افغانستان در تازهترین گزارش سازمان شفافیت بینالمللی در بخش فساد در دستگاه دولت با بهدست آوردن 15 امتیاز، جایگاه 177 را از میان 180 کشور بهدست آورده و در جمع چهار کشوری با بیشترین فساد به حساب میآید.
این در حالی است که افغانستان در سال گذشته با 15 امیتاز هشتمین کشور با بیشترین فساد به حساب میرفت. این نشان میدهد که افغانستان در مبارزه با فساد در یک سال گذشته هیچ پیشرفت نکرده است درحالیکه در رده بندی سال گذشته کشورهای همانند کوریای شمالی (12)، سودان (14)، لیبیا (14) و یمن (14) پایینتر از افغانستان قرار داشتند، در ردهبندی امسال با امتیازهای کوریای شمالی (17)، سودان (16)، لیبیا (17) و یمن (16) در ردهبندی پیشرفت کرده و بالاتر از افغانستان قرار گرفتهاند.
سازمان شفافیت بینالملل
سازمان شفافیت بینالملل یک سازمان غیردولتی و غیرانتفاعی مستقر در آلمان است که از سال ١٩٩٣ فعالیت خود در سنجش میزان فساد در کشورهای مختلف را آغاز کرد و دو سال پس از آن به محاسبه شاخص فساد و رتبهبندی کشورها پرداخت.
گزارشهای این سازمان در زمینههایی مانند برقراری روابط اقتصادی یا بررسی امکانات سرمایهگذاری در کشورهای مختلف مورد توجه قرار میگیرد. از سال 1996 میلادی به بعد، سازمان شفافیت بینالملل هر سال شاخص فساد در کشورهای جهان را به نشر میرساند.
در ردهبندی سازمان شفافیت بینالملل، فاسدترین کشور جهان صفر امتیاز و عاریترین کشور از نظر فساد 100 امتیاز بهدست میآورد. اما در شاخص فساد سال 2017 و سالهای قبل از آن هیچ کشوری امتیاز صفر و 100 را کسب نکرده است.
🔴 OUT NOW! We analysed 180 countries to see how they scored in the fight against #corruption. Find out your country’s score here > https://t.co/IDyadH7his #CPI2017
— Transparency Int'l (@anticorruption) February 21, 2018
این سازمان برای تکمیل رده بندی مقیاس فساد عمومی در کشورها، دادههای موسسههای بینالمللی را به شمول بانک جهانی، بانک انکشافی آفریقا و دیگر نهادهای بینالمللی جمعآوری و از آن استفاده میکند.
عوامل به کار رفته در محاسبه شاخص فساد باید تابع ضوابط و قواعد مشخصی باشد طوری که بتوان آن را برای مقایسه وضعیت کشورهای مختلف در یک سال و تغییرات احتمالی وضعیت یک کشور در سالهای مختلف به کار گرفت.
2017
سازمان شفافیت بینالملل امروز، پنجشنبه 12 حوت برابر با 21 فبروری 2018 میلادی گزارش تازه خود در مورد میزان فساد در کشورهای مختلف دنیا در سال 2017 میلادی را منتشر کرد.
شاخص فساد در سال 2017 میلادی نشان میدهد که اکثر کشورهای جهان پیشرفت خیلی ناچیز در خاتمه دادن به فساد انجام دادهاند.
در این گزارش آمده است که «شاخص فساد امسال نشان میدهد که اکثر کشورهای جهان پیشرفت ناچیز و یا حتا هیچ پیشرفت در زمینه مبارزه با فساد نکرده است و متاسفانه در مقایسه با سالهای گذشته این پیشرفت ناچیز موضوعی جدیدی نمیباشد.»
شاخص فساد امسال نشان میدهد که دو سوم کشورهای جهان امتیاز کمتر از 50 کسب کرده و میانگین امتیاز کشورهای جهان در این شاخص 43 میباشد.
در شاخص امسال نیوزیلند و دنمارک با امتیازهای 89 و 88 کشورهای با کمترین فساد و کشورهای سومالیا، سودان جنوبی، سوریه و به تعقیب آن افغانستان با امتیازهای 9، 12، 14 و 15 بهعنوان کشورهایی با بیشترین فساد گزارش داده شده است.
.@DeliaFerreira: Fighting corruption is like playing chess. You move your white piece. But the black pieces move too. We have to adapt and be flexible. #CPI2017 pic.twitter.com/0K475dzQ1j
— Maggie Murphy (@MaggieMrphy) February 21, 2018
افغانستان
در ردهبندی سال 2017 میلادی سازمان شفافیت بینالملل، افغانستان چهار پله سقوط کرده و بهعنوان چهارمین کشور جهان با بیشترین فساد در جهان شناخته شده است. این در حالی است که در ردهبندی سال 2016 میلادی این کشور هشتمین کشور با بیشترین فساد جهان به حساب میرفت.
در سال 2016 افغانستان با بهدست آوردن 15 امتیاز از میان 175 کشور رتبه 169 را بهدست آورده و هشتمین کشور آلوده به فساد در جهان شناخته شده بود. یک سال پیشتر از آن افغانستان با بهدست آوردن 11 امتیاز و رتبه 166 از میان 169 کشور سومین کشور جهان از نظر فساد دولتی شناخته شده بود.
با این حال افغانستان همراه با سومالیا و کره شمالی در سال 2013 میلادی با بهدست آوردن 8 امتیاز از 100 امتیاز، در میان 175 دولت بهعنوان فاسدترین کشور جهان شناخته شده بود. یک سال قبل از آن در سال 2012 میلادی نیز افغانستان با کسب 8 امتیاز بهعنوان فاسدترین کشور جهان شناخته شده بود.
صعود و سقوط
در سال 2014 میلادی افغانستان با کسب 12 امتیاز چهار پله صعود نمود و بعد از کشورهای سودان، سومالی و کره شمالی در رده چهارمین کشور فاسد جهان شناخته شده بود . اما در سال بعد آن افغانستان با کسب 11 امتیاز یک پله سقوط نموده و سومین کشور فاسد جهان در ردهبندی سازمان شفافیت بینالملل شناخته شد.
فساد یکی از مهمترین چالشها فرا روی دولت افغانستان در چند سال گذشته بوده و همواره دولت این کشور از اراده و اقدامات جدی دولت در مبارزه با فساد سخن گفته است.
فساد و ناامنی
فساداداری در کنار ناامنی در دولتهای پساطالبان در افغانستان نه تنها یکی از چالشهای بزرگ بلکه یکی از عوامل ناکامی در امر مبارزه با تروریزم و دهشتافنگنی به شمار میرود.
بر اساس گزارشها دولت افغانستان جدا از میدان جنگ با دهشتافگنی با یک دشمن دیگر که فساد سیستماتیک حکومتی میباشد، نیز مواجه است.
اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان نیز در سخنانش بعد از انفجار بزرگ در چهارراهی زنبق شهر کابل، اصلاحات در سکتور امنیتی را بهعنوان کلید صلح قلمداد کرد. او همچنان استدلال میکند که بخشی از جنگ افغانستان از طریق اقتصاد جرمی تمویل میشود.
به باور تحلیلگران، فساد حکومتی یکی از عوامل کلیدی تمویل و حمایت دهشتافگنی در افغانستان میباشد و یک رابطهی مستقیم میان فساد در حکومت و ناامنی وجود دارد.
مایکل کوگلمن، مسئول جنوب آسیا در مرکز بینالمللی ودرا ویلسون در واشنگتن میگوید که یک رابطهی آشکار میان ناامنی و فساد در سیستم دولت افغانستان وجود دارد. او میافزاید که فساد در دستگاه دولت ادعای طالبان در مورد یک حکومت غیرموثر و نامشروع را تقویت میکند.
نمونههای بزرگ فساد در سکتورهای امنیتی افغانستان در سالهای گذشته گزارش شده است. یکی از نمونههای بزرگ فساد در سکتورهای امنیتی موجودیت سربازان خیالی و فروش تسلیحات نیروهای دولتی به مخالفان است.
دولت افغانستان همواره با چالش موجودیت سربازان خیالی که نهایتاً معاشات آنها به جیب افسران فاسد بلند رتبه میریزد، مواجه بوده است. ماموریت حمایت قاطع در سال 2017 میلادی اعلان کرد که آنها سرانجام موفق شدند تا به پرداخت معاشات به بیش از 30 هزار سرباز خیالی در نیروهای دولتی افغانستان پایان دهند.
همچنان فروش اسلحه و مهمات نیروهای دولتی افغانستان به طالبان و دیگر مخالفان مسلح دولت این کشور یکی از نمونههای دیگر فساد در سکتور امنیتی افغانستان است.
به گفته عمر صمد، مشاور و سفیر سابق دولت افغانستان وقتی یک سرباز و یا افسر بلند رتبه افغان دست به فروش اسلحه و یا قراردادن راپورهای تدارکاتی به مخالفان مسلح میزند، خود سبب ناامنی، غفلت و مدیریت نادرست میشود.
مبارزه با فساد در افغانستان
مبارزه با و ریشهکن کردن فساداداری در دستگاه دولت افغانستان یکی از شعارهای اصلی اشرف غنی، رییس جمهور این کشور است که در ماه سپتامبر 2014 میلادی به قدرت رسید. اما اولین سال حکومت او با سقوط یک پلهای افغانستان از چهارمین کشور فاسد جهان در سال 2014 میلادی به سومین کشور فاسد جهان در سال 2015 میلادی همراه بود.
فساد به شکل گسترهای در سیستم حکومت افغانستان موجود است. براساس گزارش سازمان شفافیت بینالملل، در افغانستان میلیونها دالر امریکایی که باید برای بازسازی این کشور مصرف میشد، ضایع یا دزدی شده و این موضوع تلاشها برای حفظ صلح در این کشور را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
به باور فعالان مبارزه با فساداداری، رشوهستانی و اشکل مختلف فساداداری در تمام سطوح جامعه افغانستان نفوذ کرده است.
براساس گزارش دیده بان شفافیت افغانستان تنها در جریان سال 2016 میلادی افغانها حدود سه میلیارد دالر امریکایی رشوه پرداخت کردهاند.
جمیل دانش که بهعنوان مشاور در وزارت احیا و انکشاف دهات دولت افغانستان کار کرده، به مجله گاردین گفته است زمانی که او بهعنوان مشاور در حکومت افغانستان کار میکرد، شاهد آن بوده که حتا کوچکترین پروژههای ساخت زیربناها نیز سیاسی و آلوده به فساد بوده است.
دولت افغانستان همواره از اقدامات جدی برای مبارزه با فساد در درون حکومت سخن گفته است اما در بیشتر این موارد مبارزه با فساد در حد شعار و یا برکناری چند مقام پایین رتبه باقی میماند و دولت این کشور در ناتوانی با فساد به شکل اساسی همواره متهم بوده است.
عمر صمد استدلال میکند که حرفها و وعدههای زیادی از جانب حکومت صورت مطرح شده است، بهویژه در صحبت با دونرها و گاهی هم برخی از مقامات پایین رتبه برکنار میشوند اما اتهامات فساد جدی در سطوح بلند وجود دارد که حمایت، بینظمیها و نفوذ افراد فاسد مبارزه با قسمت سیاه فساد در افغانستان را مشکل میسازد، از جمله فساد در اعطای قراردادها، قاچاق مواد مخدر و پولشویی.
با توجه به گستردگی فساد در سطوح پایین و بالای حکومت افغانستان مبارزه با آن یک چالش بزرگ فراروی دولت وحدت ملی است و مستلزم اقدامات جدی میباشد.
برخی از آگاهان استدلال میکنند که در یک کشوری مانند افغانستان که عمق فساد حد و مرز نمیشناسد و هم به شکل ساختاری و هم به شکل روانی فساد وجود دارد، یک رهبری مصمم نیز در امر مبارزه با آن با چالشهای متعدد مواجه خواهد شد.