در سال 1392 خورشیدی، سمینار علمی که در وزارت تحصیلات عالی افغانستان بخاطر بررسی مشکلات کنکور این کشور برگزار شده بود، برای اولین‌بار، طرح سهمیه‌بندی کنکور بر اساس ولایات مطرح شد. اما در آن سیمنار از چالشی یادآوری شد که سردمداران حکومت افغانستان از اجرای آن طرح دست کشیدند.
در آن‌سال از ولایت نورستان 257 دانش‌آموز فارغ شده بود، در حالیکه سهم این ولایت در آن طرح 267 دانش‌آموز در نظر گرفته شده بود. با این وجود اگر همه‌ی فارغان این ولایت را شامل تحصیلات عالی می‌کردند، بازهم 10 دانش‌آموز کم می‌آوردند.
دکتر سلیم ساعی، استاد دانشگاه و رییس سابق تکنولوژی معلوماتی وزارت تحصیلات عالی افغانستان می‌گوید که در سال جاری خورشیدی حکومت افغانستان بار دیگر همان طرح سهمیه‌بندی شش سال پیش را باکمی تغییرات مطرح کرده است. طوری‌که 25 درصد از کنکور را سهمیه‌بندی کرده و متباقی آن را به رقابت آزاد گذاشته است.
به باور این استاد دانشگاه، حکومت در حال حاضر بجای بلند بردن ظرفیت دانش‌آموزان، سطح نظام تحصیلی را در دانشگاه پایین می‌آورد.
فیصل امین، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی افغانستان اما می‌گوید که فرقی میان طرح سهمیه‌بندی کنکور امسال با شش سال پیش در این است که در طرح سابق، دانش‌آموزان بر اساس سهم ولایات‌شان، بدون سپری آزمون کنکور وارد دانشگاه‌ها می‌شدند، اما در طرح جدید، سهمیه 25 درصدی دانش‌آموزان هر ولایت با سپری کردن امتحان کنکور به دانشگاه‌ها معرفی میشود.
سهمیه‌بندی بر اساس زون‌ها
در این طرح 33 ولایت به هفت زون (شرق، جنوب شرق، غرب، جنوب غرب، شمال شرق، شمال و مرکز) تقسیم شده است که کابل به عنوان یک زون جداگانه تقسیم بندی شده و رشته‌های مورد نیاز هم بر اساس جمعیت این ولایت‌ها ، سهمیه‌بندی شده است.
در تقسیم بندی زون‌ها، زون شرقی شمال ولایات ننگرهار، لغمان، کنر، نورستان و کوچی‌ها است. زون جنوب شرقی شمال خوست، پکتیا، پکتیکا، لوگر، میدان وردک، غزنی و کوچی‌ها میشود. در زون جنوب غرب ولایاتی چون کندهار، هلمند، ارزگان، زابل و کوچی‌ها شامل است. زون غرب ولایات هرات، بادغیس، فراه، نیمروز، غور و کوچی‌ها را پوشش می‌دهد. در شمال شرق ولایات کندز، بدخشان، بغلان و کوچی ها است. زون شمال ولایات بلخ، جوزجان، سمنگان، سرپل، فاریاب و کوچی‌ها شامل میشود. در زون مرکزی پروان، کاپیسا، پنجشیر، بامیان، دایکندی و کوچی‌ها است. و در کابل چهار دانشگاه مرکز در رقابت سراسری تمام ولایات شامل یک سیت در رشته‌های فوق برای هر ولایت.
در این طرح مشترک که از سوی دو نهاد آموزشی (وزارت تحصیلات عالی و وزارت معارف) ایجاد شده است، ۲۵ درصد پذیرش دانشگاه‌ها در رشته‌های پرکاربرد و ضروری مانند طب، انجنیری، حقوق، اقتصاد، زراعت و کمپیوترساینس به کوچی‌ها و داوطلبان ولایت‌هایی تعلق گرفته که به باور این وزارت‌ها کمتر توسعه یافته‌اند و داوطلبان آن هم نمی‌توانند از راه رقابت عمومی به این دانشکده‌ها راه‌یابند. و از هر ولایت یک داوطلب با بالاترین نمره می‌تواند به دانشگاه‌های کابل، طبی کابل و پل تخنیک راه پیدا کند.
توجیه نهادهای آموزشی
فیصل امین، سخنگوی وزارت تحصیلات عالی افغانستان امروز شنبه ( 17 قوس) در یک نشست خبری در کابل گفت در کنکور امسال برای ۲۵ درصد سیت‌های کنکور در رشته‌های طب، انجنیری، حقوق اقتصاد، زراعت وکمپیوتر ساینس، تنها در سطح هرزون رقابت صورت میگیرد و متباقی رقابت‌ها عمومی خواهد بود.
براساس این برنامه، تمام ولایت‌های افغانستان به شمول پایتخت، بر اساس رشته‌های مورد نیاز، در هشت زون تقسیم بندی شده وسهمیه رشته‌های مورد نیاز با توجه به دریافت بالاترین نمره کنکور در نظر گرفته شده است.
به گفته‌ی مقام‌های وزارت تحصیلات افغانستان برای راه‌یافتگان کم‌ظرفیتی که از طریق این تقسیم‌بندی به دانشگاه راه پیدا می‌کنند، ترم صفری در این دانشگاه‌ها برگزار خواهد شد که آنان برای شروع تحصیل در رشته‌های یادشده، آماده شوند.
اما میراحمد فانوس، یکی از اساتید دانشگاه می‌گوید که وقتی دانش‌آموزان به دانشگاه راه پیدا می‌کنند، اساتید دانشگاه نمی‌توانند به آنان مضامین مکتب را بیاموزاند، در دانشگاه “مسلک” درس داده میشود.
این استاد دانشگاه تاکید دارد: «برای ما اساتید این غیر ممکن است که ما مواد درسی خود را با دو سویه جداگانه تنظیم کنیم. اگر ما مواد درسی خود را به سویه دانش‌جویانی که از طریق سهمیه 25 درصدی وارد دانشگاه میشود نه بر اساس لیاقت، حق 75 درصد از دانش‌جویانی که بر اساس لیاقت کامیاب میشود ضایع می‌گردد.»
اما سخنگوی وزارت تحصیلات عالی تاکید کرد که «این طرح با توجه به وضعیت کنونی کشور تصویب شده تا از طریق آن، بتوانیم کادرهای محلی و بومی را برای مناطق خودشان تربیه کنیم؛ زیرا هم‌اکنون در برخی ولایات حتی یک داکتر وجود ندارد.»
نوریه نزهت، سخنگوی وزارت معارف افغانستان نیز در این نشست خبری گفت که در طرح جدید، تقسیم بندی‌های قومی و سمتی نیست بل هدف آن، ارایه خدمات تعلیمی و آموزشی متوازن در سراسر کشور است و زمینه را برای راهیابی دانش‌آموزان مناطق کمتر توسعه یافته را برای دانشگاه های افغانستان فراهم می کند.
عالمان دین: علم سهمیه‌بندی نمی‌شود
در واکنش به این طرح مشترک وزارت تحصیلات عالی افغانستان و وزارت معارف این کشور شماری از عالمان دین افغانستان تاکید دارند که حکومت نباید با مسایل علمی و آموزشی سیاسی رفتار کند. آنان تاکید دارند که علم سهمیه‌بندی نمی‌شود و هرکس که شایستگی و ظرفیت راه یافتن به کنکور را دارد، همان شخص باید مورد قبول تایید حکومت نیز باشد.
عبدالقدیر عالمی، امام جمعه غرب کابل به خبرنامه گفت: «من روز گذشته نیز در خطابه نماز جمعه هم این طرح را تقبیح کردم. این طرح خلاف ارزش‌های اسلامی و انسانی است. ما نمی‌توانیم علم را سهمیه‌بندی کنیم، با این طرح ما در واقع به صورت غیر مستقیم جلو ورود کسانی را به کنکور میگیریم که شبانه روزی با تمام وجودش زحمت می‌کشند و در عوض آن کسانی را جایگزین می‌کنیم که برای فراگیری آموزش هیچ زحمتی را از خود بخرج نداده است. و چنین “جفایی” از نگاه اسلام شدیدا محکوم است.»
در کنار عالمان دین افغانستان، شماری از احزاب و چهره‌های سیاسی نیز به این طرح مشترک وزارت تحصیلات عالی و وزارت معارف افغانستان واکنش نشان داده است.
حزب وحدت اسلامی افغانستان به رهبری کریم خلیلی در یک اعلامیه تاکید کرده است که «پیامد روشن این طرح، جلوگیری از راه‌یافتن جوانان مستعد و واجد شرایط به نهادهای تحصیلات عالی و برهم زدنِ فرصت‌های برابر در یک پروسه ملی رقابتی، است.»
در اعلامیه این حزب آمده است که این گونه برخورد با امور علمی و تحصیلی کشور در تضاد با ماده 22 قانون اساسی، زیرپا نمودن عدالت، برخورد سیاسی با نهادهای آکادمیک، پایین آوردنِ سطح کیفیت تحصیل و بی‌اعتبار ساختن مراکز علمی و آموزشی افغانستان در محافل بین‌المللی می‌باشد.
حزب وحدت اسلامی افغانستان در ادامه تاکید کرده است که «سهمیه‌بندی کنکور و برهم زدن اصول و قواعد عادلانه رقابت، سیاست نادرستی است که نه تنها به انکشاف متوازن نمی‌انجامد؛ بلکه افزون بر اتلاف حق داوطلبان تحصیلات عالی، مراکز علمی را با مشکلات جدید مواجه می‌سازد. این طرح، از همه بیشتر جفای بزرگ در حق ولایاتِ کمتر انکشاف یافته، شمرده میشود؛ زیرا به جای اینکه برای بالا بردن کیفیت تحصیل در آن ولایات، تلاش و سخت‌گیری شود، سهل انگاریی صورت میگیرد که نتیجه آن جز تنزل گراف کیفیت تحصیلی، چیز دیگری نخواهد بود.»
مجلس نمایندگان: این طرح جنگ با قانون است
از سویی هم این طرح سهمیه‌بندی کنکور افغانستان در جلسه‌ی امروز شنه مجلس نمایندگان افغانستان نیز مطرح شد. شماری از نمایندگان با موافقت از این طرح تاکید کردند که در برخی از مناطق جنگ زده باید امتیاز قایل شود و در عین حال شماری از نمایندگان دیگر مجلس تاکید دارند که این طرح تحصیلات عالی “خیانت” به نسل جوان افغانستان است.
عبیدالله بارکزی نماینده ارزگان، انکشاف متوازن و تحصیل را حق هر شهروند کشور خواند و اضافه کرد که باید تمام شهروندان از آن یکسان بهره مند شوند.
آقای بارکزی اشاره کرد که در برخی ولایت ها جنگ مانع مکتب رفتن فرزندان مردم شده است و ما نباید نیز محرومیت آنان را نادیده بگیریم.
سخی مشوانی عضو دیگر مجلس نیز با حمایت از این طرح یادآور شد که همانند پارلمان باید در کنکور نیز بر اساس نفوس هر ولایت برای شان سهم داده شود.
در همین حال برخی از نمایندگان، با انتقاد تندی از این طرح تاکید دارند که حکومت با مطرح کردن چنین طرح‌های “تبعیض‌آمیز” می‌خواهند که نظام تحصیلات عالی را متلاشی کند.
غلام‌حسین ناصری عضو مجلس با انتقاد از طرح سهمیه‌بندی پروسه کنکور تاکید کرد که این طرح هرچند به نام انکشاف متوازن برجسته شده است اما در حقیقت تطبیق این طرح در جنگ با عدالت‌رفتن است.
آقای ناصری همچنین اضافه کرد که این طرح برخلاف معیارهای مندرج در قانون اساسی می‌باشد و باید جلو تطبیق ظالمانه آن گرفته شود.
اسدالله سعادتی نماینده دایکندی در مجلس نیز با بیان‌اینکه ما مخالف پیشرفت برادران هموطن خود نیستیم تاکید کرد: این طرح از جهتی ظالمانه و غیر عادلانه است که معیارهای استندرد علمی و بین المللی را نقض می‌کند.
آقای سعادتی اضافه کرد که برابری در رقابت یک اصل علمی است و از میان رفتن برابری کشور را به سوی بن بست به پیش میبرد.
او تاکید بر استجواب وزیر تحصیلات عالی در رابطه با پیش کش کردن این طرح غیر عادلانه از سوی مجلس کرد.
جعفر مهدوی نماینده کابل نیز در نشست عمومی امروز تاکید کرد که طرح سهمیه‌بندی کنکور در تعارض با قانون اساسی (هرگونه تبعیض ممنوع است) قرار دارد و جلو پیشرفت جوانان را میگیرد.
به گفته‌ی آقای مهدوی اگر جنگ و فقر مانع مکتب رفتن شهروندان کشور در جنوب و جنوب شرق شده است، باشندگان ولایت های مرکزی نیز از جنگ بی امان نمانده‌اند.
او اضافه کرد که برعکس سایر ولایت ها، ولایت مرکزی از پول های اپراتیفی و امکانات دولتی محروم تر بوده در حالیکه بیشترین امکانات برای سایر ولایت‌ها فراهم میشود.
در فرجام معاون دوم مجلس در جمع بندی نشست امروزی تاکید کرد که حکومت باید براساس قانون اساسی و همچنین دیدن به وضعیت فعلی کشور در این مورد تصمیم بگیرد.
طرح بدیل سهیمه‌بندی
شماری از آگاهان و اساتید دانشگاه تاکید دارند که بجای طرح سهمیه‌بندی کنکور، حکومت باید برای ولایت‌های کمتر توسعه یافته، برنامه‌ها و کورس‌های آموزشی در نظر بگیرند. به گفته‌ی آنان اگر در ولایاتی که جنگ است و امکان ایجاد مراکز بیشتر آموزشی با کیفیت وجود ندارد، نهادهای آموزشی افغانستان می‌توانند برای دانش‌آموزان آن مناطق، برنامه‌های آموزشی را در کابل برگزار کند.
به گفته‌ی دکتر سلیم ساعی، استاد دانشگاه، مکتب رحمان بابا در کابل یکی از این نمونه‌ها است. این مکتب با بودجه حکومت افغانستان با تجهیزات عصری و معیاری برای دانش‌آموزان مناطق پشتون ساخته شده است.
به باور این استاد دانشگاه، حکومت می‌تواند با افزایش چنین مکتب‌هایی برای مناطقی به گفته‌ی آنان کمتر توسعه‌یافته، میزان ورودی دانشگاه را از این مناطق افزایش دهد.
آقای ساعی که پیش از این رییس بخش تکنالوژی معلوماتی وزارت تحصیلات عالی افغانستان بود، تاکید می‌کند که «درسال های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ میلادی دولت بودجه‌ی خاصی را برای آمادگی کنکور اختصاص داده بودند که شرکت‌کننده‌گان کنکور از ولایات کمتر انکشاف‌یافته در صورت که به دانشگاه‌های کشورکامیاب نمی‌شدند، شامل این کورس‌های آمادگی شده و برای بیشتر از نه ماه در دانشگاه کابل آموزش مضامین اساسی را فرا می‌گرفتند که بعد‌تر این بودجه از طرف دولت تمویل نگردیده و این کورس‌ها خاتمه پیدا کرد.»
افزودن دیدگاه