ناباروری معمولا به این معناست که یک زوج بعد از داشتن رابطه جنسی منظم و محافظت نشده به مدت ۱۲ ماه، بچهدار نشوند.
در این نوشتار به عوامل بروز این مشکل، درمانها، فاکتورهای خطر و برخی دیگر از موارد مرتبط خواهیم پرداخت.
فاکتورهای خطر ناباروری در زنان و مردان
سن: باروری مردان بعد از 40 سال کاهش مییابد و توانایی لقاح در زنان حدودا از 32 سالگی کم میشود.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: مثلا سموم دفع آفات.
استرس: که به کاهش فعالیت جنسی منجر میشود.
سیگرت و الکل: استعمال هر دو خطر ناباروری را در مردان و زنان افزایش میدهد.
اضافه وزن یا چاقی احتمال باروری را هم در مردان و هم در زنان کم میکند.
اختلالات خوردن: اگر اختلال خوردن منجر به کاهش وزن جدی شود، ممکن است ناباروری هم ایجاد شود.
رژیم غذایی: کمبود اسید فولیک، آهن، روی و ویتامین B-12 میتواند روی باروری زنان تأثیر بگذارد.
ورزش: ورزش زیاد یا کم میتواند منجر به ناباروری شود.
بیماریهای مقاربتی (STI): برخی از STIها ممکن است باعث ناباروری شوند.
علل بروز ناباروری در مردان
– پایین بودن تعداد اسپرم: زیر 15 میلیون کم در نظر گرفته میشود.
– تحرک کم اسپرم: اسپرمها نمیتوانند به تخمک برسند.
– غیرطبیعی بودن اسپرم
– عوامل ژنتیکی
– هیپوسپادیاس: نوعی نقص مادرزادی
– فیبروز سیستیک که سبب چسبنده شدن ترشحات بدن میشود.
– پرتودرمانی که میتواند تولید اسپرم را مختل کند.
– برخی از بیماریها از جمله کمخونی، دیابت و بیماری تیروئید.
برخی از داروها نیز ریسک بروز ناباروری را در مردان افزایش میدهند، از جمله سولفاسالازین، استروئیدهای آنابولیک، داروهای شیمی درمانی، مواد مخدر مثل ماریجوانا و کوکائین.
علل بروز ناباروری در زنان
به نظر میرسد اختلالات تخمکگذاری شایعترین علت ناباروری در زنان است. این اختلالات میتوانند ناشی از نارسایی زودرس تخمدان، سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS) و هایپرپرولاکتینمی، کیفیت پایین تخمک، مشکلات تیروئید و اختلالات مزمن مثل سرطان یا ایدز باشند.
مشکلات موجود در رحم یا لولههای فالوپ نیز میتواند مانع حرکت تخمک از تخمدان به رحم شود.
اگر تخمک به رحم منتقل نشود، لقاح طبیعی بسیار دشوار خواهد بود.
داروهایی که سبب ناباروری در زنان میشوند
– مصرف طولانی مدت آسپیرین یا ایبوپروفن ممکن است تاثیر منفی روی لقاح داشته باشد.
– برخی داروهای شیمی درمانی
– پرتودرمانی: اگر نزدیک اندام تولید مثل باشد، میتواند احتمال ناباروری را افزایش دهد.
– مواد مخدر
کلسترول
یک مطالعه نشان دادهاست که کلسترول بالا ممکن است در باروری زنان تأثیر داشته باشد.
درمان
درمان ناباروری به عوامل زیادی بستگی دارد از جمله سن، طول مدت ناباروری، ترجیحات شخصی و وضعیت کلی سلامتی.
فراوانی مقاربت
ممکن است به زوجین توصیه شود که در زمان تخمکگذاری رابطه بیشتری داشته باشند.
درمان ناباروری برای مردان
– اختلال نعوظ یا انزال زودرس که با دارو یا رویکردهای رفتاری یا هر دو قابل بهبود است.
– واریکوسل: با جراحی قابل درمان است.
– انسداد مجرای انزال: اسپرم را میتوان مستقیم از بیضهها خارج و در آزمایشگاه به تخمک تزریق کرد.
– انزال پسرونده: اسپرم را میتوان از مثانه گرفت و در آزمایشگاه به تخمک تزریق کرد.
– انسداد اپیدیدیم: که با جراحی قابل ترمیم است.
درمان ناباروری برای زنان
برای تنظیم تخمکگذاری ممکن است داروهای باروری تجویز شوند از جمله، کلومیفن، متفورمین، منوتروپین و بسیاری دیگر.
اگر لولههای فالوپ مسدود شده یا آسیبدیده باشند، با جراحی میتوان عبور تخمک را بهبود داد.
اگر مشکل ناشی از آندومتریوز باشد، با جراحی لاپاروسکوپی میتوان مشکل را حل کرد.
روشهای کمکباروری
در حال حاضر این میتودها در دسترس هستند:
– تزریق اسپرم داخل تخمک (ICSI)
– اهدای اسپرم یا تخمک
– کمک به جایگذاری جنین در رحم
– تحریک الکتریکی یا لرزشی انزال
– اسپیراسیون اسپرم
آزمایشهای ناباروری برای مردان
– تجزیه و تحلیل مایع منی: ممکن است نمونهای برای بررسی غلظت، تحرک، رنگ و کیفیت اسپرم و همینطور احتمال وجود عفونت یا خون گرفته شود.
– آزمایش خون: برای بررسی سطح تستوسترون و هورمونهای دیگر
– سونوگرافی: برای بررسی مواردی از قبیل انسداد مجرای انزال یا انزال پسرونده
– آزمایش کلامیدیا: کلامیدیا میتواند بر باروری تأثیر بگذارد، اما آنتیبیوتیکها میتوانند آن را درمان کنند.
آزمایشهای ناباروری برای زنان
– آزمایش خون: برای بررسی سطح هورمون و اینکه آیا زن تخمک گذاری دارد یا نه.
– رحملولهنگاری: مایعات به داخل رحم زن تزریق میشود و با استفاده از اشعه X معلوم میشود که آیا مایع به درستی از رحم و لولههای فالوپ حرکت میکند یا خیر.
– لاپاروسکوپی: برای بررسی لولههای فالوپ، رحم و تخمدانها.
تستهای دیگر عبارتند از:
– آزمایش ذخیره تخمدان
– آزمایش ژنتیکی، برای بررسی احتمال وجود ناهنجاری ژنتیکی موثر بر باروری
– سونوگرافی لگن، برای بررسی رحم، لولههای فالوپ و تخمدانها
– آزمایش کلامیدیا
– تست عملکرد تیروئید
چشمانداز
برای زوجهایی که دچارناباروری هستند و کسانی که دوست دارند در سنین بالاتر بچهدار شوند، گزینههای بیشتری نسبت به گذشته وجود دارد.
به علاوه، با رواج فناوریهای جدید، اکنون درمان ناباروری آسانتر از گذشته است و نرخ موفقیت درمان این اختلال هر روز بیشتر میشود.