محمد اشرف‌غنی، رییس جمهوری افغانستان، دیروز در مراسم 90مین یاد بود موسی شفیق، صدراعظم حکومت وقت این کشور در کابل گفت که معاهده هیرمند میان افغانستان و ایران به نفع هر دو کشور است و افغانستان مسوولیت دارد که این معاهده را تطبیق کند.
معاهده هیرمند میان افغانستان و ایران روی چگونگی تقسیم آب دریای هلمند می‌باشد. این معاهده را موسی شفیق در زمان صدراعظمی‌اش در دوران ظاهرشاه با عباس هوید نخست وزیر وقت ایران به امضا رسانده بود.
این قرارداد تقسیم آب از قسمت ورودی بند کجکی در حدود ۸۱۷ میلیون متر مکعب آب در سال به ایران داده شود.
رییس جمهوری افغانستان تاکید کرد که وظیفه‌ی ما اجرایی کردن موادی است که در این معاهده آمده است.
مطابق این معاهده تقسیم آب، حدود ۱۴ درصد آب هلمند در سال‌های عادی آبی، مربوط به ایران است. در این قرارداد تذکر داده شده است که اگر آب هلمند از ۵٫۶ میلیارد متر مکعب کمتر باشد، آب کمتری به ایران داده می‌شود و اگر از این حد بیشتر بود، آب زیاد تری از آن به ایران اختصاص داده خواهد شد.
به گفته‌ی مقام‌های وزارت انرژی و آب افغانستان، این کشور سالانه حدود 4 متر مکعب آب اضافه به‌خاطر حسن همجواری به ایران می‌دهد.
بصیر عظیمی، معین وزارت انرژی و آب افغانستان پیش از این به خبرنامه گفته بود که ایران در هرثانیه ۲۶ متر مکعب آب از دریای هلمند می‌گیرد که از آن‌جمله ۲۲ متر مکعب آب حق این کشور است و ۴ متر مکعب آب دیگر بخاطر حسن همجواری از طرف افغانستان به آن کشور داده شده است.
میزان آب در افغانستان
افغانستان با داشتن طبعیت کوهستانی، دارای منابع آب جاری و زیر زمینی سرشار می‌باشد. طبق آمار‌های وزارت انرژی و آب افغانستان، در حال حاضر این کشور با داشتن ۵ حوزه آبی، سالانه دارای ۵۷ میلیارد متر مکعب آب‌های جاری و ۱۸ میلیارد متر معکب آب‌های زیر زمینی می‌باشد.
این رقم چند سال پیش، بر اساس مطالعات انستیتوت بین‌المللی مدیریت آب، به ۵۵ میلیارد مترمکعب آب جاری و ۲۰ میلیارد مترمکعب آب‌های زیرزمینی، در سال می‌رسید.
میزان آب کنونی با در نظرداشت جمعیت فعلی افغانستان و نیازهای توسعه‌ای این کشور، میزان قابل توجهی می‌باشد که در صورت مدیریت موثر، می‌تواند محرکی برای انکشاف بخش زراعت و عاملی برای تسریع روند مصونیت انرژی در افغانستان باشد.
بحران مدیریت آب
افغانستان با داشتن 4 حوزه فرامرزی آبی، بجز ایران با هیچ کشور دیگری قرارداد تقسیم آب ندارد. نبود قراردادها و موافقنامه‌های مشخص در مورد آب دریاهای افغانستان که به کشورهای همسایه آن سرازیر می‌شوند، بخشی از مشکل آب‌های افغانستان است.
آب دریاهای آمو، کنر، هلمند و هریرود به پاکستان، ایران و کشورهای آسیای میانه سرازیر می‌شود و هنوز سهم کشورهای همسایه از آب‌های افغانستان مشخص نیست.
رودخانه‌های فرامرزی افغانستان در چهار حوزه بزرگ آبی این کشور، حوزه‌ی دریای آمو، حوزه آبی کابل، حوزه آبی هلمند و حوزه آبی هریرود-مرغاب که دامنه‌های انها به کشورهای همسایه‌ی این کشور امتداد دارد، سبب شده است که طرح‌های استراتژی جامع به خاطر استفاده اعظمی این آب‌ها، به کندی مواجه شود.
دو هفته پیش یک مرکز پژوهشی که برای تحقیق در زمینه مدیریت منابع آبی در افغانستان تشکیل شده، برآورد کرده است که افغانستان تنها از ۳۰ درصد آب خود استفاده می‌کند.
مسوولان «مرکز تحقیق و مطالعات افغانستان نوین» درمراسم گشایش فعالیت‌های این مرکز گفتند که ۷۰ درصد آب افغانستان به کشورهای همسایه سرازیر می‌شود.
اما مقام‌های وزارت انرژی و آب افغانستان می‌گوید که برنامه‌های افغانستان برای مهار کردن آب‌ها در سه محور استراتژیک از جمه محور شناسایی منابع آبی افغانستان، مدیریت منابع آبی و محور استراتژیک مدیریت منابع آب‌های فرامرزی است، طرح شده است.
بصیر عظیمی، معین وزارت انرژی و آب افغانستان گفت: “از نظر جفرافیایی و زمین شناسی، افغانستان از سطح بحر بلند تر است و نظر به کشورهای همسایه نیز در سطح بالاتری قرار دارد. به این علت است که آب های افغانستان به صورت طبیعی به کشورهای همسایه سرازیر می‌شود. اما در این مورد ظرفیت‌های تخنیکی ایجاد شده است و برای مهار کردن این آب‌ها، برنامه‌های جدی طرح شده است.”
علی اکبر همکار این گزارش بوده است.