انتخابات بعدی افغانستان فرصتى است که میتواند تهدابى برای نهادهاى پایدار دموکراتیک در این کشور ایجاد کند.
با نزدیک شدن افغانستان به یک سال انتخاباتى دیگر، بىاعتمادى موجود نسبت به نهادهاى انتخاباتی، چگونگى دورنمایى یک انتخابات فراگیر و معتبر در افغانستان را تحت تأثیر قرار میدهد.
در تلاش برای بازگرداندن اعتماد و باور عمومی در روند دموکراتیک، بر اساس قانون انتخابات مصوب سال 2016، براى کاهش امکان تقلب در روند انتخاباتهاى پیشروی پارلمانى و شوراهاى شهرستانها که مدتها به تعویق افتاده و اکنون براى تاریخ 20 اکتوبر(28 میزان) برنامهریزى شده، فهرست ویژهیی از رأیدهندگان مبتنی بر مراکز رأیدهی جدید تهیه میشود.
کمیسیون تازه تشکیل انتخابات افغانستان (IEC)در 14 اپریل روند ثبتنام رأىدهندگان را با استفاده از تذکرههاى کاغذى موجود به طور رسمى راهاندازى نمود که قرار است فاز نخست آن تا 22 جون تکمیل شود.
یک پیشنهاد به شدت مناقشهبرانگیز مورد حمایت ریسجمهور اشرف غنى مبنى بر نصب برچسبهاى ثبت رأى در کاپى تذکرهها باعث تقابل دیدگاه آقاى غنى با داکتر عبدالله عبدالله، رییس اجرایی شد. تصمیم پیشنهاد شده که به دلیل ترس از آسیبپذیری رأیدهندگان از طالبان بود که بعد از رأىگیرى داخلى توسط رأى منفى چهار نفر از هفت عضو کمیسیون مستقل انتخابات، رد شد. این مسأله موجب تحریک و ناخوشنودى غنی شد. رییسجمهور با فراخواندن اعضای کمیسیون در مقر ریاست جمهورى، خواستار استعفاى اعضای مخالف تصمیم گرفته شده شد.
با افزایش نگرانىها نسبت به احتمال سقوط کمیسیون انتخابات به خاطر ترس از اجراى تصمیم غنى که میتوانست زمینهساز یک انتخابات پر از تقلب دیگر باشد، داکتر عبدالله، مداخله غنى در امور انتخابات را تقبیح کرد. دیپلوماتهاى خارجى براى جلوگیرى از تخریب بیشتر پروسه، وارد ماجرا شده و غنى را از پافشارى بر روى تصمیماش برحذر داشتند.
نتایج انتخاباتهاى گذشته یعنى سالهاى 2009، 2010 و 2014، منجر به اختلاف جدی شد، که ضربه سنگینی به اعتبار روند دموکراتیک در این کشور زد و این روند را خدشهدار ساخت. انتخاباتهاى پیشرو زمینهساز فرصت استثنایى براى برگزارى انتخابات معتبر و فراگیر و تحکیم تهداب نهادهای دموکراتیک در افغانستان، با ایجاد بستر مناسب برای تغییر در شیوه پیشبرد امور و کارزارهاى سیاسى، از حالت قومیتمحورى به گردهمایی حول محور ایدئولوژی سیاسی است.
بناء حرکت به جلو از وضعیت فعلى، نیازمند آن است تا حکومت وحدت ملى و همکاران بینالمللى آن قدمهاى عملى مشخص را ـ که متضمن عمل به اولویتهاى موجود که شاخصههاى مهم فراگیر و معتبر بودن انتخابات است ـ بردارند.
اول، فهرست کامل و بدون کاپى رأىدهندگان؛ کمیسیون مستقل انتخابات برای دستیابى به اهداف خود یعنى انتخابات معتبر و فراگیر و القاى اعتماد رأىدهنده، نیازمند داشتن توانایى براى تهیه و فراهمآورى فهرست کامل، شفاف و بدون کاپى واجدین شرایط براى رأىدهى میباشد؛ حتى اگر چنین هدفى نیازمند به تعویق انداختن انتخابات به بهار سال 2019 باشد. کوتاهى در اجراى این چالش تمام زحمات و تلاشهاى موجود انتخاباتى را به مخاطره مىاندازد.
دوم، عدم دخالت در انتخابات؛ در کوتاه مدت، باید یک تفاهمنامه جدید بین کمیسیون مستقل انتخابات و شاخههای مختلف حکومت، از جمله غنی و عبدالله، با هدف ارتقاء اعتماد عمومی به بیطرفى کمیسیون مستقل انتخابات صورت گیرد. هر گونه دخالت در کار کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی باید به عنوان یک اقدام جنایی محسوب شود.
سوم، امنیت انتخابات؛ وضعیت امنیتی در حدود ۴۰ درصد از شهرستان ها بسیار بىثبات است و این برای سازماندهندگان چالشی جدی تلقی میگردد. به کمیسیون مستقل انتخابات باید اجازه مطالعه و بررسی امکانپذیری انتخابات چند مرحله یی (rolling election) داده شود.
چهارم، استخدام؛ روند استخدام کارمندان براى نظارت بر انتخابات باید مبتنی بر اصل شایستگی، مشورت و شفافیت، با تأکید بر بیطرفی و اعتبار در سطوح ولایتى باشد. کمیسیون مستقل اصلاحات اداری و خدمات ملکی تنها میتواند در صورت درخواست کمیسیون مستقل انتخابات، خدمات فنی استخدام را ارائه دهد و نباید وظیفه استخدام را برعهده بگیرد؛ زیرا استقلال کمیسیون مستقل انتخابات را تضعیف میکند.
پنجم، نقش شرکای بینالمللی افغانستان؛ جامعه بینالمللی به ویژه سازمان ملل متحد باید نقش مهمی در تقویت سیستم انتخاباتی منصفانه، شفاف و مستقل داشته باشد. این نقش میتواند بر اساس الگوى “چارچوب حسابدهی متقابل توکیو” متناسب به اصول پاسخگویی متقابل برای جلوگیری از فساد و تقلب در انتخابات باشد.
ششم، مشارکت زنان در انتخابات؛ کمیسیون مستقل انتخابات باید اقداماتی را جهت تسهیل مشارکت مؤثر زنان در انتخابات انجام دهد. سطح بالای مشارکت زنان موجب اعتبار بیشتر در روند انتخابات خواهد شد و مانع از استفاد غیرقانونی مردان در ثبتنام و رأیدادن بر حسب آراء خیالى به جاى زنان شود.
هفتم، سرمایهگذاری روى احزاب سیاسی؛ کمیسیون مستقل انتخابات، حکومت وحدت ملی و احزاب سیاسی باید در مورد مکانیسم یا کارشیوه مشارکت احزاب در انتخابات آینده توافق کنند. این امر به گذار از وضعیت شکننده سیاسى افغانستان و به بسیج و ارتباط با رأیدهندگان کمک میکند و منجر به افزایش مشارکت رأیدهندگان شده و تقلب کمتر میگردد، نتایج نهایى توسط نامزدهاى بازنده به احتمال زیاد پذیرفته خواهد شد.
هشتم، نقشآفرینى جامعه مدنی؛ حکومت وحدت ملى و جامعه بینالمللی باید از سازمانهاى جامعه مدنی که در برگزارى انتخابات و نظارت شهروندان کمک میکنند، حمایت نمایند. این امر به ویژه شامل حال کسانی شود که در میان جوانان، زنان و رسانهها در ولایات، جایگاههای جدی دارند.
رفیع فاضل مشاور در امور استراتژی است که با سازمانهای بینالمللی در افغانستان کار میکند.
مترجم: ظهیر آریایی
منبع: دی دیپلمات