سالن سینمای آیخانم تقریبا پر شده بود از دختران و پسرانی که آمده بودند تا فیلم حوا، مریم و عایشه را ببینند. فیلمی که در چند ماه اخیر پر سر و صدا ظاهر شده، توجه بسیاری را به خود جلب کرده و در جشنوارههای بینالمللی مورد استقبال قرار گرفتهاست.
از تازههای این فیلم، این بار سه بازیگر نقش اصلی فیلم حوا، مریم، عایشه توانستهاند جایزهی بهترین بازیگران زن را در جشنواره فیلم دنیای آسیا که از 6 تا 14 نوامبر در لوسآنجلس آمریکا برگزار شد، به دست بیاورند.
فیلم «حوا، مریم، عایشه» داستان زندگی روزمرهی سه زن افغان را روایت میکند که شاید بارها با آن رو به رو شدهایم و خیلی بیتفاوت و گاه با کمی غصه از کنارش گذشتهایم و به احتمال زیاد با قضاوتی ناعادلانه آن را از ذهنمان بیرون کردهایم.
اما همین داستانهای معمول، اکنون در قالب فیلم حوا، مریم، عایشه ساخته صحرا کریمی، توانسته توجه گسترده جهانی را جلب کند و تاثیر بزرگی در حوزه زنان افغان در سطح جهان داشته باشد.
این فیلم به لایههای پنهان خشونت، در زندگی زنان افغان پرداختهاست.
حوا، مریم، عایشه
فیلمبرداری این فیلم حدود 40 روز طول کشیده، نگارش فیلمنامه یک سال زمان برده و پس از تولید نیز به مدت ۹ ماه روی آن کار شدهاست.
صحرا کریمی این فیلم را با بودجه شخصی ساخته که در مرحله پس از تولید، تهیهکنندهی ایرانی-فرانسوی وارد فیلم شده و مصارف مالی این بخش را برعهده گرفتهاست.
خانم کریمی در گفتگوی با خبرنامه گفت: “من برای ساخت این فیلم پول نداشتم و 2 سال در یونسف کار کردم. پس از آن از فامیل پول گرفتم تا این فیلم ساخته شود. اگر به دنبال حامی مالی میگشتم این فیلم ساخته نمیشد زیرا حامیان مالی به دنبال فیلمهایی هستند که در آن موضوعی را خیلی بزرگ و برجسته نشان دهند؛ آنان یا به دنبال قربانی هستند یا قهرمان! در حالی که در این اثر، تلاش من بر این بوده که جنبههایی از زندگی را به تصویر بکشم که از دید مردم عادی پنهان ماندهاست.”
خانم کریمی، از معدود فیلمسازان افغان است که فیلمهایش در جشنوارههای بزرگ بینالمللی به نمایش درآمدهاند. در کنار او فیلمسازانی چون صحرا مانی مستندساز، شهربانو سادات سازنده فیلمهای داستانی، رویا سادات، الکا سادات و دیانا ساقب نیز در این عرصه خوش درخشیدهاند.
فیلم «حوا، مریم، عایشه» حکایت خاکستری سه زن افغان است که در پس کوچههای کابل با روزمرهگیهای خود، روز را به شب میرسانند.
در صحنهی آغازینِ این فیلم، آسمان کابل، خانههای گلی در دامنه کوه و منطقهی زیارت سخی به تصویر کشیده میشود؛ آسمان آبی ست، شهر آرام و هر کسی به کارهای همیشگیاش و شاید به جستجوی درمان درد خود مشغول است.
دنیای زنان افغان
اولین سکانس فیلم، در خانهی حوا به بازیگری “آرزو آریاپور” زنی حامله و مشغول شکستن چوب آغاز میشود. زنی که در کنار رفتارهای خشونتبارِ پدرشوهر و شوهرش، در حال زندگی در گوشهای از کابل است و تمام دلخوشیاش فرزندی است که انتظار به دنیا آمدنش را میکشد.
سکانس دیگر از مجری برنامه خبری است که اگر او را تنها از پس پرده تلویزیون و فقط به عنوان یک گوینده خبر ببینید شاید هرگز تصور زندگی دشوارش را نداشته باشید ولی مریم به بازیگری “فرشته افشار” در آستانه طلاق از شوهری است که به او خیانت میکند.
اما میان این سه زن که شاید 10 سال از زندگی مشترکشان گذشته و تجربههای دختران نسل جدید را ندارند، عایشه که نقش او را “حسیبا ابراهیمی” به عهده دارد، دختری است که با این تجربهها آشناست و دختر این نسل خوانده میشود! کسی که برای ادامهی زندگی و شکستی که از عشق خورده به دنبال راهحل است.
صحرا کریمی، فیلمهای کوتاه زیادی ساخته، اما این فیلم با همه آنها متفاوت است. حوا، مریم، عایشه نه تنها یک فیلم داستانی بلند است بلکه پستوی پنهان زندگی زنان را به نمایش میگذارد.
خانم کریمی در این زمینه گفت: “هنرمندان، خواه عکاس و فیلمساز و خواه نقاش، همیشه موضوعات و دغدغههایی در ذهن دارند، واقعیتی که به خوبی در کارهایشان قابل درک است. من از زمانی که به بلوغ فکری رسیدم موضوع زنان همیشه در نظرم بوده و سعی کردهام راجع به زنان بنویسم، حرف بزنم و فیلم بسازم. تصویر زندگی زنان، همیشه آن چیزی نیست که رسانهها منعکس میکنند، بلکه حقایقی وجود دارد که هیچ وقت بازگو نشدهاند. من با عشق به زنانگی خودم و دنیای زنان، میکوشم این دنیا را کشف کنم.”
هدف صحرا کریمی از فیلمسازی کشف دنیای زنانه است با تمام ابعاد سیاه، سفید، زیبایی و زشتیهایی که دارد.
حوا، مریم، عایشه در جشنواره اسکار
صحرا کریمی در ثور سال ۱۳۶۳ خورشیدی در ایران در خانوادهی مهاجر افغانستانی به دنیا آمد. پدرش از جوی میرهزارسنگ تخت بندر، منطقهای در ارزگان قدیم و دایکندی فعلی و مادرش از اهالی بدخشان بودهاست.
او دوران ابتدایی تا یک سال تحصیل دانشگاهیاش را در ایران سپری کردهاست. او از هفده سالگی فصل دوم زندگی خود را در عالم مهاجرت آغاز کرد و در اسلواکی ماندگار شد. حاصل اقامت و تحصیلش در اروپای شرقی دو مدرک لیسانس در رشته کارگردانی فیلم مستند و کارگردانی فیلم داستانی، فوق لیسانس کارگردانی فیلم داستانی و دکترای کارگردانی فیلم داستانی با گرایش نشانهشناسی و زیباییشناسی سینما، از دانشگاه فیلم و تلویزیون اسلواکی بود.
دکتر کریمی که بیش از 30 فیلم کوتاه و مستند ساختهاست در جشنوارههای زیادی حضور داشته و جوایز زیادی را نیز به دست آوردهاست.
فیلم «حوا، مریم، عایشه» در مدت زمان کوتاهی در جشنواره ونیز معرفی شد و به نمایش درآمد. پس از اتمام فیلم تمام حاضران در تالار به پا ایستادند. به علاوه، این ساختهی صحرا کریمی، نماینده افغاستان در اسکار 2020 است و انتظار برد آن در اسکار نیز میرود.
با اینکه خانم کریمی در میان صحبتهایش گفته که انتظار چنین استقبال گرمی را از فیلمی که به صورت مستقل ساخته، نداشته و امکانات و بودجه کمی را صرف ساخت آن کردهاست، اما انعکاس فوقالعادهای را از آن شاهد بودهایم.
او آرزو داشته که فیلماش در افغانستان به نمایش گذاشته شود و مردان و زنان آن را ببینند و اکنون به آرزویش رسیدهاست. نکتهی قابلتوجه اینکه، نمایش جهانی این فیلم باعث میشود تا سرمایهگذاران در صنعت فیلمسازی در کشور سرمایهگذاری کنند.
به گفته خانم کریمی او از سال 2013 در کابل زندگی کرده و در خوشیها و غمهای این شهر نفس کشیده و بزرگتر شدهاست. او سعی دارد با ساختن فیلم، کلیشههایی را که برای زنان افغان وجود دارد، از بین ببرد. در مورد حقوق آنان و اختیاراتشان بیشتر صحبت کند و ابعاد پنهان زندگیشان را به تصویر بکشد؛ زیرا معتقد است که باید برای تغییر شرایط زنانی که هیچکس از حقوقشان صحبتی نمیکند یا خودشان توانی ندارند، تلاش کنیم.
کاوه، دستیار اول صحرا کریمی در فیلم حوا، مریم و عایشه گفت: “ما به قصهی سه زن که مورد ظلم واقع شدهاند پرداختیم و قهرمانسازی نکردیم. چرا که زنان قهرمان، خود میتوانند از حقوقشان صحبت کنند اما کسانی مانند حوا، مریم و عایشه و هزاران حوا و مریم و عایشهی دیگر هستند که نمیتوانند قصه خود را بگویند و کسی را ندارند که داستان آنها را بازگو کند. یک سینماگر، متعهد است راوی قصههایی باشد که فرصت کمتری برای مطرح شدن دارند.”
مریم در فیلم حوا، مریم، عایشه
بازیگر نقش مریم در فیلم حوا، مریم، عایشه، فرشته افشار است. او که در زندگی واقعی خودش نیز زنی شاغل است، به خوبی توانسته از عهده این نقش براید.
فرشته افشار، بازیگری است که غیر از این فیلم در فیلمهای دیگری نیز بازی کردهاست. او غالبا، نقشهایی داشته که انتقال معنایشان برای مردم سختتر بوده اما آنها را به خوبی ایفا کردهاست. به علاوه، او در فیلمهایی با موضوعات اجتماعی و خانوادگی بازی کردهاست، اما این فیلمها به دلیل مشکلاتی که کارگردانشان داشته، پخش نشدهاند.
خانم افشار در ایران دوره مکتب را به پایان رسانیده و پس از آن به کابل آمده و مشغول تحصیل در رشته خبرنگاری شدهاست. او در بخش برنامههای زنده رسانهها نیز کار کردهاست، در صنوف بازیگری شرکت کرده و اکنون در بخش ورزشی رشتههای یوگا، ایروبیک و فیتنس مشغول است.
فرشته افشار در مورد نقش خود در فیلم خانم کریمی به خبرنامه گفت: “با این که درک اجتماعی ما با کشورهای دیگر متفاوت است و مقایسهی این موضوع با کشورهای دیگر منصفانه نیست زیرا کشوری که از لحاظ فرهنگی و تکنالوژی پیشرفت کردهاست، با کشور ما قابلقیاس نیست، اما من، خانم حسیبا و خانم آرزو توانستیم این را بفهمانیم که زن افغان در هر شرایطی میتواند تغییر ایجاد کند و برای آن چه میخواهد خود تصمیم بگیرد و من هم در نقش خود این مسئولیت را به خوبی انجام دادم.”
قربانی، پیروزی یا قهرمانی
خانم کریمی تاکید میکند که سبک کاری او متفاوت است. او از آدمهای عادی که با یک تصمیم باعث تغییر زیادی در زندگی خود میشوند و از کسانی که سعی میکنند دیگر اسیر خشونتها نباشند و برای داشتن زندگی بهتر اعتراض کنند، بیشتر رضایت دارد.
این فیلم با رسیدن هر سه زن به «یک نقطه» پایان مییابد؛ حوایی که آمده تا از فرزند درونِ بطنش حفاظت کند، مریمی که سعی دارد تا زندگی جدیدی را شروع کند و عایشهای که میخواهد از کابوس و وحشت این روزهایش نجات بیابد و زندگی خالی از عشقی را آغاز کند.
صحرا کریمی در ادامه گفت: “این سه زن با خود در جدال هستند تا به آزادی برسند؛ آزادی در تصمیمگیری و تغییر زندگی. من نیز میخواستم همین موضوع را به تصویر بکشم، هرچند به طور کامل به آنچه میخواستم نرسیدم و موضوع را به بهترین وجه ممکن منعکس نکردم، اما باز هم از نتیجهی کار راضی هستم.”