راهبرد جدید صلح حکومت افغانستان با گروه طالبان که توسط سران این کشور در کنفرانس ژنو اعلام شد، با واکنش تند احزاب سیاسی افغانستان و طالبان روبرو شده است.
این راهبرد جدید در چندین مرحله و در مدت پنج سال برنامهریزی شده است. در این طرح، صلاحیتهای گفتوگو با طالبان به هیأتی دوازده نفری داده شده که اکثر آنها اعضای کابینه و در رأس آن عبدالسلام رحیمی، رییس دفتر رییس جمهوری افغانستان قرار دارد.
مقامهای حکومتی افغانستان تاکید دارند که بر اساس این راهبرد، مذاکرات صلح در چند مرحله صورت میگیرد و پیشنهاد آنها، این است که در این مذاکرات باید یک سری تسلسلهایی در نظر گرفته شود.
رییس جمهوری افغانستان در نشست ژنو حین اعلام این راهبرد تأکید کرد که؛
1ـ این مذاکرات باید نخست بینالافغانی،
2ـ در مرحله دوم مذاکره مشترک با پاکستان، ایالات متحده امریکا و ناتو،
3ـ در مرحله سوم با کشورهای منطقه مثل چین، هندوستان و کشورهای همسایه،
4ـ در مرحله چهارم به دست آوردن حمایت کشورهای عرب ـ اسلامی به شمول اندونزی، امارات متحده عربی و عربستان سعودی،
5ـ و در مرحله پنجم حصول حمایت ناتو و کشورهایی که شرکای توسعهای افغانستان باقی ماندهاند و در میدان جنگ و در بخش توسعهای از افغانستان حمایت کردهاند، به پیش برود.
آقای غنی در این نشست گفت که «پیشنهاد صلح با طالبان غیرمشروط بوده، ولی صلح با طالبان مشروط است و این پروسه حداقل ۵ سال را در بر خواهد گرفت.»
صلح؛ ابزاری برای باقی ماندن در قدرت؟
با آنکه ارگ ریاست جمهوری افغانستان مدعی است که راهبرد صلح این حکومت در مشوره با گروهها و جناحهای مختلف افغانستان تهیه شده است، اما شماری از احزاب سیاسی این کشور تاکید دارند که طرحهای احزاب در راهبرد جدید صلح افغانستان نادیده گرفته شده است.
کمیته احزاب سیاسی افغانستان که متشکل از حدود ۳۵ حزب سیاسی است، میگوید که هیأت مذاکرهکننده مربوط به حکومت است و برخلاف مشاورهای که رییسجمهور با آنان کرده، برای احزاب هیچ جایگاه و نقشی در نظر گرفته نشده است.
به گفته این احزاب سیاسی، مذاکرات صلح با طالبان باید “ملی” و مطابق “راهبرد چهارجانبه” احزاب سیاسی متشکل از حکومت، احزاب، طالبان و جامعه مدنی باشد.
از سویی هم اخیرا زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه ایالات متحده امریکا اعلام کرده که تلاش دارد، پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، مذاکرات صلح انجام شود.
با این حال شماری از احزاب سیاسی تأکید دارند که حکومت کنونی ترس از این دارد که با موفقیت روند صلح، پیش از زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، دیگر این حکومت منتفی شود. به گفتهی این احزاب سیاسی، رییس جمهور غنی با ارایه این راهبرد پنج ساله، تلاش دارد از صلح به عنوان ابزاری برای باقی ماندن در قدرت استفاده کند و بار دیگر در کرسی ریاست جمهوری این کشور تکیه زند.
محمد ناطقی، عضو ایتلاف بزرگ ملی افغانستان و رییس کمیته سیاسی احزاب تاکید دارد که آقای غنی و تیمش تلاش دارند در قدرت باقی بمانند، با این حال آنان به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح را خطری جدی برای خود میپندارند که نتوانند دوباره به قدرت برسند.
آقای ناطقی تاکید کرد: «هیات مذاکرهکننده با طالبان بیشتر حکومتی است و طالبان هرگز آماده نیست با حکومت در این مورد مذاکره کند. هیاتی که برای گفتوگو تعیین میشود، باید یک هیات فراگیر به شمول احزاب سیاسی، جامعه مدنی، شخصیتهای تأثیرگذار ملی، طالبان و حکومت باشد.»
چهکسی صلاحیت مذاکره با طالبان را دارد؟
طالبان میگوید که دولت افغانستان را به رسمیت نمیشناسد، اما حاضر است به طور مستقیم با دولت آمریکا مذاکره کند، اما دولت افغانستان میگوید این حق مردم این کشور است که در مذاکرات صلح با طالبان حضور داشته باشند.
آلیس ولز، دستیار معاون و نماینده وزارت خارجه امریکا در امور آسیای میانه و افغانستان میگوید که آمریکا پیشنهادات صلح از جمله اینکه آیا طالبان به درخواست حکومت وحدت ملی افغانستان پاسخ مثبت میدهد یا نه را بررسی میکند. او تاکید کرده که به صورت خودکار نهایتا مذاکرات صلح باید بین الافغانی باشد.
خانم ولز تصریح کرده است: « ایالات متحده نمیتواند جایگزین دولت افغانستان در مذاکرات شود. هیچ کشور دیگری هم نمیتواند چنین نقشی را ایفا کند. اما آمریکا میتواند کمک کند تا طرفهای درگیر پای مذاکرات صلح بنشینند.»
این در حالی است که گروه طالبان با نشر اعلامیهای در واکنش به راهبرد جدید صلح افغانستان، ضمن رد این طرح، تاکید کرده که دولت افغانستان صلاحیت مذاکره با آنها را ندارد و راهبرد جدید فراتر از صلاحیتهای دولتی است که آنان بخواهند با او مذاکره کنند.
در این اعلامیه طالبان آمده است که «اشرف غنی، در حرفهای خود ادعا کرده که گویا تیم مذاکراتی ساخته و با “امارت اسلامی” گفتوگو میکند، او پیشنهادهایی هم در مورد صلح داشته که از صلاحیتاش بسیار بالاتر بود.»
طالبان آمریکا را یگانه مرجع مورد تأیید برای مذاکره عنوان کرده و تاکید دارد که «طی هجده سال گذشته، امارت اسلامی هم با آمریکا میجنگد، هم با آنها مذاکره میکند».
سرنوشت شورای عالی صلح
در راهبرد جدید صلح حکومت افغانستان، ظاهرا دیده میشود که شورای عالی صلح افغانستان به حاشیه کشانده شده و هیچ صلاحیتی نه به این شورای و نه بورد مشورتی صلح داده شده است. در این راهبرد همهی صلاحیتها به هیات مذاکرهکننده 12 نفری داده شده که همهی اعضای آن افراد حکومتی میباشند.
حکومت افغانستان میگوید که بر اساس قانون جنگ و صلح، پیشبرد مذاکرات صلح از صلاحیتهای رییس جمهوری و حکومت است. به گفتهی شاه حسین مرتضوی، معاون سخنگوی رییس جمهوری، شواری عالی صلح افغانستان در این گفتوگو تنها نقش تسهیلکننده را خواهد داشت.
از سویی هم رییس جمهوری افغانستان در نشست ژنو تاکید کرد که بر اساس خواست شورای عالی صلح و حکومت، بالای ساختار این شورا تجدید نظر میشود که بر آگاهی عامه تمرکز نماید و در مراحل بعد از توافق صلح، به حکومت مشوره بدهد.
این حرفهای آقای غنی نشان میدهد که دیگر شورای عالی صلح افغانستان هیج نوع صلاحیتی به جز مشورهدهی در روند صلح افغانستان نخواهد داشت. این تغییر ممکن است شورای عالی صلح را از صحنه میانجیگری صلح میان دولت و گروه طالبان کاملا بیرون کند. البته با مرور کارنامه این شورا مشخص میشود که شورای عالی صلح پیش از این نیز نقش چندانی در بحث صلح نداشته و زیر فرمان حکومت بوده است.
رهبران طالبان؛ چالش اصلی در برابر مذاکرات صلح
مقامهای امریکایی میگویند که طالبان خواهان مشارکت سیاسی در ساختار حکومت افغانستان اند، اما امریکا هنوز هیچ گام عملی آنان را برای این ادعا به جز تن دادن به آتشبس ماه جون، ندیده است.
آلیس ولز، دستیار معاون و نماینده وزارت خارجه امریکا در امور آسیای میانه و افغانستان به تازگی در گفتوگویی با یورونیوز گفته است که مشکل اصلی، رهبران طالبان هستند؛ کسانی که در خارج از مرزهای افغانستان زندگی میکنند و تحت فشارهای مستقیم قرار ندارند و ادامه جنگ برای آنها سودآور است.
او تاکید کرده، این که جامعه جهانی پیشنهاد صلح طالبان را پذیرفته، یک پیام کاملا روشن به طرفهای درگیر در افغانستان است و نشان میدهد که جامعه جهانی میخواهد گامهای مهمی برای صلح برداشته شود.
خانم ولز افزوده که هدف و اولویت واشنگتن این است که افغانستان بار دیگر به عنوان خاک پرورش تروریستها علیه ایالات متحده و متحدان منطقهای و جهانی این کشور مورد سوء استفاده قرار نگیرد. به گفتهی او، دلیل اصلی حضور امریکا در افغانستان این است که تهدیدات تروریستی همچنان در این کشور وجود دارد.
دستیار معاون وزارت خارجه امریکا در امور آسیای میانه و افغانستان در مورد سرنوشت گروههای تروریستی دیگر در افغانستان میگوید که گروههای تروریستی دیگری مانند داعش باید برچیده شوند.
آلیس ولز تاکید دارد: «شما نمیتوانید با داعش تعامل کنید، اما طالبان خود را بخشی از جامعه افغانستان میدانند، آنها به حمایت مردم از خود اعتقاد دارند؛ به همین دلیل هم که شده، طالبان باید در روند مذاکرات صلح شرکت کند تا مردم افغانستان سرانجام به رفاه و یک صلح دایمی برسند.»