پس از دو سال انتظار برای آغاز عملی روند اصلاح نظام انتخابات افغانستان، کمیته گزینش اعضای کمیسیون های انتخاباتی هفته پیش آغاز به کار کرد. این کمیته که بر اساس قانون جدید انتخابات افغانستان تشکیل شده دارای پنج عضو است و مسولیت آن این است که مجموعه از کاندیدان را برای عضویت در کمیسیون های انتخاباتی به رییس جمهور این کشور پیشنهاد نماید.
اعضای کمیته گزینش در برنامه آغاز به کارشان اعلام کردند که شیوه کار این کمیته بر مبنای شفافیت استوار خواهد بود.
جاوید رشیدی رییس کمیته گزینش گفت که در جریان فعالیت در این کمیته بدون درنظرداشت فشارهای سیاسی، بهترین و شایسته ترین افراد را از میان متقاضیان عضویت در کمیسیون‌های انتخاباتی به رییس جمهوری افغانستان، پیشنهاد خواهند کرد.
ترکیب کمیته گزینش
اعضای پنج‌گانه کمیته گزینش، شامل نمایندگان دادگاه عالی افغانستان، کمیسیون نظارت بر تطبیق قانون اساسی، کمیسیون مستقل حقوق بشر، جامعه مدنی و زنان افغانستان می باشند. جاوید رشیدی نماینده دادگاه عالی است.
عبدالله شفایی، نماینده کمیسیون نظارت بر تطبیق قانون اساسی افغانستان، ضیا لنگری نماینده کمیسیون حقوق بشر، ماری اکرمی نماینده فعالان مدنی زنان و یوسف رشید نماینده جامعه مدنی مرتبط با انتخابات از دیگر اعضای این کمیته هستند.
پیش از این نمایندگانی از ولسی جرگه و مشرانو جرگه نیز شامل کمیته گزینش بودند اما در این دوره حکومت بنا به دلایلی پارلمان از این روند حذف شده است. عمده ترین تفاوت دیگر میان این کمیته گزینش و کمیته‌های قبلی این است، که در دوران رییس جمهور کرزی، روسای پارلمان، حقوق بشر و دادگاه عالی عمدتن به عنوان اعضای کمیته گزینش کار می کردند.
مسولیت کاری
بر اساس لایحه کاری این کمیسیون، تمامی افرادی که متقاضی عضویت در کمیسیون های انتخاباتی به عنوان کمیشنرهای انتخاباتی اند، می توانند تا 15 میزان ثبت نام کرده و فرم های شان را خانه پری کنند.
از پانزدهم میزان، کمیته گزینش وظیفه دارد که از میان تمامی متقاضیان، 21 نفر را برای عضویت در کمیسیون مستقل انتخابات و 15 نفر دیگر را برای عضویت در کمیسیون مستقل رسیدگی به شکایت های انتخابات به رییس جمهور غنی پیشنهاد کند.
انتخاب کمیشنرهای انتخابایت مسؤولیت رییس جمهور است. ریس جمهور افغانستان از میان 21 نفر، هفت نفر را به عنوان اعضای کمیسیون مستقل انتخابات و 5 نفر دیگر را به عنوان اعضای کمیسیون مستقل رسیدگی به شکایت های انتخاباتی بر می گزیند.
داشتن تابعیت افغانستان، تحصیلات عالی، شهرت نیک و تجربه کاری در پست های مدیریتی دولت و یا نهادهای انتخاباتی از شرایطی است که متقاضیان عضویت در کمیسیون‌های انتخاباتی باید از آن برخوردار باشند.
شفافیت در کار
همواره یکی از نگرانی ها در روند انتخابات و چگونگی روند اصلاح نظام انتخاباتی افغانستان، شیوه کاری کمیته گزینش است. کمیته‌ای که در گذشته ها همواره مورد سوال بوده و شاید یکی از دلایل متهم بودن کمیسون انتخابات نیز بستگی به همین مشکلاتی بوده که کمیته های گزینش داشته اند.
این نگرانی اکنون نیز وجود دارد. به ویژه که حکومت وحدت ملی تا هنوز موفق نشده به تعهداتی که در امر اصلاح نظام انتخاباتی داشت، عمل کند.
اکنون که کمیته گزینش جدید با ترکیب متفاوت تر از گذشته (هر چند هنوز هم مرکب از نهادهای دولتی و جامعه مدنی است) به کارش شروع کرده، همه منتظر اند ببینند که این کمیته با ترکیب جدید، می تواند به دور از نفوذ و مداخلات حلقه ها و سیاست گران ارشد کار کنند و یا خیر.
جانداد اسپین غر رییس موسسه دیده بان انتخابات افغانستان در گفتگو با خبرنامه، حضور سه عضو این کمیته که به نمایندگی از نهادهای دولتی انتخاب شده اند، را مایه نگرانی مردم و جامعه مدنی افغانستان می‌داند.
آقای اسپین غر می‌گوید که “حضور سه نفر از ادارات دولتی در این کمیته پنج نفره، می تواند یکی از نگرانی‌های جدی باشد که در این مورد مطرح است. اما اگر شیوه کار کمیته شفاف باشد از نگرانی‌ها در این زمینه خواهد کاست.”
اسپین غر تأکید می‌کند که اگر روند کاری این کمیته گنگ بوده و در پشت درهای بسته صورت بگیرد و از طرفی به مردم و نهادهای مدنی از جریان کار شان اطلاعات کامل و به موقع داده نشود، یقینا اعتبار کاری این کمیته بیشتر از قبل زیر سوال خواهد رفت.
عزیز رفیعی رییس مجتمع جامعه مدنی افغانستان نیز با اشاره به ترکیب فعلی این کمیته می‌گوید که “تشویش در مورد احتمال دخالت دولت‌ها در انتخابات همیشه وجود داشته است. اما آن‌گونه که رهبران حکومت وحدت ملی اعلام کرده اند که در امور انتخابات دخالتی نخواهند داشت و برای برگزاری انتخابات شفاف تلاش می‌کنند، باید منتظر باشیم و دیده شود که دولت در این زمینه چه اندازه صادق هست.”
آقای رفیعی در مورد استقلال کاری این کمیته با تردید ابراز نظر کرده و می‌گوید که همه اعضای این کمیته افرادی مورد احترام و آگاه هستند؛ اما در مورد این که آیا این اعضا می‌توانند به صورت مستقل عمل کنند تردیدهای وجود دارد.
نگرانی از ادامه کار کمیته گزینش
بسیاری از شهروندان و فعالان افغان اما، نگران گرایش سیاست مداران به تقلب و دست اندازی در کار انتخابات اند. برخی دیگر حتا نگران متوقف شدن روند کار این کمیته می باشند. صدیق الله توحیدی معاون کمیسیون اصلاحات انتخاباتی، با ابراز شک و تردید در مورد ادامه کار کمیته گزینش می‌گوید، در گذشته هم دوبار اعضای کمیته انتخاب شد؛ اما کارش آغاز نشد.
آقای توحیدی می افزاید که قرار بود اصلاحات انتخاباتی عملی شود، اما به نظر او، اصلاحات رخ نخواهد داد و یا اصلاحاتی کوچکی به میان می آید. صدیق الله توحیدی در عین حال تاکید می کند که در ساختار و نحوه عملیات و نظام انتخاباتی اصلاحاتی اساسی چندانی به وجود نخواهد آمد.
آقای توحیدی با اشاره به نگرانی‌های موجود در نحوه فعالیت کمیته گزینش و همچنین تجربه انتخابات گذشته افغانستان می‌گوید که “نگرانی اصلی این است که اگر این بار در انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها، تقلب گسترده صورت بگیرد، مردم دیگر به انتخابات در کشور هرگز باور نخواهند داشت.”
برخی از آگاهان از احتمال مشارکت پایین شهروندان افغان در انتخابات آینده سخن می گویند. با این حال، علاوه بر تردیدهای دیگر، شماری از آگاهان معتقدند که آغاز به کار کمیته گزینش ناشی از شتاب زدگی قبل از برگزاری کنفرانس بروکسل بوده و این شتاب زدگی را به ضرر برگزاری انتخابات آینده افغانستان می دانند.