیجیتالی برای موزیم ملی افغانستان کار کرده است که این کاتالوگ در ظرف چند ماه دیگر تکمیل می‌شود.”
مسوولان موزیم ملی افغانستان بر این باور اند که دیجیتالی سازی بانک اطلاعات در باره موزیم ملی افغانستان زمینه دسترسی عمومی را در باره اثرهای تاریخی افغانستان مساعد می‌کند.
آقای رحیمی تاکید کرد که ” دیجیتالی شدن اثار این موزیم، باعث می‌شود که این آثار مستند شود و در صورت حریق یا سرقت شدن موادهای هارد موزیم نیز بتوانیم یک کاپی دیجیتالی آن را داشته باشیم و بر اساس آن می‌توانیم دوباره مواد مورد نظر را به دست بیاوریم.”
Since 2012, .@UChicago, has partnered with the National Museum of #AFG in Kabul to create a complete catalog of the Museum’s collection. pic.twitter.com/WqzfX0UUJk
— U.S. Embassy Kabul (@USEmbassyKabul) January 30, 2017
موزیم غنی
تزیین کاری های مرمرین بودایی، عاج های هندی، آثار سنگی متعلق به ماقبل تاریخ، برنزهای رومی، مسکوکات دوره های مختلف و مجسمه های قبل از میلاد بخشی از آثار موزیم ملی افغانستان را تشکیل می‌دادند.
آثار تاریخی از دوران صدر اسلام نیز بخش دیگری از موزیم را شکل می‌داد که از مهم‌ترین این آثار می‌توان به قرآن کوفی به خط عثمان بن عفان خلیفه سوم مسلمانان، آیاتی از قرآن به خط امام حسن مجبتی و نیز قرآن خط کوفی که در سال ۱۳۳۴ از “شهر غلغله” کشف شده بود، اشاره کرد.
سفارت امریکا در افغانستان نیز اعلام کرده است که این موزیم یکی از بهترین موزیم‌ها در آسیای میانه است که دارای آثار غنی از تمام دوره‌های تاریخ افغانستان می‌باشد.
این سفارت در صفحه‌ی رسمی فیسبوک‌اش نوشته است که کاتالوگ دیجیتالی موزیم ملی افغانستان به دو زبان انگلیسی و دری آماده شده که کار پژوهشگران را برای جمع‌آوری اطلاعات تسهیل کرده و هم‌چنان بازدیدکنندگان این موزیم را در شناخت آثار نیز کمک می‌کند.
این سفارت تاکید کرده است که با دیجیتالی شدن این آثار، آنها از هر گونه صدمه و یا سرقت مانند آنچه در سال 1990میلادی در زمان حاکمیت طالبان برای این موزیم پیش‌آمد، محافظت می‌شود.
سفارت ایالات متحده آمریکا به همکاری موزیم ملی افغانستان و انستیتیوت شرق شناسی دانشگاه شیکاگو هم‌چنان تعهد کرده که برای ترمیم آثار آسیب‌دیده‌ی تاریخی این موزیم نیز کار کنند.
انستیتیوت شرق شناسی دانشگاه شیکاگو نیز اعلام کرده است که این انستیتیوت با همکاری موزیم ملی افغانستان و کمک مالی 2.8 میلیون دالری سفارت ایالات متحده امریکا، به ثبت و حفظ این مجموعه به عنوان یک منبع مهم فرهنگی تلاش کرده است.
غارت شدن 70 درصد آثار
موزیم ملی افغانستان در جنگ داخلی این کشور و تنش‌های دهه ۹۰ میلادی، آسیب دید و ۷۰ درصد مجموعه آثار باستانی آن که شامل ۷۰ هزار قطعه اثر تاریخی بود، به یغما رفت.
به گفته‌ی مسوولان موزیم ملی افغانستان با کمک کشورهای خارجی، ۹ هزار قلم از این آثار هنری تا اکنون از ایالات متحده، بریتانیا، آلمان و کشورهای دیگر بازیابی شده است.
در جمله آثار تاریخی که بعد از چندین دست قاچاق به کشورهای خارجی دوباره به افغانستان بازگردانده شده یک اثر مربوط به قرن دوم میلادی است که از سوی آلمان به دولت افغانستان سپرده شده است.
این اثر تاریخی پارچه‌ای ساخته شده از سنگ آهک است و چند مجسمه راهبان بودایی را در حال تحفه دادن به بودا نشان می‌دهد.
این اثر پیش از این در موزیم ملی افغانستان ثبت شده بود، اما در جریان جنگ ها به سرقت رفت. این اثر قاچاق شده را آلمانی‌ها خریداری کرده و به سفارت افغانستان در برلین تسلیم داده بودند. مجسمه‌های شامل این مجموعه، حدود 30 سانتی متر طول دارند.
محمد فهیم رحیمی، رییس موزیم ملی افغانستان می‌گوید که از سال 2007 به این طرف، حکومت افغانستان توانسته است، بیش از 8500 اثر را از خارج از این کشور دوباره به موزیم ملی افغانستان بازگرداند. مسوولان این موزیم تاکید می‌کنند که در کنار اثرهای که از خارج آورده شده، حدود 4 تا 5 هزار اثر از داخل افغانستان نیز جمع آوری شده است.
فراز و فرود
موزیم ملی افغانستان برای اولین بار در سال ۱۲۹۷ خورشیدی در منطقه باغ بالای کابل، برای نگهداری آثار تاریخی تاسیس شد.
در سال های آغازین تاسیس این موزیم که در آن دوران “عجایب خانه” نام داشت، تنها بعضی از آثار تاریخی مثل قرآن های خطی، صنایع دستی، آثار برجای مانده از جنگ های دوران استقلال و بعضی کتاب های کمیاب نگهداری می‌شد.
در ۲۵عقرب سال ۱۳۰۳ خورشیدی، موزیم ملی افغانستان از باغ بالا به ارگ کابل منتقل شد و به شکل رسمی توسط شاه امان الله افتتاح شد.
گزارش شده که با بروز شورش های که منجر به سقوط حکومت امان الله خان شد، موزیم ملی نیز مورد غارت قرار گرفت و تعدادی از مجسمه های تاریخی آن نابود شد.
با روی کار آمدن نادرخان، آثار باقی مانده از موزیم ملی به دارالامان کابل منتقل شد و برای هر بخش جای جداگانه‌ای اختصاص یافت.
در دوره حکومت ظاهر شاه، افغانستان به عضویت سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) پذیرفته شد. با توجه به این که افغانستان از نظر تاریخی مهم و دست نخورده باقی مانده بود، توجه کاوشگران کشورهای مختلف به سوی این کشور جلب شد.
در این دوران، بعضی از آثار تاریخی موزیم ملی در فهرست آثار تاریخی یونسکو به ثبت رسید و کاوشگرانی از فرانسه، ایتالیا، آلمان و شوروی سابق، برای کشف آثار تاریخی افغانستان به این کشور سفر کردند.
در زمان حکومت داوود خان و با کشف آثار تاریخی که هر روزه از دل خاک بیرون می‌آمد و به موزیم ملی در کابل منتقل می‌شد، این موزیم به یکی از گنجینه های مهم منطقه تبدیل شد.
با کودتای ۷ ثور۱۳۵۷ خورشیدی و پس از آن، با تجاوز نیروهای شوروی به افغانستان، موزیم ملی افغانستان از کاخ دارالامان به ارگ ریاست جمهوری انتقال یافت که در زمان انتقال، بعضی از آثار تخریب و سرقت شد.
در زمان حکومت دکتر نجیب الله، این موزیم دوباره به دارالامان کابل منتقل شد. هرچند که دیگر کمتر کاری برای کشف آثار باستانی صورت می‌گرفت ولی تا زمان سقوط حکومت دکتر نجیب الله، هیچ گونه آسیب جدی به موزیم کابل نرسید و تمام آثار موزیم دست نخورده باقی ماند.
در زمان جنگ های داخلی موزیم ملی افغانستان نیز از آسیب های این جنگ ها در امان نبود. اما با روی آمدن حکومت جدید افغانستان، موزیم ملی این کشور بار دیگر مورد توجه دولت مرکزی و حامیان بین المللی قرار گرفته است؛ امری که یکی از پیامدهای آن دیجیتالی سازی کاتالوگ های آثار این موزیم می‌باشد.
علی اکبر همکار این گزارش بوده است.