پس از امضای تفاهمنامهی امنیتی کابل ـ واشنگتن که در اوایل تشکیل حکومت وحدت ملی امضا شد، در حال حاضر دولت چین خواستار تنظیم یک تفاهمنامه همکاری امنیتی میان چین ـ افغانستان در خصوص مبارزه با تروریسم و همکاریهای مرزی شده است.
وزارت امورداخلهی افغانستان با نشر خبرنامهای گفته است که ویس احمد برمک وزیر امور داخله، در دفتر کارش با یک هیأت چینی در مورد همکاریهای مشترک امنیتی دیدار و گفتوگو کرده است.
یک هیأت ۱۲نفرهی چینی به ریاست آقای چینگ گوپینگ، معاون وزارت داخلۀ چین در امور مبارزه با تروریسم روز پنجشنبهی هفته گذشته وارد کابل شد که هدف آنان بحث روی چگونگی مبارزۀ موثر با تروریسم، بهخصوص در مناطق مرزی چین و افغانستان خوانده شده است.
در این دیدار آقای چینگ گوپینگ، خواستار تنظیم یک تفاهمنامهی همکاری امنیتی میان چین و افغانستان در خصوص مبارزه با تروریسم و همکاریهای مرزی شده است.
او گفته که کشورش آماده است تا زمینهی فراگیری آموزشهای مسلکی را برای افسران پولیس ملی افغانستان در چین فراهم ساخته و در تقویت نیروهای پولیس افغانستان در امر مبارزه با تروریسم همکاری بیشتر نماید.
آقای برمک نیز در پاسخ به پیشنهادهای هیأت چینی گفته که در مبارزه با تروریسم نیاز به همکاری همهجانبۀ منطقهای است و افغانستان از طرحهای سازندهی کشورهای منطقه در خصوص مبارزۀ موثر با تروریسم استقبال میکند و آنرا در سرکوب گروههای تروریستی و تأمین امنیت کشور و منطقه مؤثر میداند.
وزیر امورداخله تصریح کرد که مردم افغانستان در امر مبارزه با تروریسم قربانیهای زیادی داده و جنگ تحمیلی جاری در افغانستان، امنیت کل منطقه را با مشکل مواجه ساخته؛ بنابراین لازم است که تمامی کشورهای منطقه در امر مبارزه با تروریسم، مردم افغانستان را همکاری نمایند.
گفتنی است که این هیأت چینی با رهبران حکومت وحدت ملی نیز دیدار کرده و بر مبارزۀ مشترک دو کشور علیه تروریسم تأکید کرده است.
کشور چین در حالی برای فراهمکردن روند امضای تفاهمنامۀ امنیتی تأکید دارد که مواد تفاهمنامۀ امنیتی کابل ـ واشنگتن تا هنوز بهصورت شاید و باید عملی نشده است.
تغییر دیدگاه چین از اقتصادی به امنیتی
چین در چند سال اخیر بهویژه در طول حکومت وحدت ملی، افزون بر تعقیب منافع اقتصادی خود در افغانستان، در حوزههای امنیتی نیز گامهای بزرگی برداشته است. به این جهت، برخی از آگاهان با توجه به این اقدامهای امنیتی پکن، باور دارند که نگاه اقتصادی محض چین به افغانستان در حال تغییر به نگاه اقتصادی ـ امنیتی است.
در این راستا، پس از آنکه گروه چهارجانبه صلح شکل گرفت، چین در کنار آمریکا به عنوان یکی از ناظران بزرگ این گفتوگوها حضور یافت. حضور چین در این گفتوگوها یکی از اولین گامهای آن کشور در حوزه مسائل امنیتی افغانستان پنداشته میشود.
علاوه بر آن، در ماه مارچ سال 2016 میلادی، اولین هیأت بلندپایه نظامی چین به افغانستان سفر کرد که در جریان آن، تعهد کمک ۷۲ میلیون دالری را نیز در عرصههای نظامی ـ امنیتی به این کشور نمود. این هیأت را رییس ستاد مشترک ارتش چین رهبری میکرد.
از سویی هم سال گذشتهی خورشیدی، وزارت دفاع افغانستان از ایجاد یک «لوای کوهی» برای نظامیان این کشور در ولایت شمال شرقی بدخشان خبر داده و گفت که چین مسوولیت پرداخت هزینه مالی این نیروها را برعهده گرفته است.
این وزارت گفته که چین تمام مصارف مالی ایجاد این لوا را به دوش گرفته و روی اجرای این طرح در دیدار وزیر دفاع افغانستان و وزیر دفاع چین در پکن توافق شده است.
علاوه بر این، طرح ایجاد لوای کوهی درحالی مورد توافق وزیران دفاع افغانستان و چین قرار گرفته که در ماه سپتامبر سال گذشته میلادی، یائو جینگ، سفیر چین در کابل به ولایت بدخشان سفر کرد و از حضور تروریستان بینالمللی در این ولایت ابراز نگرانی کرد.
با توجه به این موارد، گمانهزنیهای بزرگی در واشنگتن و کشورهای دیگر نسبت به نگاه امنیتی چین و توجه بیشتر آن کشور به افغانستان مطرح شده و در برخی موارد، محافل غیردولتی در واشنگتن نسبت به این تغییر دیدگاه پکن در حوزه افغانستان ابراز نگرانیکردهاند.
ابزار فشار بر پاکستان
رهبران حکومت افغانستان همواره بهچین بهعنوان کشوری بانفوذ در منطقه نگاه کرده و بر این باورند که این کشور از وزن سنگینی در میان طالبان برخوردار است.
عبدالله عبدالله، رییس اجرایی حکومت افغانستان در سخنرانی که در سال 2016 در دانشگاه روابط خارجی پکن داشت، محور سخنانش تلاش برای جلب توجه چین برای مبارزه با تروریسم در افغانستان و امنیت منطقه بود. او تلاش کرد تا پیام واضحی را برای استفاده از نفوذ چین به عنوان ابزار فشار بر پاکستان ارائه کند.
رییس اجرایی افغانستان در جریان سخنرانی خود تأکید کرد: «همانگونه که افغانستان و چین منافع مشترک دارند، تهدید مشترک هم دارند که گروههای افراطگرا از جمله گروه اویغور در کنار طالبان یکی از آنها است.»
او در ادامه سخنانش تصریح کرد که چین نفوذ زیادی بر کشورهای منطقه دارد و این کشورها نیز از وزن سنگینی در میان طالبان برخوردارند. او همچنان از چین خواست که پاکستان را تشویق کند تا به روند صلح در افغانستان بیشتر کمک کند.
با این حال قرار است در آیندهی نزدیک، یک نشست سهجانبه میان افغانستان، چین و دولت جدید پاکستان برگزار گردد.
وزارت امور خارجهی افغانستان در اعلامیهای گفتهاست که یک نشست سهجانبه میان وزرای امورخارجۀ افغانستان، چین و پاکستان در آیندۀ نزدیک برگزار میشود.
دفتر مطبوعاتی وزارت امور خارجهی افغانستان همچنان افزوده که حکمتخلیل کرزی، معین سیاسی این وزارت روز چهارشنبه هفتهی گذشته با چینگ گوپنگ، کمیشنر مبارزه علیه تروریزم و مسایل امنیتی جمهوری چین دیدار کردهاست.
در اعلامیه آمده که دو طرف در این دیدار روی ایجاد سازوکارهاى بهتر جهت مبارزه مؤثر با تروریزم، گسترش بیش از پیش روابط دوستانه سیاسی، اقتصادی و امنیتی میان دو کشور و آموزش دیپلوماتان افغانستان در چین گفتوگو کردهاند.
نتیجه تغییر رویکرد برای کابل
حامد کرزی، رییسجمهور پیشین افغانستان نیز هرگاه روابطش با آمریکا و ناتو پرتنش میشد، در سخنرانیهای علنی خود از نزدیکی با روسیه و چین سخن میگفت. او پنج سال پیش «همکاری استراتژیک با چین» را مطرح و از آن به عنوان عامل تعادل در روابطش با غرب استفاده کرد.
با این حال رییسجمهور غنی جایگاه چین را در پنج حلقهی سیاست خارجی خود، در میان شش همسایهی افغانستان در حلقهی اول قرار داده و به چین «اولویت» قایل شده است.
آقای غنی در اولین سفر خارجی پس از آغاز ریاست جمهوری خود، به چین سفر کرد. او در این سفر گفته بود که «ما به چین به عنوان شریک استراتژیک کوتاهمدت، میانمدت، درازمدت و خیلی درازمدت میبینیم».
رییس جمهوری افغانستان افزوده بود که دیدگاه رییسجمهور چین برای قاره آسیا «نه تنها فصل تازه، بلکه بهطور کامل یک کتاب تازه برای این قاره باز کرده است».
اما با توجه به رقابتهای اقتصادی و سیاسی چین و آمریکا و منافع متضاد جهانی این دو کشور، بعید به نظر میرسد که افغانستان بتواند بین آن دو رقیب بزرگ در حوزهی منافع کابل، تعادل برقرار کند.
پیش از این، افغانستان با کشورهایی مانند بریتانیا و فرانسه و به ویژه هند، رقیب منطقهای چین، توافقنامههای استراتژیک امضا کرده بود که حکومت محمد اشرف غنی نیز به آنها پایبند است و ناگزیر به اولویت دادن به آنها خواهد بود، چرا که این کشورها از حامیان اصلی افغانستان در مسایل امنیتی و اقتصادی هستند.
اما با توجه به تغییر نگاه حکومتهای کابل و پکن نسبت به همدیگر در طول یک سال گذشته، عبدالله عبدالله رییس اجرایی افغانستان در سفر اخیر خود به چین حمایت خود را از چین در مورد اختلاف با کشورهای برونای، فلیپین و ویتنام بر سر مالکیت بخشهای از جزیرههایی که در دریایی چین جنوبی موقعیت دارد، اعلام کرد؛ امری که در سیاستهای افغانستان دست کم در طول دوران حکومتهای حامد کرزی معمول نبوده است.
با این حال، باتوجه به تغییر نگرشها در دو کشور، سیاست خارجی چین و افغانستان به صورت گسترده تغییر کرده و نزدیکی روابط کابل و پکن در اولویت سیاستهای دو دولت قرار دارد؛ اما به نظر میرسد این تغییر رویکرد میتواند در سطح منطقه و بیرون از آن حساسیتهای جدی را در آینده در برابر کابل خلق کند.