در افغانستان آزادی زندانیان طالبان، همواره با اما و اگرهای زیاد و همچنین با نگرانی های از سوی مردم و نهادهای مدنی روبرو بوده است. بعد از این که رابطه حامد کرزی رئیس جمهور پیشین با امریکایی ها خراب شد و می خواست که رابطه خودش را با طالبان حسنه بسازد؛ در صدد برآمد که از اهرم زندانیان جنگی طالبان برای نزدیکی با پاکستان و طالبان بهره ببرد.
آقای کرزی از سال 2010 به بعد تمام وقتش را روی کنترل زندان بگرام و آزاد کردن رهبران طالبان از گوانتانامو، متمرکز ساخت. به محض که دولت افغانستان در سال 2013 مسئولیت زندان بگرام را دراخیتار گرفت
وقتی که دولت افغانستان، در زمان آقای کرزی، مسئولیت اداره زندان بگرام را از امریکایی ها تحویل گرفت؛ اقدام به تشکیل کمیته ای برای بررسی آزادی افراد واجد شرایط نمود. گفته می شد که این کمیته، بدون طی مراحل حقوقی و رسیدگی به جنایات آن ها، به صرف ادعای بیگناهی آنان، اقدام به آزادی آن ها نمود.
در نتیجه دولت آقای کرزی تا آنجا که توانست زندانیان طالبان را مانند نقل و نبات، مورد بخشش و عفو قرار داد و آزاد نمودند. هم دولت آقای کرزی و همچنین دولت فعلی هر از چند وقت، به فراخور نیازهای داخلی و بین المللی، تعدادی از زندانیان سیاسی و نظامی طالبان را آزاد کرده است. آقای غنی هم که روی کار آمد، در چند مرحله دستور آزادی زندانیان طالبان را داد.
واکنش های عمومی
افکار عمومی علیه این اقدام کرزی واکنش شدید داشت. آقای کرزی اعتنای به این واکنش ها نداشت. به نظر می رسد که دولت فعلی نیز توجهی به این واکنش ها ندارد. افکار عمومی نمی تواند، درک کنند؛ چرا دولت افغانستان، طالبانی، را آزاد می کند که متهم به جنایت علیه بشریت، ارتکاب قتل، ترور و ایجاد رعب و وحشت بوده اند؟ دولت افغانستان کسانی را آزاد می کند که همه روزه سربازان اردو و پلیس ملی را در شاهراه ها و در پایگاه های نظامی شان به قتل می رسانند و با انفجار و انتحار، در سرک شهرهای بزرگ، زنان، مردان و اطفال مکتبی را مظلومانه به شهادت می رسانند؟ نه آن زمان آقای کرزی و نه اکنون آقای غنی نتوانسته است که افکار عمومی را قناعت بدهد. رفتارهای دولت برای مردم افغانستان قابل فهم نبوده و نیست.
اکنون که رئیس جمهور دستور آزادی «انس حقانی و دو نفر دیگر از رهبران نظامی طالبان» را از بگرام، صادر کرده است. واکنش ها علیه این حکم او خیلی شدید بوده است.
اکنون می خواهیم که بعد از دو روز واکشن های عمومی را در پیوند با این قضیه مورد بررسی قرار دهیم که چگونه است و دلایل موافقین و مخالفین این قضیه را جویا شویم. در پیگیری واکنش گروها و اقشار مختلف مردم در شبکه های اجتماعی و روز نامه ها به دو دسته از افرد می رسیم:
دیدگاه موافقین آزادی انس حقانی و همدستانش
در ابتدا دیدگاه طرفداران آزادی آن ها که در حقیقت طرفداران رئیس جمهور نیز می باشند؛ را نقل می کنیم. این ها تلاش می کنند تمام دیدگاه ها و نظرات رئیس جمهور را توجیه کنند و آن را توجیه قانونی و سیاسی کنند. دلایل آنان چنین است:
1- چراغ سبز رئیس جمهور به طالبان و شرکای بین المللی دولت افغانستان. از دید موافقین آزادی زندانیان رهبران طالبان، رئیس جمهور، نیاز داشت که در این شرایط اعلان حضور کند. زیرا رئیس جمهور در سایه ابهاماتی که در انتخابات ریاست جمهوری رخ داد؛ نقش دولت در تمام مسایل خیلی کمرنگ شد. دولت نیاز به جلب حمایت خارجی ها و به خصوص امریکایی ها داشتند. لذا در بدل رهایی استادان امریکایی، از چنگ طالبان، دستور آزادی سه نفر از رهبران طالبان را صادر کرد. «ما در شرایطی قرار داریم که نتیجه انتخابات ریاست جمهوری اعلان نگردیده است و به نحوی در معرض تهدید و حداقل در هاله ای از ابهام قرار دارد. به ظاهر هیچ رابطه ای میان رهایی این سه تن و انتخابات ریاست جمهوری وجود ندارد اما بدون تردید این ریسک، چراغ سبز آشکاری می تواند برای شرکای بین المللی افغانستان تلقی شود.»
2- برحسته شدن جایگاه دولت افغانستان در پروسه صلح. دلیل دیگر موافقین، این است که دولت افغانستان توسط طالبان، اپوزیسیون و دیگر شرکای بین المللی، در جریان مذاکرات صلح نادیده گرفته شد و نقشش به حاشیه رفت. از این رو دولت افغانستان نیاز داشت؛ با آزادی این افراد اهمّیت و جایگاهش را متوجه جهان و طالبان نماید. «مساله مهم دیگر ابتکاری است که دولت افغانستان به دست آورده است. در طول مذاکرات نمایندگان طالبان و نماینده خاص ایالات متحده در امور صلح افغانستان در قطر، دولت افغانستان به طرز وحشتناکی در حاشیه قرار گرفت. رفت و آمدهای اپوزیسیون حکومت در نزد طالبان در مسکو و اسلام آباد و قطر بر انزوای دولت افغانستان کمک کرد. اما اقدام رییس جمهور مبنی بر آزادی انس حقانی و دو تن دیگر برای همه اثبات کرد که هیچ کس نمی تواند دولت افغانستان را در روند صلح نادیده بگیرد»
3- رئیس جمهور مخالف صلح نیست؛ بلکه موافق صلح است. رئیس جمهور، در این مدت متهم به ضدیت با پروسه صلح شده بود. رئیس جمهور با دادن دستور آزادی نیروهای درجه یک طالبان او را به عنوان طرفدار صلح نشان خواهد داد: «اکنون رییس غنی می خواهد با این اقدام ریسک آمیز به همگان بفهماند که مخالف صلح نیست و حالا فرصت کافی برای تصمیم گیری دارد و از این پس تنها حکومت است که باید در جایگاه اصلی قرار داشته باشد.»
دیدگا مخالفین آزادی انس حقانی و همدستانش
اما آنچه که موافقین آزادی آن سه نفر بیان شد. مورد قبول مخالفان آزادی قرار ندارد. زیرا واکنش ها هم در رسانه های اجتماعی و هم در میزگرد های تلویزیونی زیاد بوده است. اما آنچه که از همه مهمتر بوده و تا اندازه ای از انسجام حقوقی برخور دار است اعلامیه است که گروه «سکرتریت گروه کاری مشترک جامعه مدنی» آن را نشر کرده است.
آنان در این اعلامیه خود اقدام دولت را کاملا محکوم کرده است. و دلایل دولت برای رهایی رهبران درجه یک طالبان را نه تنها مثبت که خیلی منفی ارزیابی کرده است. آنان در اعلامیه شان روی موارد مهم انگشت مانده اند:
1- دولت افغانستان کسانی را آزاد کرده اند که در محاکم افغانستان، به جنایت علیه بشریت محکوم شده اند و باید مکافات و مجازات شان را تحمل کنند. رفتار رئیس جمهور، بی اعتنایی به حکم محاکم افغانستان، دانسته شده که هیچ گونه توجیهی حقوقی ندارد: «شمول انس حقانی، فرد شماره دوم گروه حقانى را که قبلا محکمه طی حکمی آنها را جنایتکار خوانده بود از زندان رها کرد. آزادی این زندانیان در حالی صورت میگیرد که شهروندان افغانستان هر روز قربانی حمالت تروریستی و دهشت افگنی میگردند»
2- آزادی آنان باعث بی اعتنایی به حقوق قربانیان ملکی و نظامی در کشور خواهد گشت. از نظر این گروه طالبان همه روزه در کشور جنایت می کند و برای دفاع از مردم و خاک وطن شان، تعداد زیادی جان شان را از دست می دهند. عمل رئیس جمهور نایده گرفتن قربانیان این دسته از افراد است که برای دفاع از کشور جان شان را از دست می دهند. «آزادی جنایت کاران جنگی و قاتلین هزاران انسان بیگناه، نادیده گرفتن حقوق شهروندان و بی اعتنایی به خواست قربانیان حمالت تروریستی از سوی حکومت وحدت ملی است»
3- تداوم فرهنگ معافیت و ادامه خط جنایت در کشور. دلیل دیگر که این گروه ارائه می کند این است که همه جنایت کاران در افغانستان، احساس مصونیت خواهند کرد و فرهنگ معافیت جنایت رسمیت می یابد که هر کس هر جنایتی را مرتکب شد، مجازات وجود ندارد. از این طریق.« فرهنگ معافیت در افغانستان یکی از اصلی ترین دلایل گسترش جنایت در کشور است. در طول سالهای متمادی به خصوص در سالهای اخیر هزاران انسان بی گناه در سراسر کشور قربانی جرایم جنگی، جنایت علیه بشریت و نقض فاحش حقوق بشری شده اند»
4- تخطی از حقوق و کنوانسیون های مبارزه علیه جنایت کاران است. رئیس جمهور با اقدامش به تمام قوانین بین المللی که تاکید بر مجازات جنایت کاران دارند بی اعتنایی نشان داد. «نقض صریح قانون اساسی، قوانین بین المللی به شمول اساسنامه رم و بی حرمتی به خون هزاران شهید بی گناه کشور میداند»
در نتیجه : از دید اکثریت مردم، آزادی انس حقانی و دو تن دیگر از سران طالبان، الزاما کمک به صلح نخواهد کرد و آزادی آنان حرکت قبل از وقت مذاکرات می باشد.
همچنین به نظر این اکثریت، تجربه نشان داده که دولت افغانستان، هر چه امتیازهای بیشتری به طالبان بدهد؛ به همان اندازه موجب تقویت و زیاده خواهی های آنان خواهد گردید و به کاهش خشونت، آمدن صلح و آرامش در کشور کمک نخواهد کرد.
از نظر اکثریت مردم، آزادی زندانیان طالبان، نباید به صورت یک جانبه باشد؛ بلکه این کار در یک میکانیسم همه جانبه باید صورت گیرد که زنداینان اردو و پلیس افغانستان که در بند طالبان اند را نیز شامل گردد.
ایکاش در این مورد حد اقل چند تا افغان نیز آزاد می گردید باز توجیهی برای افکار عمومی داشت.
افزودن دیدگاه