امریکایی ها، در ابتدای ماه حمل سال جاری عملیات ضد داعش را در سوریه و عراق، خاتمه دادند و پایان خلافت داعش را در منطقه اعلان کردند. رئیس جمهورترامپ، در تاریخ 15 میزان در تویت ناگهانی خروج بیش از سه هزار نیروی نظامی امریکا را از سوریه اعلان کرد. ترکیه مدت ها، منتظر چنین موقعیتی بود، بلافاصله، اعلان کرد که با تکمیل خروج نیروهای امریکایی از مناطق کرد سوریه، عملیات نظامی ترکیه، بمنظورنابودی پ.ک.ک، تا عمق 30 کیلومتر از خاک سوریه شروع خواهد شد و نیروهای نظامی ترکیه در مرزهای رسمی سوریه اماده باش شدند. همزمان با خروج آخرین واحدهای نظامی امریکا از کردستان سوریه، عملیات نظامی ترک ها نیز شروع شد. این مساله عکس العمل کردها، افکار عمومی دنیا و نارضایتی های را در داخل امریکا علیه ترکیه و رئیس جمهورترامپ، باعث شد. رئیس جمهور ترامپ، زیر فشار کنگره و افکار عمومی مجبور شد، تحریم های را علیه ترکیه وضع. مایک پنس معاون رئیس جمهور و مایک پنپئو وزیر خارجه امریکا را برای آتش بس فوری به ترکیه فرستاد. اردوغان موافقت کرد ظرف 56 ساعت آتش بس باید نیروهای کرد از مناطق معین شده باید عقب نشینی کنند و امریکا هم تحریم های وضع شده علیه ترکیه را رفع کند.
از آن طرف، پوتین بلافاصله رجب طیب اردوغان را درروز سه‌شنبه ۳۰ میزان در سوچی، دعوت کرد و در شش ساعت مذاکره نفس گیر، توانست او را به امضای توافق ده ماده ی متقاعد کند که نتیجه اش تحکیم موقعیت روسیه در منطقه خواهد بود. وقتی که مواد عمده توافق نامه رجب طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین را بنگریم؛ متوجه پیامدهای آن خواهیم شد:
– نیروهای کرد سوریه به نام «وای پی جی» همراه با تجهیزات نظامی‌شان ظرف شش روز از «نوار امنیتی» یعنی سی کیلومتر دورتر از نوار مرزی ترکیه، عقب نشینی کنند.
– نیروهای روسی و سوریه، جای نیروهای امریکایی در منطقه کردنشین مستقر شده و حفاظت از منطقه مرزی ترکیه را عهده دار خواهد شد و در طول منطقه موسوم به «نوار امنیتی» به صورت مشترک گشت‌زنی کنند.
– نیروهای ترکیه هم در مناطقی که در چند روز گذشته عملیات انجام داده اند به طول ۱۱۸ کیلومتر در امتداد مرز باقی خواهند ماند.
– این توافق از روز چهارشنبه اول عقرب اجرایی شده و نیروهای پلیس نظامی روسیه و مرزبانان سوریه وارد منطقه مرزی شده تا شبه نظامیان کرد سوریه را به برون از منطقه امنتیی، هدایت کنند.
روس ها براساس این توافق نامه، جانشین نیروهای آمریکا، در منطقه کرد نشین سوره شده و آنان برای نخستین بار وارد شرق فرات می گردند. این توافق، برای ترکیه نیز پیروزی به حساب می اید. زیرا روس ها و ایرانی ها در گذشته از ترک ها خواستار پای بندی به توافق نامه ادانا بین تریکه و سوریه را داشتند که ترکیه مطابق آن فقط اجازه عملیات تا عمق چهار کیلومتری خاک سوریه برای تعقیب جنگ جویان را داشتند؛ اما در این توافق نامه ترکیه حق دارد تا عمق 30 کیلومتر از خاک سوریه را در کنترل داشته باشد.
تحولات سیاسی-امنیتی منطقه کردنشین سوریه؛ پیامدهای مهم سیاسی و امنیتی را برای منطقه و جهان در پی خواهد داشت. از جمله:
– کاهش اعتبار امریکا در ایجاد توازن نظم بین المللی و کاهش نقش ابرقدرتی آن. آقای ترامپ در تویت اش گفته: «کردها همراه ما جنگیدند، اما برای این کار مبلغ هنگفتی از پول و تجهیزات به آنها داده شد. آنها چندین دهه است که با ترکیه می‌جنگند. من تقریباً ۳ سال جلوی این نبرد را گرفتم، اما زمان آن فرا رسیده است که ما از این جنگ‌های مسخره بی‌پایان، که بسیاری از آنها قبیله‌ای هستند، خارج شویم و سربازانمان را به خانه برگردانیم.» او افزود: «ما در جایی جنگ خواهیم کرد که به نفعمان باشد، و تنها وقتی مبارزه می‌کنیم که برنده بشویم.» از سخنان اقای ترامپ دو نتیجه گرفته می شود که هردو منکر نقش ابرقدرتی امریکا بوده و زنگ خطری را برای پایان دوران تک قطبی به صدا در می اورد.
– امریکای دوران ترامپ فقط در منازعاتی دخالت خواهد کرد که منافع ایالات متحده را مستقیما هدف گرفته باشد. نزاع ها وکشمکش های دیگر کشورها و لو متحد امریکا باشد؛ موجب دخالت نظامی امریکا نخواهد شد. از این جهت نزاع کردها و ترک ها و همچنین کشورهای دیگر خاورمیانه مربوط امریکا نیست ولو این که سال ها همراه سربازان امریکایی، در یک سنگر جنگیده باشند.
از دید دولت فعلی امریکا، بسیاری از نزاع های منطقه ای خاورمیانه و آسیا ریشه در سنت ها و فرهنگ همان مناطق دارد که باید از آن ها عبور کرد. لذا به جای امریکایی ها، خوب است که چینی ها، روس ها، ایرانی ها، ترک ها و دیگر کشورهای منطقه بجنگندند.
– افزایش نقش سیاسی و امنیتی روسیه در تحولات منطقه ای و جهان. گرچه اقدام نظامی روسیه در اکراین و سپس سوریه، جهان را متوجه بازگشت دوباره جنگ سرد و احیای قدرت میلتاریستی روسیه کرد؛ اما خروج بی توافق امریکا و واگذاری توافقات سیاسی به روسیه، نقش روسیه را در قضایای منطقه ای برجسته تر گردانید.
– این وضعیت هشداراست به کشورهای از قبیل افغانستان که اتکاء به قدرت نظامی امریکا، داشته اند؛ که نکند امریکایی ها که سال ها در افغانستان جنگیده و قربانی های را داده اند، یکباره از این کشور بدون کدام توافق صلحی خارج گردد.آنگاه روسیه به جای امریکا، توافق سیاسی صلح را با طالبان و دیگر مخالفان سیاسی دولت انجام دهند.
– افزایش نقش بازیگران درجه دوم منطقه ای مثل ترکیه، ایران و کاهش نقش کشورهای عربی خلیج و اسلامی و احترام گذاشتن به تقسیمات جغرفیایی سایکس-پیکو،علیرغم تلاش القاعده به صورت غیر رسمی و داعش به صورت که قصد به چالش کشیدن مرزهای رسمی کشورهای خاورمیانه را داشت.
افزودن دیدگاه