قطرات اشکی که برگونههای یک سیاستمدار میریزد. شاید به ندرت پیش بیاید که شاهد اشک ریختن یک شخصیت سیاسی، آنهم از پرده تلویزیون باشیم. این اشکها به خاطر شکست و یا پیروزی در بازیهای سیاسی نیست؛ اشک ماتم برای از دست دادن عزیزی هم نیست، بلکه این اشکها در فراق خانواده و عزیزان و به خصوص نواسه تازه متولد شدهاش است که 9 ماه میشود به دلیل مصروفیتها و دخیل بودن در بازار سیاست، نتوانسته آنها را ببیند.
“رنگین دادفر سپنتا”، سیاستمداری نامآشنا در برگهی سیاست افغانستان است. آقای سپنتا مشاوریت شورای امنیت ملی و وزارت خارجه حکومت پیشین را در کارنامه سیاسی خود دارد. آقای سپنتا در برنامه “کاکتوس” شبکه تلویزیونی “یک”، پیش چشمان هواداران بیشمار این برنامه، اشک فراق ریخت. دلیل اشکی که بر گونههای آقای سپنتا سرازیز شد، مسایل و بازیهای سیاسی نبود، بلکه مربوط به زندگی شخصی او بود. اشک فراق نواسهها و از همه مهمتر، نواسهی تازه متولد شدهاش بود که با دیدن تصویرش، عمق دلتنگی او را واداشت تا در پیش چشم بینندگان چنین برنامهای، اشک بریزد.
مجریان برنامه کاکتوس میگویند که پخش تنها سه یا چهار سری این برنامه، کافی بود که چشمان میلیونها بیننده را به طرف خود جلب کند. به گفتهی آنان، بازتاب گسترده این برنامه تلویزیونی در میان شهروندان در داخل و خارج کشور بیسابقه بوده است.
“کاکتوس” برنامه تفریحی و طنزی است که اخیرا در شبکهی تلویزونی “یک” افغانستان راهاندازی شده و محور توجه شمار زیادی از شهروندان این کشور در داخل و خارج بوده است.
نمایش روی دیگر سیاسیون
کاکتوس برنامه سیاسی ـ طنزی است که به ابعاد مختلف زندگی شخصیتهای مطرح سیاسی، از دریچهی گفتمانهای طنزگونه و حرفهایی که معمولا به دور از آلایشهای سیاسی مطرح میشود، میپردازد.
از سوی دیگر، بیشتر شخصیتهای سیاسی، شناخت کافی در میان اجتماع و مردم عادی ندارند. به این دلیل شمار زیادی از شهروندان نمیدانند چه کسانی با چه ویژگیهای شخصیتی، سکان هدایت نهادهای مهم حکومتیشان را در دست دارند.
معمولا در افغانستان تمام ویژگی شخصیتی و شناختی این افراد محصور به نمایش چهرهی خشک و خشن سیاسی آنان از طریق پرده تلویزیون یا شبکههای اجتماعی است.
تلویزیون یک با ابتکار جالب خود خواسته بٌعد دیگر زندگی چنین شخصیتها را در اجتماع نمایش دهد. مهمانان این برنامه اغلب سیاسیون گذشته و بر حال کشور اند که چهرههایشان در نظر همهی مردم آشناست. این برنامه به مسایل سیاسی به شکل طنز و قصههای دورهمی که در افغانستان بیشتر مروج است، میپردازد؛ قصههای شیرینی که در آن حرفهای سیاسی نقش کمتری دارد و بیشتر به این مسایل و واقعیتهای سیاسی روز، طنزگونه و به زبان ساده مردم پرداخته میشود.
کاکتوس بیشتر جنبه زندگی شخصی و ویژگی شخصیتی چهرههای سیاسی را به تصویر میکشد. مجریان این برنامه با دعوتکردن چهرههای سرشناس سیاسی به برنامهشان، پرده از برخی رازهای نهفته و ناشنیده آنان، که هیچگاهی از طریق اخبار پوشش داده نمیشود، از زبان خودشان برمیدارند.
“مختار لشکری”، مجری شناختهشدهی برنامههای تفریحی، گرداننده این برنامه است. آقای لشکری به خبرنامه میگوید که این برنامه به ابتکار همکارانش در شبکه یک راه اندازی شده است. به گفتهی او، حدود شش ماه روی داشتهها و سوژههای این برنامه نیز به صورت جدی کار کرده است.
مجریان کاکتوس، هدف از ایجاد این برنامه را از بین بردن فاصله میان مردم و سیاسیون عنوان میکنند. به باور آنان، در حال حاضر بهدلیل عدم ارتباط موثر و فضای نسبتا صمیمیتر میان این دو گروه، فاصلههای زیادی میان آنان وجود دارد.
سیاستگران و مردم
مجریان این برنامه معتقدند که سیاستمداران افغانستان با ایجاد موانع “کانکریتی” در اطراف خود، مردم را از آشنایی با شخصیت و ابعاد مختلف زندگیشان محروم کردهاند. به گفتهی آنان، چنین برنامهای میتواند برخی سوءتفاهمها و تفکرات بیاساس را که در مقابل برخی افراد و اشخاص سیاسی وجود دارد، کمرنگ کند.
مختار لشکری، گرداننده این برنامه طنزی ـ تفریحی تصریح میکند که “ما” در افغانستان برنامههای جذاب تلویزیونی که آخر شب نشر میشود و در اکثر کشور های جهان مرسوم است، نداریم.
آقای لشکری میگوید: “ما در افغانستان برنامههای جذابی تلویزیونی که بیشتر مردم را آن موقع شب در مقابل تلویزونها میخکوبکند و خانوادهها دورهم به تماشای آن بپردازند، به شکل خوب و ایدهآل نداریم. و یا اگر هم داریم، بهشکل خوب و موثر که باید باشد، نیست. این امر باعث میشود که نقش موثر رسانهها در جامعه کمرنگتر جلوه داده شود”.
وی میگوید که با جستجوی زوایای پنهان زندگی افراد بانفود و چهرههای شناخته شده، در این برنامه میخواهند بعضی دیدگاه منفی اجتماع را راجع به آنان تغییر دهند. لشکری میگوید که هدف دیگر آنان، پرداختن بهواقعیتهای عینی در مورد سیاستمداران افغانستان از دریچهی “طنز فاخر” ـ طنزی میانهرو که به شخصیتها و جایگاه اجتماعی آنها لطمهای وارد نکند ـ میپردازد.
مبتکران این برنامه از بازخورد و استقبال بیسابقهی مردم راجع به این برنامه سخن میزنند و تاکید دارند که “استقبال شهروندان در داخل و خارج از کشور از برنامه کاکتوس بیسابقه بوده است و ما انتظار این میزان استقبال را نداشتیم، برنامه کاکتوس بازتاب گستردهای در رسانههای داخلی و خارجی داشته است که این نشاندهنده استقبال خوب مردم از این برنامه میباشد”.
استقبال بیسابقه شهروندان افغانستان در این برنامه سبب شده که مجریان آن بیشتر در تلاش تدارک موضوعهای بهتر باشند و تلاش کنند چهرههای سرشناس و با نفوذ بیشتری را به برنامهشان دعوت کنند.
در کشورهای جهان سوم، در پهلوی جریان پر خم و پیچ زندگی اجتماعی، رسانهها نیز تاثیر وضعیت و شرایط موجود در محیط خود قرار میگیرند. رسانهها بهعنوان چشم و گوش جامعه، همواره در صدد انعکاس واقعیتهایی اند که برای جامعه مهم است؛ از انعکاس رویدادهای سیاسی گرفته تا پرداختن به واقعیتهای اجتماعی، همهی اینها به عنوان مأموریت رسانهها تعریف شده است.
امروزه ما نمیتوانیم نقش رسانه را در اجتماع نادیده بگیریم. در این عصر رسانهها به مثابه یک قدرت غیر قابل انکار در جامعه، جایگاه خود را تبارز داده و میتواند در اندکترین زمان، افکار جامعه را دستخوش تغییرات و دگرگونیها قرار دهد. اما در طول چهار دهه جنگ در جغرافیای افغانستان، رسانهها نیز از شعاع مخرب این پدیده در امان نمانده و مانند هر چیز دیگر، تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته و به شدت آسیب دیده است.
با گوش دادن و یا شنیدن تنها چند دقیقه به رسانههای دیداری و شنیداری افغانستان میتوان به این نکته پیبرد که وضعیت جاری این کشور، رسانهها را وا داشته تا بیشتر روی موضوعات مهم و جاری که همانا جنگ، خشونت و دیگر کشمکشهای سیاسی است، تمرکز کند و کمتر مجال برای پرداختن به مسایلی مانند سرگرمیها و موضوعات اجتماعی باشد.
علی شیر شهیر همکار این گزارش بوده است.