محمد اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان پنج‌شنبه هفته گذشته(۱۳ ثور) همراه با شماری از مقام‌های دولتی و شخصیت‌های سیاسی، در مرکز صدور تذکره‌های الکترونیک در کابل حضور یافت و تذکره جدید دریافت کرد. این اقدام سرآغاز یک تنش جدید سیاسی در افغانستان، به خصوص میان رهبران حکومت و احزاب و جریان‌های برجسته سیاسی تبدیل شده است.
اشرف غنی در برنامه شروع صدور تذکره‌های الکترونیک گفت که توزیع این تذکره مهم است و امروز یک روز تاریخی برای مردم افغانستان می‌باشد.
وی حمایت خود را از روند توزیع این تذکرهها اعلام کرد و گفت که حکومت‌داری، توسعه اقتصادی و ارایه خدمات در قرن بیست‌ویکم، نمی‌تواند بدون معلومات صورت بگیرد و با تذکره الکترونیک می‌توانیم به این سهولت‌ها برسیم.
اشرف غنی خاطرنشان کرد: «مهم‌ترین دلیلی که امروز برای آغاز توزیع تذکره الکترونیک انتخاب گردیده، حادثه تروریستی اخیر بود. امکان بسیار وجود دارد که حمله کننده انتحاری تذکره جعلی داشته باشد. مهم‌ترین فیصله برای من تامین امنیت شهروندان است. باید بدانیم که کی افغان است.»
اما هم‌زمان با شروع روند صدور تذکره‌های الکترونیک توسط محمد اشرف غنی، رییس اجرایی حکومت افغانستان با برگزاری یک نشست خبری اعلام کرد که این روند از سوی ریاست اجرایی حکومت افغانستان مشروعیت ندارد.
عبدالله عبدالله در این نشست خبری با توجه به صحبت‌های اشرف غنی، خاطرنشان کرد: «گفته می‌شود که تذکره الکترونیک در آوردن امنیت کمک می‌کند، اما همانطور که مخالفان به گرفتن تذکره ورقی دسترسی دارند، همانطور به گرفتن تذکره الکترونیک نیز دسترسی پیدا می‌کنند.»
رییس اجراییه حکومت افغانستان در عین حال در مورد واژه «افغان» در تذکره‌های برقی تصریح کرد: «من همیشه افتخار کرده‌ام که در کشوری مثل افغانستان تولد شده‌ام و هویت من نیز از کشوری به نام افغانستان است. با این وجود غلط فهمی نشود که من با واژه افغانستان و افغان مشکل ندارم.»
وی تأکید کرد که توزیع تذکره‌های الکترونیک برای آنها با اهمیت بوده و با اهمیت است، اما در همه چیز باید منافع مردم افغانستان و اجماع ملی مدنظر گرفته شود.
آقای عبدالله خاطرنشان کرد که اگر یک همه پرسی در حال حاضر از مردم افغانستان شود که اولویت‌های آنان چیست، چند نفر می‌گویند که تذکره‌های الکترونیک؟!
منطق موافقان و مخالفان
به دنبال آغاز روند توزیع تذکره‌های الکترونیک توسط رییس‌جمهور غنی و واکنش‌های مختلف به آن، احزاب جمعیت اسلامی و حزب اسلامی افغانستان دو دیدگاه متضاد را مطرح کرده‌اند.
حزب جمعیت اسلامی افغانستان با توزیع تذکره‌های الکترونیک با محتوای اختلافی کنونی از جانب ارگ ریاست جمهوری مخالفت کرده و آن را غیرقانونی خوانده است.
در اعلامیه جمعیت اسلامی آمده است: «در آستانه انتخابات مجلس نمایندگان و شوراهای ولسوالی‌ها، کشور قبل از هر چیزی به وحدت و امنیت نیازمند است. توزیع تذکره برقی با محتوای اختلاف‌برانگیز آن، به طور واضحی روندِ توجه مردم به پروسه ثبت نام را مختل مى‌سازد و انگیزه اشتراک در انتخابات را صدمه می‌زند.»
جمعیت اسلامی بر این باور است که نیاز به درج هویت قومی اشخاص در تذکره نیست، این کار جز این‌که میان باشندگان باهم برادر افغانستان تفرقه و جدایی بیافکند، سودی به تثبیت هویت آنان نمی‌بخشد.
این حزب استدلال کرده که «اكثریت قاطع نمایندگان مردم در شورای ملی، بر غیرقانونی بودنِ مفادِ تذکره‌یی که ارگ ریاست جمهوری به توزیع آن مبادرت می‌ورزد، تأکید نموده‌اند. با توجه به این دلایل، اقدام اخیر ارگ؛ غیرقانونی، اختلاف‌برانگیز و به نفع دشمنان افغانستان است و برای جمعیت اسلامی افغانستان قابل پذیرش نیست.»
از سویی هم گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی از آغاز روند توزیع تذکره الکترونیکی از سوی رئیس‌جمهور افغانستان اعلام حمایت می‌کند.
او روز جمعه(۱۴ ثور) در یک گردهمایی در ولایت پروان گفت: «گرفتن تذکره الکترونیکی یک موضوع مهم ملی و مسأله مهم است. این تذکره باید توزیع شود و این کار باید بسیار وقت پیش انجام می‌شد.»
کی‌ها «افغان» اند؟
گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی، احزاب و جریان‌های مخالف واژه «افغان» را گماشته‌شدگان کشورهای خارجی می‌خواند و می‌گوید که آنان به دستور خارجی‌ها با ذکر این واژه مخالفت می‌کنند.
او در گردهمایی در ولایت پروان تأکید کرد: «کلمه افغان، اسلام و اقوام در تذکره ذکر شود، مانعی نیست. خوب است که شمار اقوام در افغانستان معلوم شود. همه مردم افغانستان افغان هستند و به افغان بودن خود افتخار می‌کنیم.»
از سویی هم رییس‌جمهور افغانستان روز پنچ‌شنبه گذشته حین گرفتن تذکره‌های الکترونیک روی کلمه «افغان» تأکید کرد و گفت: « احمدشاه مسعود، قهرمان ملی افغانستان با افتخار گفته بود که او افغان و مسلمان است و این هویت مردم افغانستان است.»
با این حال در بخشی از اعلامیه حزب جمعیت اسلامی افغانستان آمده است که «نیازی به درج هویت قومی اشخاص در تذکره نیست. این کار جز این‌که میان باشندگان باهم برادر افغانستان تفرقه و جدایی بیافکند، سودی به تثبیت هویت آنان نمی‌بخشد و نفس عنوان “تذکره تابعیت جمهوری اسلامی افغانستان” بر پایه قانون مصوب و توشيح شده سال 1393، برای تثبیت هویت شهروندان افغانستان کافی و با بسیاری از تذکره‌های کشورهای دیگر هم‌خوان است.»
با این حال، بسیاری‌ها خواهان درج نام اقوام به جای کلمه «افغان» اند.
پای این دو دستگی در مورد درج کلمه «افغان» تنها در چوکات سران حکومت و احزاب سیاسی محصور نماند، بلکه به نشست عمومی امروز(شنبه، 15 ثور) مجلس نمایندگان این کشور نیز کشانیده شد.
جمعی از نمایندگان تأکید کردند که توزیع تذکره‌های الکترونیک بدون درنظرداشت قانون مصوب مجلس، فاقد مشروعیت قانونی و فنی می‌باشد؛ اما شمار دیگری از نمایندگان با استقبال از توزیع این تذکرهها، آن‌را یک گام مؤثر در راستای ملت‌سازی خواندند.
دکتر جعفر مهدوی، نماینده مردم کابل در مجلس تأکید کرد که توزیع تذکره‌های الکترونیک یک امر ضروری و مبرم بود؛ اما بر اساس بی‌تدبیری سران حکومت وحدت ملی که مشروعیت قانونی‌شان زیر سوال است، به بحران ملی تبدیل شده است.
آقای مهدوی اضافه کرد که توزیع تذکره‌های الکترونیک به لحاظ فنی و حقوقی و با این مشخصات، عملا خلاف وجاهت قانونی است؛ چون ما در این مورد مصوبه پارلمان را داریم.
سید نادر شا بحر، عضو دیگر مجلس نیز تأکید کرد که توزیع تذکره‌های الکترونیک با مشخصات فعلی توهین به سایر اقوام و شهروندان این کشور است و تذکرهها باید مطابق مصوب مجلس توزیع شود.
اما پادخوابی، یکی از اعضای مجلس نمایندگان افغانستان به این باور است؛ همه کسانی که در افغانستان زندگی می‌کند، «افغان» اند و به افغانیت خود افتخار می‌کنند.
آقای پادخوابی تأکید کرد که گفته‌هایی مبنی بر این‌که افغانیت را قبول نداریم، در حقیقت دامن زدن به تعصبات است، که نفع آن به کشور و مردم نمی‌رسد.
بهادری عضو دیگر مجلس نیز تأکید کرد که «امروز در تمام جا‌ها ما به نام “افغان” یاد می‌شویم و چه بهتر است که در کشور نیز دست به دست هم دهیم و به نام افغان برادرانه زندگی کنیم.»
انجنیر صاحب خان؛ یک عضو مجلس تاکید کرد که «افغانیت» و «اسلامیت» هویت ملی ما است و هیچ کسی حق کاذب خواندن آنان را ندارد.
در گرماگرم این کش‌مکش‌ها، عبدالطیف پدرام، نماینده جنجالی مردم بدخشان در مجلس نمایندگان افغانستان، با اشاره به هویت تاریخی این کشور، خواستار تغییر نام آن به «خراسان» شد و تأکید کرد که او یک «خراسانی» است و به آن افتخار می‌کند.
او از شهروندان خواست تا در برابر آن‌چه «شوونیزم قومی» خواند، بایستند و نگذارند تذکرهها در مغایرت با قانون مصوب مجلس توزیع شوند.
اما در مقابل این پیشنهاد، شماری از نمایندگان، طی درخواستی کتبی از هیأت اداری، خواهان لغو عضویت پدرام در مجلس شدند.
شروع یک روند ملی یا صف‌بندی‌های قومی برای انتخابات
شماری از آگاهان بخش سیاسی و نهادهای جامعه مدنی افغانستان به این باورند که مسایل ملی در افغانستان بر منطق استوار نیست و همواره از روی احساسات و با در نظرداشت مسایل قومی و حزبی و امثال آن، تصمیم گرفته شده است.
به باور این آگاهان، آغاز روند توزیع تذکره‌های الکترونیک به خاطر انتخابات آینده ریاست جمهوری است، نه برای سرنوشت افغانستان.
عزیز رفیعی، رییس مجتمع جامعه مدنی افغانستان(مجما) به خبرنامه گفت: «کاری که اتفاق افتاده به خاطر صف‌بندی‌های قومی است برای انتخابات آینده. آن‌چه اتفاق می‌افتد، برای انتخابات آینده افغانستان است، نه برای سرنوشت افغانستان.»
این فعال جامعه مدنی، رهبران حکومت افغانستان را به نفاق‌افکنی میان مردم متهم می‌کنند و تأکید دارند که آنان همواره کوشیده‌اند مسایل ملی را به یک بحث جنجالی تبدیل کنند.
آقای رفیعی تأکید کرد: « توزیع تذکره‌های الکترونیک یک گام بسیار نیک در افغانستان است که در بخش احصاییه و آمار کمک می‌کند. ما یگانه کشوری در جهان هستیم که هیچ‌گونه آمار دقیقی از شاخص‌های اساسی توسعه و اجتماعی خود نداریم. اما اساسا قسمی معلوم می‌شود که رهبران افغانستان به هیچ‌وجه خواهان به دست آوردن اطلاعات به ویژه در بخش آمار و ارقام نیستند. شاید به‌همین دلیل، همیشه مسایل ملی را به یک بحث جنجالی تبدیل می‌کنند.»
دکتر امین احمدی، استاد دانشگاه و عضو پیشین کمیسیون نظارت بر تطبیق قانون اساسی افغانستان نیز تأکید می‌کند که توزیع تذکره‌های الکترونیک در ذات خود عملی بسیار خوب است، اما این‌که در عین اختلاف‌ها این تذکره توزیع شود، این مشکل‌ساز است.
آقای احمدی به خبرنامه گفت: «ما در صورتی می‌توانیم به مشکلات فایق آییم که هر اقدام ما مبتنی بر توافق و اجماع ملی باشد، اقدامی که بر اساس اجماع ملی نباشد و مردم افغانستان را تقسیم کند و میان‌شان اختلاف ایجاد کند، مشکل‌ساز است. پس تأکید می‌کنم که توزیع تذکره خوب است، اما مبتنی بر اجماع و توافق، نه مبتنی بر اختلاف».
از سویی هم سالم حسنی، عالم دین تأکید می‌کند که توزیع تذکره‌های الکترونیک گام خوبی برای یک جامعه مترقی است، اما باید در هر پروسه ملی، حقوق همه شهروندان رعایت شود.
آقای حسنی گفت: «آغاز توزیع تذکره الکترونیکی را گامی مهم و اقدام ضروری و مبارک می‌دانم. اگر به تذکره کنونی الکترونیک دقت کنیم، زیر ملت “افغان” نوشته شده است؛ یعنی همان واژه‌یی کهطبق قانون اساسی افغانستان بر همه شهروندان افغانستان اطلاق می‌شود. و گزینه‌ی دیگر به نام قوم باشد که زیر آن نام هر قوم ذکر شود.»
او تأکید کرد که با این وجود، هویت همه اقوام در یک مجموعه بزرگ( افغان) به رسمیت شناخته شده و قرار نیست هویت کسی انکار و یا یک هویت بر دیگران تحمیل شود.
پیش از این در نتیجه اختلاف نظرها و مخالفت‌های رهبران حکومتی و سیاسی از جمله داکتر عبدالله با آغاز روند صدور تذکره‌های الکترونیک، رییس‌جمهور این روند را متوقف کرده بود. قرار بود این روند در نتیجه تفاهم و هماهنگی رهبران حکومت، رهبران سیاسی و قومی و همچنین نمایندگان مردم از سر گرفته شود، اما رییس‌جمهور افغانستان بدون در نظرداشت توافق با رییس اجرایی حکومت و رهبران سیاسی و قومی، این روند را آغاز کرد. به باور شماری از آگاهان، باید این روند با یک توافق آغاز می‌شد و نتیجه چنین اقدام‌ها، سبب اختلاف‌های سنگین قومی شده که نتیجه جبران‌ناپذیری در پی خواهد داشت.
افزودن دیدگاه