اندرین اندیشه بودم که از کنار شهر بُست/ بانگ آب هیرمند آمد به گوشم ناگهان
آب رودخانه هیرمند(هلمند)، پس از 19 سال به تالاب خشکیده هامون در افغانستان و ایران رسید. مقامهای محلی نیمروز میگویند که این تالاب سالها است که خشکیده و تقریبا ۱۹ سال است آب هیرمند به این تالاب نریخته است.
به گفتهی مقامهای محلی ولایت نیمروز، دو سال قبل نیز آب هیرمند به تالاب هامون رسید، ولی به دلیل خشکسالی بیش از حد، این آب ذخیره نشد و حتی کام تشنه هامون را نیز تر نکرد.
دلیل رسیدن آب رودخانه هیرمند به هامون، افزایش میزان بارندگی در مناطق مرکزی افغانستان است که رودخانه هیرمند از آنجا سرچشمه میگیرد.
مقامهای محلی تاکید کردهاند که رسیدن آب هیرمند در نیمروز باعث شادی مردم شده و اکنون مردم برای کشاورزی آمادگی گرفته و در حال پاککاری نهرهای زمینهای خود هستند.
ولایت نیمروز در جنوب افغانستان ۳۰ سال خشکسالی را پشت سرگذرانده و به گفتهی مقامهای محلی، این امر سبب شده که تمام اکوسیستم طبیعی در این ولایت به خصوص در اطراف تالاب هامون نابود شود. حتی پرندگان و حیوانات بومی که در اطراف این تالاب زندگی میکردند، نابود شده و یا اینکه از این محل مهاجرت کردهاند.
سجده شکر ایرانیان
خشکسالی در سیستان و بلوچستان ایران سالهاست که یکی از مشکلات این ولایت به شمار میآید. خشکسالی موجب مهاجرت تعداد زیادی از شهروندان این ولایت به دیگر نقاط ایران از جمله مناطق شمالی مانند مازندران و گلستان شده است.
با این حال جاری شدن سیلاب از سوی افغانستان و رسیدن آن به منطقه زابل ایران، سبب شد مردم این منطقه که سالها با خشکسالی دست و پنجه نرم کردهاند، بیرون آمده و ورود سیلاب به زابل را جشن بگیرند.
کاربران توییتر نیز تصاویری از برپایی نماز شکر در سطح شهر زابل ایران را منتشر کردهاند.
برخیها نیز گفتهاند که سرازیر شدن این آب از سمت افغانستان به ایران، ناشی از سیلاب است و چندان پایدار نخواهد بود، اما به هر حال، هرچه هست، لب خشکیده هامون را پس از 19 سال تر کرده است.
ماجرای حقآبه ایران از هیرمند چیست؟
حقآبه ایران از هیرمند، به دادخواست حقوقی ایران از آب رودخانه هیرمند در منطقه سیستان اشاره دارد. هیرمند پیش از این هم در ایران و هم در افغانستان جاری بود، اما جدایی هرات از خاک ایران در سال ۱۸۵۷ میلادی به موجب معاهده پاریس و امتناع افغانستان از جاری ساختن آب هیرمند به ایران، مساله حقآبه رودخانه هیرمند را به یکی از مسائل مهم سیاسی-زیستمحیطی میان دو کشور بدل کرد.
پس از شکست مذاکرات میان سران ایران و افغانستان در سالهای ۱۳۰۹ و ۱۳۲۷، با مداخله سه کشور آمریکا، کانادا و شیلی و با رأی کمیسیون بررسی حقآبه هیرمند موسوم به کمیسیون دلتا، قراردادی در سال ۱۳۵۱ میان امیرعباس هویدا، نخستوزیر وقت ایران و موسی شفیق، نخستوزیر وقت افغانستان در کابل به امضاء رسید.
بر اساس این قرارداد در هر ثانیه ۲۶ متر مکعب آب (22 متر مکعب حق قانونی ایران و 4 متر مکعب در ثانیه به عنوان حسن همجواری و همسایگی؛ معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) سهم سیستان و دریاچه هامون است. تهران میگوید که افغانستان، حقآبه ایران را نقض میکند و مردم زابل نیز بارها از مسئولان خواستهاند تا ایران بر تلاشهای دیپلماتیک برای ورود سهم آب هیرمند بیافزاید.
اما مقامهای حکومت افغانستان در واکنش به این گفتههای مقامهای ایرانی، اعلام کردهاند که افغانستان هیچگاه به حقآبه هیرمند آسیبی نرسانده و به معاهده ۱۳۵۱ میان هر دو کشور پایبند است.
به گفتهی این مقامهای افغانستان، بر اساس این معاهده، حقآبه ایران در زمان خشکسالی کمتر از سالهایی است که آب بیشتر باشد.