با آن که می‌گویند که در عالم خيال نمی توان زندگي کرد، اما از عجايب ابتکارات در افغانستان اين است که دنیای خیالات آن به واقعیت تبدیل شده و در این کشور موارد زیادی از مسائل خیالی شکل گرفته است.
در این سرزمین از دانش آموز تا مکتب و از سرباز تا بودجه همه می توانند در مواردی خیالی باشند. در این نوشته به مسائل خیالی که در افغانستان در یک دهه اخیر اتفاق افتاده پرداخته می شود.
درآمد های خیالی
به تازگی نرگس نهان سرپرست وزارت معان افغانستان گفته است که در سال ۲۰۱۷ میلادی درآمد این وزارت به ۲.۲ میلیارد افغانی رسیده که در سال۲۰۱۶ این رقم دوصد میلیون افغانی بود. این در حالی است که وزارت معادن در طی سه سال گذشته هیچ پروژه‌ی راه اندازی نکرده اما درآمد این وزارت نسبت به یک سال پیش، از دوصد میلیون افغانی به بیش از دومیلیارد افغانی افزایش یافته است.
در همین حال نهاد ابتکار شفافیت در صنایع استخراج افغانستان در سومین گزارش خود که با کمک شرکت آذربایجانی “مور استیفنس” انجام داده اعلام کرده است که درآمد وزارت معادن ۳ میلیون افغانی بوده است. این بررسی نشان می‌دهد که درآمدهای حقیقی از منابع استخراجی افغانستان در پنج سال گذشته از ۲۸۶ میلیون افغانی به ۳ میلیون افغانی رسیده‌است.
بودجه خیالی
آوردن اصلاحات با حذف بودجه خیالی از سند مالی سال ۱۳۹۷ افغانستان. مقام‌های وزارت مالیه افغانستان اعلام کردند که با آوردن اصلاحات همه جانبه از سند مالی سال ۱۳۹۷ پول‌های خیالی که برای تکمیل برخی از پروژه ها اختصاص یافته بوده را حذف کرده اند.
این مقام‌ها گفته اند که در سال‌های گذشته‌ی مالی، پروژه‌های شامل بودجه بوده که منبع تمویل آن وجود نداشته است. اکلیل حکیمی، وزیر مالیه‌ی افغانستان در جلسه‌ی استجوابیه‌ی مجلس نمایندگان افغانستان، در نهم ماه جدی سال ۱۳۹۶ گفت: «در سال های گذشته، بنا بر هر دلیل که بوده، در ضمایم بودجه پروژه هایی بدون این که منابع تمویل آن وجود داشته باشد، در آن شامل بوده است.» بودجه ملی سال ۱۳۹۷ افغانستان حدود ۳۵۰.۹ میلیارد افغانی است که ۴۶ درصد آن که شامل (۱۶۱٫۶ میلیارد افغانی) می‌شود از منابع داخلی و حدود ۵۴ درصد آن که شامل (۱۸۹٫۳ میلیارد افغانی) می‌شود، از منابع خارجی تمویل می‌شود.
از مجموع بودجه‌ی ملی سال مالی ۱۳۹۷ حدود ۹۳٫۷ میلیارد افغانی آن بودجه توسعه‌ای و حدود ۲۶۷٫۱ میلیارد افغانی آن بودجه عادی می‌باشد. با این حال اما هنوز مشخص نشده که در سال‌های گذشته برای کدام پروژه ها، بودجه خیالی اختصاص داده شده بود.
سربازان خیالی
از آغاز ورود آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۲، نیروهای امنیتی افغان در حال افزایش بوده‌اند. در آغاز شمار آنها چیزی حدود ۶۰ هزار تعیین شده بود، اما با گذشت زمان و نظر به افزایش نیازمندی‌های افغانستان، نیروهای امنیتی این کشور افزایش یافت. آخرین آمار، شمار نیروهای امنیتی افغان را نزدیک به ۳۲۰ هزار تن نشان می‌دهد که آمریکا از آغاز سال ۲۰۰۲ تا حالا بیشتر از ۶۸ میلیارد دالر برای تقویت و تجهیز نیروهای امنیتی افغان هزینه کرده است.
در دوسال اخیر نیروهای آمریکایی حضورشان را در افغانستان کم رنگ‌تر کرده‌اند و بیشتر نقش مشاوره و آموزش را دارند. در این شرایط توجه اصلی آمریکا روی نیروهای امنیتی افغانستان بوده است. با این حال دفتر بازرس ویژه امریکا برای بازسازی افغانستان سیگار زمستان سال گذشته از وجود سربازان خیالی در صفوف اردو و پولیس ملی افغانستان خبر داد.
در این گزارش سیگار آمده است که در صفوف اردو و پولیس ملی هزاران سرباز خیالی وجود دارد. ریچاردکایسر یکی ازافسران ارشد اردوی امریکا گفته است که آنها از موجودیت سی هزار نظامی خیالی در صفوف اردوی ملی افغانستان آگاه شده اند و معاش آنها به میلیون ها دالر می رسید. امریکا معاش این سربازان را قطع کرده تا از ضایع شدن یک مقدار هنگفت پول جلوگیری شود.
وجود سربازان، معلمان و مکاتب خیالی در افغانستان موضوع تازه‌ای نیست و بارها دراین مورد گزارش داده شده است. با آن وزارت دفاع و دیگر مقام وجود سربازان خیالی را رد کرده‌اند، اما بعد از ارایه گزارش سیگار والی هلمند در جنوب این کشور نیز تایید کرد که در صفوف نیروهای پولیس این ولایت سربازان خیالی وجود دارند.
سربازان خیالی به کسانی گفته می‌شود که حضور فزیکی ندارند اما نام شان در تشکیلات وجود دارد و برای شان معاش حواله می‌شود. خبرگزاری اسوشیتد پرس از قول یک مقام افغان که نخواسته نامش فاش شود، شمار واقعی نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان را ۱۲۰ هزار نفر ارایه کرده است که تنها یک سوم شمار نیروهایی است که برای تامین امنیت این کشور نیاز است.
دانش آموزان خیالی
در سال ۲۰۰۲ میلادی در افغانستان حدود ۹۰۰ هزار دانش آموز پسر وجود داشت و دانش آموز دختری دیده نمی شد. اما بعد از آن همواره این ارقام افزایش داشته و مسوولان وزارت معارف و دیگر مقامات بلند پایه حکومت افغانستان تعداد دانش آموزان را تا سال۱۳۹۴ هجری خورشیدی ۱۱ میلیون نفر اعلام کرده آن را بزرگ‌ترین دستاورد افغانستان عنوان می‌کردند. با این حال ارقام نشر شده از سوی اداره‌ی توسعه بین المللی امریکا برای افغانستان (USAID) نشان می دهد که از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۳ میلادی تعداد دانش آموزان افغان از ۹۰۰ هزار به ۸ ۸.۳۵ میلیون رسیده که بیش از ۲.۵ میلیون آنها دختر اعلام شد.
این ارقام مبالغه آمیز خوانده شده و سبب شک و تردید سازمان‌های تحقیقاتی گردیده که در پی آن گزارش‌ها از فساد گسترده در معارف افغانستان پرده‌برداشت. در دسامبر سال ۲۰۱۶ وزیر آموزش و پرورش افغانستان تعداد دانش آموزان افغان را ۶ میلیون نفر اعلام کرد.
بازرسان آمریکائی که کمک‌های مالی این کشور به افغانستان را بررسی می‌کردند پی بردند که نام کودکان ۳ ساله افغان هم جزو شاگردان مدارس ثبت شده است. تعداد زیادی از مدارس هم تنها روی کاغذ وجود داشتند.
تحقیقات مستقل به عمل آمده نشان می‌دهد که یا نام و نشانی از این مدارس نبوده و یا این‌که ساختمان این مدارس نیمه کاره مانده‌اند. اداره (USAID) تا ماه مارچ ۲۰۱۵ میلادی حدود ۷۶۹ ملیون دالر را در بخش معارف افغانستان کمک کرده‌است پیش از این دفتر بازرس ویژه امریکا برای بازسازی افغانستان (سیگار) از احتمال هدر رفتن بیش از ۷۵۰ میلیون دالر از کمک های امریکا به افغانستان به دلیل موجودیت مکاتب خیالی ابراز نگرانی کرده بود.
با آن که مقام‌های وزارت آموزش و پرورش افغانستان فساد را در این وزارت رد کرده بود، اما براساس یک تحقیق که امسال منتشر شد، در میان سال‌های۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳خورشیدی برای ۱۰۳۳ مکتب خیالی، ۱۴۰۰ پروژه‌ی ساختمانی مکتب بدون طی‌مراحل قانونی تدارکات، بیشتر از ۲۰ میلیون دالر اختلاس در قراردادهای چاپ کتاب‌های درسی، پرداخت سالانه ۲۴ میلیون دالری معاش‌های کارمندان قراردادی و مشاوران، ناپدیدشدنِ ۶۴ کانتینر و ده‌ها مورد دیگر، نشان‌دهنده‌ی اختلاس و حیف‌ومیل شده است.
آموزگاران خیالی
غلام فاروق وردگ در سال‌ها ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۳ وزیر معارف افغانستان بود. او در باره فساد در وزارت معارف و گزارش سیگار به رسانه‌ها گفته بود: «سیستم منظم وزارت معارف که ۲۶۰ هزار نفر کار می کنند. سیستم کمپیوتری است همه در آن ثبت و راجستر هستند و معاش معلمین از سوی وزارت معارف توزیع نمی شود بلکه از سوی وزارت مالیه پرداخته می شود.»
با این حال بربنیاد گزارش‌ها، در سال ۱۳۹۴خورشیدی، ۴۰ هزار و ۸۸۰ آموزگار خیالی در مکتب‌های ۲۱ ولایت افغانستان مشغول بوده که این رقم، دستِ‌کم ۲۵ درصد مجموع آموزگاران وزارت آموزش و پرورش این کشور را نشان می‌دهد. به این معنا که تنها در یک سال تعلیمی به‌گونه‌ی میانگین، نزدیک به سه میلیارد افغانی زیر نام حقوق ماهوار آموزگاران خیالی از بودجه‌ی دولتی مصرف شده است.
شهدای خیالی
بعد از موجودیت مکتب های خیالی در وزارت آموزش و پرورش افغانستان، شهدای خیالی نیز در وزارت کار، امور اجتماعی، شهدا و معلولین این کشور نیز در سال ۱۳۹۴ هجری خورشیدی برملا شد. نسرین اوریا خیل وزیر وقت وزارت کار، امور اجتماعی، شهدا و معلولین به رسانه‌ها گفته بود که هشتاد هزار تن از چندین سال به این سو از این وزارت به عنوان ورثه ی شهدا و معلولین معاش دریافت کرده اند که اصلا وجود ندارند.
خانم اوریاخیل پس از چند ماه کار در این وزارت، در ۵ میزان سال ۱۳۹۴ به رسانه‌ها گفت که مسوولان این وزارت ۵۰ هزار کارت جعلی مربوط به معلولان خیالی را شناسایی کرده اند که در طول شش سال از این وزارت معاش دریافت کرده‌اند.
تا هنوز آمار دقیقی از معلولان و خانواده‌های شهدا در افغانستان در دست نیست. اما بنا بر آمار غیر رسمی که در سال ۲۰۱۰ میلادی منتشر شد ۲٫۷ درصد نفوس افغانستان معلول بود و با ادامه ناامنی‌ها هر روز بر شمار آن ها افزوده می‌شود.
شفاخانه‌های خیالی
جان سپکو، بازرس ویژه برای بازسازی افغانستان – سیگار مسوولیت تفتیش مصارف امریکا از طریق (USAID) در افغانستان را دارد. سیگار یا ادارهء سرمفتش امریکا برای بازسازی افغانستان در سال ۱۳۹۴ با نشر گزارشی از چگونگی به مصرف رسیدن کمک ها و ضایع شدن بیش از ۲۰۰ میلیون دالر در وزارت صحت عامه این ابراز نگرانی کرده است.
این اداره گفته است که معلومات آنان نشان می دهد که از میان ۶۱۴ مرکز صحی ۹۰ مرکز آن وجود ندارد، ۱۳ آن تکراری بوده، ۱۳ مرکز در داخل افغانستان شناسایی نشده، ۳۰ مرکزصحی با گزارش ولایت مطابقت ندارد و ۱۲ مرکز دیگر با معلومات ولسوالی ها همخوانی ندارد. به باور این اداره، ۹۰ مرکز صحی تخیلی در افغانستان بوده است.
آرای خیالی یا صندوق‌های خیالی
با تمام این حال بعد از سال ۲۰۰۱ میلادی تا کنون، آرای خیالی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که در سال ۱۳۹۳ در دو دور برگزار شد، سرنوشت افغانستان را با بحران مواجه کرد و سبب تنش‌ها میان بازیگران سیاسی افغانستان شد. در دور اول انتخابات ریاست جمهوری که در شانزدهم حمل۱۳۹۳ برگزار شد، عبدالله عبدالله ۴۵ درصد رای و اشرف‌غنی احمدزی ۳۱.۵۶ درصد رای را کسب کردند و به دور دوم راه یافتند. در دور دوم انتخابات از مجموع حدود ۸ میلیون رای، اشرف غنی احمدزی، ۵۶.۴۴ درصد و عبدالله عبدالله ۴۳.۵۶ درصد آرا را بدست آوردند. ادعاهای تقلب از سوی یکی از دو نامزد دور دوم انتخابات، بر مشروعیت این روند سایه افگند.
این بحران با مداخله امریکا پایان یافت و با توافق سران دو تیم انتخاباتی حکومت وحدت ملی ایجاد شد. برخی از شهروندان افغانستان با اشاره به تنش‌ها میان ارگ و عطا محمد‌نور والی پیشن بلخ می‌گویند که این چالش‌ها نتیجه آرای خیالی است.
افزودن دیدگاه